"Chữ và người 400 năm..." hé mở lịch sử hình thành chữ Quốc ngữ

"Chữ và người 400 năm..." kể lại cuộc gặp gỡ định mệnh giữa ngôn ngữ Việt giàu âm sắc và hệ thống chữ Latin đơn giản. Nhân vật chính, giáo sĩ người Bồ Đào Nha Francisco de Pina, đã bị mê hoặc bởi vẻ đẹp của tiếng Việt ngay khi đặt chân đến Đại Chiêm (Hội An). Ông nhận ra vẻ đẹp trong sáng và sức biểu cảm của nó và bắt đầu công cuộc phiên âm tiếng Việt bằng các ký tự Latin.

Hành trình này không chỉ là một công việc học thuật đơn thuần mà còn là sự kết nối đầy cảm xúc giữa những con người ở hai nền văn hóa khác nhau. Đó là mối quan hệ giữa Pina và người học trò thông minh Bento Thiện, người thầy về ngôn ngữ Việt của ông; là sự hỗ trợ của nhà thông thái Đào Duy Từ và lòng tin của Vương Thái phi Minh Đức cùng Công nữ Ngọc Vạn. Họ đã cùng nhau thắp lên ngọn lửa của chữ viết, một di sản văn hóa vô giá của dân tộc Việt.

Tác phẩm không chỉ tập trung vào công việc của các giáo sĩ mà còn đan xen những sự kiện và số phận của nhiều nhân vật lịch sử khác nhau, từ đó phác họa một bức tranh toàn cảnh về xã hội Đại Việt lúc bấy giờ. Đó là câu chuyện tình yêu đầy trắc trở giữa Nguyễn Phúc Kỳ và tiểu thư Tống Thị Toại, hay cuộc hôn nhân chính trị đầy hy sinh của công nữ Ngọc Vạn với vua Chân Lạp.

Những tuyến nhân vật này không chỉ làm phong phú thêm nội dung mà còn làm nổi bật những biến động lịch sử, những âm mưu tranh quyền đoạt vị và sự giao thoa văn hóa mạnh mẽ giữa Đông và Tây.

Chia sẻ tại tọa đàm ra mắt sách ngày 4/10, tác giả Hoàng Minh Tường cho biết, duyên cớ để viết "Chữ và người 400 năm..." là khi ông tham gia hai chuyến hành hương đến Iran và Bồ Đào Nha vào tháng 11/2018 và tháng 12/2023 tưởng niệm Alexandre de Rhodes và Francisco de Pina, hai giáo sĩ có công trong việc tạo tác chữ Quốc ngữ.

"Cũng từ 2 chuyến đi này, tôi bắt đầu nghiên cứu và đọc nhiều hơn lịch sử 400 năm trước, vào thời kỳ tao loạn Lê - Mạc - Trịnh - Nguyễn, một không gian Đàng Trong - Đàng Ngoài, một tiếp biến văn hóa Đông - Tây, nổi lên vai trò của chữ viết, vừa là công cụ lưu giữ tri thức, vừa là biểu tượng tinh thần dân tộc", tác giả Hoàng Minh Tường chia sẻ.

Đọc tác phẩm, nhà nghiên cứu xã hội học Phạm Xuân Đại cho rằng, đây không chỉ là tiểu thuyết lịch sử mà như một công trình nghiên cứu, thể hiện lòng trân trọng và tình yêu mãnh liệt của tác giả dành cho tiếng nói cha ông. Cuốn sách giúp chúng ta nhận ra rằng mỗi nét chữ, mỗi dấu câu đều mang hơi thở của lịch sử, của sự hy sinh và tận tâm.

Cũng qua cuốn sách người đọc hiểu hơn quá trình hình thành chữ Quốc ngữ, công trình tập thể của các thế hệ giáo sĩ người phương Tây với sự hỗ trợ của các thầy giảng, linh mục người Việt. Qua đây, cũng làm sáng rõ vai trò chữ Quốc ngữ - không chỉ là phương tiện giao tiếp mà còn là văn hóa, lịch sử và tinh thần dân tộc.

Hương Sen