Cụ Bùi Bằng Đoàn: Tấm gương về phụng sự công minh, thượng tôn pháp luật và liêm khiết tuyệt đối
"Di sản lớn nhất mà cụ Bùi Bằng Đoàn để lại cho Quốc hội và đất nước chính là tinh thần phụng sự công minh, thượng tôn pháp luật và lòng liêm khiết tuyệt đối của người cầm cân nảy mực. Cụ đã cống hiến trọn vẹn cho lý tưởng độc lập dân tộc và hạnh phúc của Nhân dân" - Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh trong phát biểu tại Lễ khánh thành Khu lưu niệm Trưởng ban Thường trực Quốc hội Bùi Bằng Đoàn ngày 28/9/2025.
Nêu cao tinh thần vì nước, vì dân, xả thân vì nghĩa lớn
Cụ Bùi Bằng Đoàn (1889 - 1955) sinh ra trong một gia đình có truyền thống khoa bảng tại xã Liên Bạt, huyện Ứng Hòa, tỉnh Hà Đông, nay là xã Ứng Thiên, TP. Hà Nội. Từ nhỏ, cụ đã theo con đường khoa cử, sớm đỗ đạt. Năm 17 tuổi, cụ đỗ cử nhân khoa thi năm 1906, sau đó đỗ thủ khoa trường Hậu bổ, là cơ sở đào tạo viên chức hành chính bằng tiếng Pháp lúc bấy giờ.
Từ năm 1911, cụ lần lượt được bổ nhiệm làm Tri huyện, Tri phủ ở tỉnh Nam Định, Án sát ở tỉnh Bắc Ninh rồi Tuần phủ ở các tỉnh Cao Bằng, Ninh Bình. Năm 1933, cụ được bổ nhiệm làm Thượng thư Bộ hình, đồng thời tham gia Viện Cơ mật của triều đình Huế. Cụ Bùi Bằng Đoàn nổi tiếng là vị quan thanh liêm, chính trực. Ngay trên công đường, cụ cho treo bảng thông báo công khai “không nhận quà biếu” và nghiêm cấm người nhà nhận quà biếu.
Làm quan hơn 30 năm, cụ luôn tâm niệm: Nếu kẻ sĩ mưu lợi riêng, thì cơ nghiệp không phải nơi lòng dân.
Sau khi Cách mạng tháng Tám thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã mời cụ làm cố vấn để với "học vấn cao siêu, kinh nghiệm phong phú" của cụ sẽ "giúp thêm ý kiến trong công việc hưng lợi, trừ họa cho nước nhà”. Vậy là, từ một vị quan thanh liêm, chính trực làm việc dưới triều đình phong kiến, vì mến mộ tài đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cụ rời quê hương ra làm Cố vấn cho Bác Hồ, tham gia xây dựng chính quyền cách mạng vừa mới thành lập. Cụ Bùi Bằng Đoàn là một trong những tấm gương tiêu biểu của tầng lớp nhân sỹ, trí thức Việt Nam đi từ chủ nghĩa yêu nước, đến với sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng và dân tộc.
Với tấm lòng yêu nước thương dân sâu sắc, từ lúc còn là một vị quan của triều Nguyễn, đến khi trở thành nhà lãnh đạo chủ chốt của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, cụ Bùi Bằng Đoàn đã luôn nêu cao tinh thần vì nước, vì dân, xả thân vì nghĩa lớn. Bất luận trong hoàn cảnh nào, cụ cũng đứng về phía nhân dân, hết lòng bảo vệ người dân. Như khi làm Tri phủ Xuân Trường (Nam Định), cụ là người đề xuất và tổ chức đắp con đê Bạch Long để ngăn nước mặn, tạo ra một vùng đất đai rộng lớn, màu mỡ cho nhân dân trồng lúa, trồng dâu, được nhân dân địa phương tế sống là “Phụ mẫu chi dân” ngay tại nơi cụ về nhậm chức và làm việc…
Đoàn kết toàn dân tộc cho cuộc kháng chiến
Tháng 1/1946, cụ Bùi Bằng Đoàn được bầu làm đại biểu Quốc hội Khóa I. Tháng 11/1946, tại Kỳ họp thứ Hai, Quốc hội đã tín nhiệm bầu cụ giữ chức Trưởng Ban Thường trực Quốc hội.
Trong thời gian giữ cương vị Trưởng ban Thường trực Quốc hội, với sự hiểu biết sâu rộng cả về lý luận và thực tiễn, cụ Bùi Bằng Đoàn đã luôn sát cánh bên cạnh Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh để thực thi những nhiệm vụ mà Quốc hội giao phó, đoàn kết toàn dân tộc, động viên quần chúng nhân dân tập trung toàn lực cho cuộc kháng chiến.
Cụ Bùi Bằng Đoàn cũng tích cực đấu tranh phản bác những luận điệu của thực dân Pháp và bè lũ tay sai về tính hợp hiến, hợp pháp của Chính phủ liên hiệp kháng chiến do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu. Bằng kiến thức uyên bác và bản lĩnh chính trị vững vàng, Cụ đã khẳng định: “Quốc dân ta chỉ có một Chính phủ là Chính phủ Hồ Chí Minh do Quốc dân công nhận tại kỳ họp tháng 11/1946”. Lời tuyên bố đanh thép của Cụ là đòn giáng mạnh vào âm mưu chia rẽ của chính quyền thực dân và mưu toan lập chính quyền bù nhìn thân Pháp hòng làm giảm uy tín của Chính phủ liên hiệp kháng chiến do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu.
Trong những ngày kháng chiến ở chiến khu Việt Bắc, Trưởng Ban Thường trực Quốc hội Bùi Bằng Đoàn đã luôn ở bên cạnh Chủ tịch Hồ Chí Minh và tham dự các cuộc họp của Hội đồng Chính phủ, góp ý kiến với Chính phủ và giám sát các hoạt động của Chính phủ trong mọi công tác kháng chiến. Cụ đã có những đóng góp vào việc cải tổ nhân sự của Chính phủ; thực hiện những chính sách sản xuất tiết kiệm, chính sách thuế nông nghiệp, chính sách ruộng đất; chỉ đạo các đoàn đại biểu khu vực kiểm tra tình huống, lấy nguyện vọng của nhân dân để góp ý cho Quốc hội và Chính phủ trong lãnh đạo cuộc kháng chiến...
Chủ tịch Hồ Chí Minh từng dạy: Việc gì lợi cho dân, ta phải hết sức làm. Việc gì hại đến dân, ta phải hết sức tránh. Theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, “cuộc đời và sự nghiệp của cụ Bùi Bằng Đoàn chính là hiện thân cho lời dạy đó. Tấm gương cao quý ấy sẽ mãi trường tồn, nhắc nhở và thôi thúc các thế hệ hôm nay và mai sau tiếp tục rèn luyện, phấn đấu, cống hiến vì độc lập, tự do của dân tộc, vì hạnh phúc của Nhân dân".