Điện mặt trời:Từ xu hướng tất yếu đến lợi thế cạnh tranh
Trong bối cảnh Việt Nam cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời đang mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức, từ thủ tục pháp lý cho tới cơ chế tài chính.
Còn nhiều rào cản, khó khăn
Xanh hóa năng lượng không còn là lựa chọn mà đã trở thành con đường tất yếu để phát triển bền vững. Để thành công, cần có sự đồng hành của cộng đồng quốc tế, sự kiến tạo chính sách của Chính phủ, nỗ lực thực thi từ địa phương, cùng vai trò trung tâm của doanh nghiệp và người dân trong việc hưởng lợi và lan tỏa thành quả xanh.
Chính phủ đã đặt mục tiêu đưa Việt Nam đi tắt đón đầu, cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng xanh, tuần hoàn và trung hòa carbon. Các chính sách như trách nhiệm tái chế, giảm phát thải, phát triển năng lượng tái tạo hay ứng phó với cơ chế điều chỉnh carbon (CBAM) của EU đang buộc doanh nghiệp thay đổi để nâng cao sức cạnh tranh.
Thực tế, Việt Nam đã đạt nhiều kết quả tích cực: năng lượng tái tạo hiện chiếm hơn 27% công suất toàn quốc; tín dụng xanh tăng trưởng đều đặn; phát hành trái phiếu xanh và bán tín chỉ carbon bước đầu thành công; diện tích nông nghiệp hữu cơ ngày càng mở rộng. Những con số này cho thấy Việt Nam đang hội nhập nhanh vào xu thế phát triển xanh, số và tuần hoàn.
Tại hội thảo “Xanh hóa năng lượng - Công nghệ dẫn lối - Kiến tạo cuộc sống xanh” do Công ty CP Phát triển năng lượng xanh Intech Việt Nam tổ chức ngày 3/10, ông Trần Văn Nhơn, Giám đốc Intech Energy cho rằng, khó khăn lớn nhất của doanh nghiệp khi triển khai dự án điện mặt trời chính là thủ tục pháp lý phức tạp.
Dù Chính phủ đã có chủ trương khuyến khích, nhưng nhiều địa phương vẫn lúng túng, khiến doanh nghiệp mất nhiều thời gian và chi phí để hoàn thiện hồ sơ. Để một dự án đi vào vận hành, doanh nghiệp phải xin phép tại nhiều cơ quan… Chúng ta đã có cơ chế một cửa, vậy tại sao không có một đầu mối giải quyết toàn bộ thủ tục, giúp doanh nghiệp bớt gánh nặng hành chính, ông Nhơn đặt câu hỏi.
Giám đốc Intech Energy nhấn mạnh, với nhà đầu tư nước ngoài, vấn đề không phải vốn, mà là sự minh bạch và thống nhất trong khung pháp lý. Khi quy định rõ ràng, họ mới mạnh dạn rót vốn, đưa công nghệ năng lượng sạch vào các khu công nghiệp.
Một vấn đề khác được chỉ ra là vòng đời tấm pin mặt trời kéo dài 25 - 30 năm, song Việt Nam chưa có chính sách tái chế cụ thể. Trong khi đó, tại châu Âu, tới 97 - 98% vật liệu như kính, nhôm được tái sử dụng. “Nếu Việt Nam sớm ban hành chính sách khuyến khích tái chế, chúng ta vừa bảo vệ môi trường, vừa xây dựng nền tảng phát triển bền vững”, ông Nhơn nói.
Năng lượng xanh - lợi thế cạnh tranh
Ông Lê Quang Vinh, Giám đốc Quản lý kênh phân phối SIGENERY chia sẻ, nhu cầu điện mặt trời của doanh nghiệp và hộ gia đình là rất lớn, nhất là khi chi phí năng lượng ngày càng tăng. Đơn vị này đang cung cấp giải pháp tích hợp từ điện mặt trời, hệ thống lưu trữ, đến trụ sạc xe điện. “Đây không chỉ là giải pháp tiết kiệm chi phí mà còn góp phần giải quyết bài toán hạ tầng năng lượng quốc gia”, ông nói.
Theo ông Vinh, xe điện là minh chứng rõ rệt: mỗi tháng có khoảng 12.000 chiếc được bán ra, và nhu cầu điện cho một xe còn cao hơn cả một hộ gia đình. Nếu không có giải pháp bù đắp, hệ thống điện sẽ chịu áp lực rất lớn. Lúc này, điện mặt trời kết hợp lưu trữ và trạm sạc chính là câu trả lời.
Không chỉ đáp ứng yêu cầu môi trường, năng lượng tái tạo còn là “tấm hộ chiếu” để doanh nghiệp Việt thâm nhập những thị trường khó tính như Mỹ, Nhật Bản, châu Âu - nơi đặt ra chuẩn mực khắt khe về trung hòa carbon. Đồng thời, đầu tư vào điện mặt trời giúp tiết kiệm chi phí vận hành dài hạn và nâng cao hình ảnh thương hiệu.
Tuy nhiên, để duy trì đà phát triển, các chuyên gia cho rằng cần sớm có cơ chế tài chính xanh. Đó là tín dụng ưu đãi, trái phiếu xanh, hay quỹ hỗ trợ vốn giá rẻ. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, tại Úc, mỗi hộ gia đình lắp đặt hệ thống điện mặt trời có lưu trữ đều được Chính phủ hỗ trợ tài chính trực tiếp. Chính sách khuyến khích này đã giúp thị trường điện mặt trời phát triển mạnh mẽ.
Từ thực tiễn và kinh nghiệm quốc tế, nhiều doanh nghiệp kiến nghị Nhà nước cần đơn giản hóa thủ tục, triển khai cơ chế một cửa cho các dự án năng lượng tái tạo; ban hành chính sách ưu đãi thuế, tín dụng cho mô hình điện mặt trời tự sản - tự tiêu; đồng thời khuyến khích tích hợp lưu trữ điện để cân bằng phụ tải, giảm áp lực giờ cao điểm cho lưới điện quốc gia.
Có thể thấy, hành trình chuyển đổi năng lượng tại Việt Nam đang mở ra cả cơ hội lẫn thách thức. Để hiện thực hóa cam kết Net Zero 2050, cần sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng quốc tế. Hoàn thiện khung pháp lý minh bạch, phát triển tài chính xanh và thúc đẩy công nghệ tái chế sẽ là chìa khóa.