Thơ Nguyễn Tiến Thanh trong dòng chảy thơ Việt đương đại

Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh sinh năm 1968 tại Vĩnh Phúc, hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, Tổng Giám đốc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Tốt nghiệp Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, ông từng giảng dạy tại đây trước khi chuyển sang làm báo và gắn bó nhiều năm với nghề biên tập, sáng tạo.

Giọng thơ Nguyễn Tiến Thanh sớm định hình với cảm xúc chân thành, lối diễn đạt giản dị, không cầu kỳ câu chữ nhưng có chiều sâu nhân sinh. Mỗi bài thơ là một bước đi của cảm xúc và liên tưởng khác nhau.

Sau 30 năm làm báo, khi chuyển sang lĩnh vực xuất bản, ông tự nhận mình “cũng phải đổi thay”, nhưng tinh thần thi sĩ vẫn nguyên vẹn: coi thơ như cách để sống, để tự soi rọi chính mình.

Song song với sáng tác thơ, Nguyễn Tiến Thanh còn là tác giả của nhiều tập tiểu luận; tập mới nhất là “Những câu thơ không cần cứu ai nhưng cứu người viết” (2025) gồm 630 trang và 165 “khúc” bàn luận về thơ và người làm thơ.

Nhận định về thơ của Nguyễn Tiến Thanh, nhà thơ Nguyễn Việt Chiến cho rằng: "Trong lịch sử văn chương đương đại, nhiều tác giả đã lý giải vai trò của thơ ca, nhưng Nguyễn Tiến Thanh nổi bật ở chỗ ông viết vừa như sáng tác, vừa như suy tư phê bình, vừa như một bản trường ca tự sự".

Ở đó, thơ được nhìn nhận như ngôn ngữ cứu rỗi, không phải cho thế giới, mà cho chính người viết. Nhà thơ đối thoại không ngừng với ký ức, với ngôn ngữ và sự hiện sinh coi thơ là hành vi để tồn tại, là cách níu giữ phần người còn sót lại.

Tập thơ Viễn ca (NXB Văn học, 2024) - tác phẩm đạt Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam 2024 được xem là cột mốc quan trọng trong hành trình sáng tạo của Nguyễn Tiến Thanh. Tập thơ gồm 39 bài thể hiện những dấn bước tự nhiên “đi qua ngày tháng cũ” của ông.

Đánh giá về chất thơ của Nguyễn Tiến Thanh, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam Nguyễn Quang Thiều cho rằng: "Thơ Tiến Thanh giống như cây trầm, lá vẫn vậy, cây vẫn vậy, nhưng trong ruột cây kết tụ hương thơm. Viễn ca vẫn giữ phong cách truyền thống, song ẩn chứa sự chiêm nghiệm sâu sắc và triết lý đời sống".

Tháng 10/2025, Nguyễn Tiến Thanh tiếp tục trình làng tập thơ mới Mật ước thiên thu (NXB Hội Nhà văn, 2025), gồm 24 bài thơ lục bát. Tác phẩm là sự trở về nhẹ nhàng mà tinh tế của người từng trải, nơi nỗi buồn, thế sự và những chiêm nghiệm nhân sinh được gửi gắm trong nhịp thơ truyền thống.

Nhà phê bình Đỗ Anh Vũ nhận xét, lục bát Tiến Thanh có thể gọi là lục bát lãng tử vừa lãng mạn, vừa trẻ trung. Trong đó có hồi quang tuổi trẻ, sự kiêu hãnh mê cuồng của thời sinh viên, có lang bạt gió bụi của kẻ giang hồ từ giảng đường đến thương trường, và khát vọng níu giữ những giá trị tinh khiết giữa thời công nghệ ồn ã.

Theo Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương, PGS. TS Nguyễn Thế Kỷ: “Thơ Việt Nam có sức thẩm thấu, tác động đến tình cảm và nhân cách con người. Thơ Nguyễn Tiến Thanh là một sắc thái đặc biệt, cần được giới nghiên cứu, phê bình và học thuật làm rõ hơn".

Qua hơn ba thập kỷ gắn bó với văn chương, tác giả Nguyễn Tiến Thanh đã xuất bản 4 tập thơ và hai tập tiểu luận văn học, gồm: Chiều không tên như vết mực giữa đời (NXB Văn học, 2021), Loạn bút hành (NXB Hội Nhà văn, 2021), Viễn ca (NXB Văn học, 2024), Mật ước thiên thu (NXB Hội Nhà văn, 2025); cùng hai tập tiểu luận Thời của tạp chí (NXB Văn học, 2021) và Những câu thơ không cần cứu ai nhưng cứu người viết (NXB Hội Nhà văn, 2025).

H.Sen