Dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí: Đánh giá đúng bản chất của lãng phí và tiết kiệm
Thảo luận về dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí, các đại biểu Quốc hội lưu ý, cần đánh giá đúng bản chất của lãng phí và tiết kiệm, vì lãng phí không chỉ là sử dụng vượt định mức, tiêu chuẩn, mà còn bao gồm quản lý, sử dụng không hiệu quả, không đạt mục tiêu. Và, tiết kiệm phải là quản lý, sử dụng nguồn lực hiệu quả, bảo đảm mục tiêu, chứ không đơn giản là sử dụng dưới định mức.
Tăng trách nhiệm giải trình, minh bạch
Các đại biểu Quốc hội đều tán thành xây dựng, ban hành Luật Tiết kiệm, chống lãng phí để thay thế Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí hiện hành. Bởi, thời gian qua tình trạng lãng phí vẫn còn diễn ra ở nhiều lĩnh vực, từ quản lý ngân sách nhà nước, đầu tư công, quản lý tài sản công đến tổ chức bộ máy và quản lý, sử dụng lao động. Nhiều vụ lãng phí đã gây thiệt hại lớn đến nền kinh tế, làm giảm niềm tin của nhân dân và ảnh hưởng đến uy tín của tổ chức bộ máy nhà nước.
Trong bối cảnh cả nước đang thực hiện công tác cải cách hành chính, chuyển đổi số và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, theo các đại biểu, việc Quốc hội xem xét thông qua Luật Tiết kiệm, chống lãng phí không chỉ nhằm tiết kiệm nguồn lực, chống lãng phí mà còn góp phần nâng cao kỷ luật, kỷ cương, trách nhiệm giải trình và tăng cường minh bạch trong hoạt động quản lý nhà nước và trong toàn xã hội.
Quan tâm đến công khai, minh bạch trong thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, ĐBQH Đàng Thị Mỹ Hương (Khánh Hòa) nhấn mạnh, các quy định về nội dung này tại Điều 12, Điều 13 và Điều 14 của dự thảo Luật là những quy định cốt lõi, bởi nếu công khai, minh bạch không đầy đủ, thì mọi biện pháp tiết kiệm, chống lãng phí có thể khó phát huy hiệu quả thực chất.
Đánh giá cao Điều 12 của dự thảo Luật đã quy định rõ những nội dung bắt buộc công khai, đặc biệt là yêu cầu công khai hành vi gây lãng phí và kết quả xử lý kèm theo thông tin về cơ quan, tổ chức, cá nhân vi phạm, đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương nhấn mạnh, đây là quy định mới góp phần tăng cường tính răn đe, trách nhiệm giải trình và cũng là công cụ để Nhân dân giám sát. Tuy nhiên, để quy định này đi vào thực tiễn, đại biểu đề nghị, cơ quan chủ trì soạn thảo cần quy định rõ về thời gian công khai, vì nếu không có thời hạn, việc công khai có thể bị chậm trễ, làm giảm tác dụng giám sát.
Theo đại biểu cần bổ sung hình thức công khai cho phù hợp đối với từng loại thông tin. Chẳng hạn chiến lược quốc gia có thể công khai rộng rãi, nhưng với những vụ việc lãng phí liên quan đến dân sự cần quy định cụ thể mức độ thông tin để vừa bảo đảm tính minh bạch vừa tránh vi phạm về quyền riêng tư của cá nhân theo pháp luật có liên quan.
Đặc biệt, theo đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương, dự thảo Luật cần bổ sung quy định về chế tài xử lý trong trường hợp không công khai, công khai không đầy đủ hoặc công khai mang tính hình thức. Thực tiễn cho thấy, cũng có nhiều cơ quan, đơn vị chỉ công khai để đối phó, niêm yết ở nơi ít người biết hoặc công khai chậm trễ khiến nhân dân không tiếp cận được thông tin.
Về hình thức công khai, một số đại biểu đề nghị, bên cạnh thực hiện trên môi trường điện tử và báo chí như hiện nay, cơ quan soạn thảo cần nghiên cứu bổ sung hình thức niêm yết công khai tại trụ sở cơ quan (như trụ sở UBND xã, phường...) hoặc thông báo qua hệ thống loa phát thanh để bảo đảm người dân đều có cơ hội tiếp cận và các địa phương cũng có thêm hình thức để lựa chọn phù hợp với tình hình, điều kiện thực tế. Cùng với đó, bổ sung quy định cụ thể về trách nhiệm của người đứng đầu trong việc không thực hiện, thực hiện không đầy đủ, hoặc thực hiện công khai một cách hình thức về tiết kiệm, chống lãng phí.
Về trách nhiệm của các cơ quan Nhà nước, các đại biểu Quốc hội đề nghị bổ sung một điều quy định về trách nhiệm của Kiểm toán Nhà nước, vì đây là cơ quan có vai trò rất quan trọng trong việc phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật, trong đó có vi phạm về tiết kiệm, chống lãng phí. Đồng thời, xem xét lại trách nhiệm của các cơ quan trong việc xử lý các kết luận, kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước liên quan đến lãng phí, tránh tình trạng các kết luận, kiến nghị không được xử lý triệt để.
Định mức, tiêu chuẩn không phải thước đo cứng
Liên quan đến việc cung cấp, xử lý thông tin phát hiện lãng phí và bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí được quy định tại Điều 6, dự thảo Luật, ĐBQH Nguyễn Minh Tâm (Quảng Trị) đề nghị, cần nghiên cứu quy định rõ hơn về quyền và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc cung cấp thông tin phát hiện lãng phí. Nội dung này hiện đang được quy định rải rác và chưa rõ ràng. Ngoài ra, cần quy định rõ về bảo mật thông tin cho người đấu tranh chống lãng phí và người thân của họ cũng như cơ quan, tổ chức cung cấp thông tin.
Ngoài việc được bảo vệ, người cung cấp thông tin cũng cần có quyền được biết kết quả xử lý của cơ quan chức năng đối với những thông tin họ cung cấp. “Chỉ khi có quy định này mới có thể khuyến khích người dân, cán bộ tích cực tham gia vào công tác phòng, chống lãng phí”, đại biểu Nguyễn Minh Tâm nhấn mạnh.
Để nâng cao hiệu quả của các quy định về xử lý thông tin phát hiện lãng phí, ĐBQH Mai Văn Hải (Thanh Hóa) đề nghị, cơ quan soạn thảo cần quy định cụ thể hơn về người đứng đầu cơ quan, tổ chức nhận được thông tin liên quan đến lãng phí, thì có trách nhiệm kiểm tra xem xét và kết luận. Hay như, trong xử lý thông tin phát hiện lãng phí cần phân loại rất cụ thể những thông tin liên quan trực tiếp đến cơ quan, tổ chức thì thủ trưởng cơ quan, tổ chức đó có trách nhiệm xem xét, kết luận việc có hay không có lãng phí (?). Trường hợp thông tin liên quan đến lãng phí mà không thuộc trách nhiệm của cơ quan cũng phải có trách nhiệm chuyển đến các cơ quan có thẩm quyền để xem xét, giải quyết theo thẩm quyền.
Liên quan đến các quy định về định mức, tiêu chuẩn - cơ sở để xác định hành vi tiết kiệm hay lãng phí, đại biểu Nguyễn Minh Tâm cho rằng, dự thảo Luật đã đưa ra khái niệm nhưng cần được hoàn thiện. Thực tế, lãng phí không chỉ là việc sử dụng vượt định mức, tiêu chuẩn, chế độ, mà còn bao gồm quản lý, sử dụng không hiệu quả, không đạt mục tiêu, tạo rào cản phát triển hoặc bỏ lỡ thời cơ. Ngược lại, tiết kiệm phải là quản lý, khai thác, sử dụng nguồn lực hiệu quả, bảo đảm mục tiêu, chứ không chỉ đơn giản là sử dụng dưới định mức.
Theo đại biểu Nguyễn Minh Tâm, nếu định mức, tiêu chuẩn được xây dựng cao hơn yêu cầu nhiệm vụ, thì các cơ quan, tổ chức có thể tìm cách giải ngân hết nguồn vốn, gây lãng phí. Ngược lại, có trường hợp không sử dụng hết vốn được giao, trả lại ngân sách, nhưng nếu coi đó là “tiết kiệm” thì chưa chính xác, bởi vốn được phân bổ ngay từ đầu đã vượt nhu cầu. Do đó, cần bổ sung quy định để đánh giá đúng bản chất: tổ chức, cá nhân có thực sự tiết kiệm hay không, tiết kiệm được bao nhiêu, hay có gây ra lãng phí và ở mức độ nào?
Đại biểu đề nghị bổ sung quy định về công khai các định mức, tiêu chuẩn, chế độ trong từng lĩnh vực để thuận lợi cho việc giám sát. Nếu chưa thể quy định ngay trong Luật, thì cần giao Chính phủ quy định chi tiết.