Dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi): Hiện đại hóa quản lý nguồn nhân lực công vụ

Thay đổi nhận thức về “viên chức suốt đời”, “công chức suốt đời”

Các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, dự thảo Luật có nhiều đổi mới nhằm góp phần thể chế hóa những đường lối, chủ trương mới của Đảng, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong giai đoạn tới theo hướng xây dựng đội ngũ viên chức chuyên nghiệp, thực hiện chế độ linh hoạt trong tuyển dụng; đồng thời, mở rộng quyền của viên chức, của người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập, quản lý viên chức; đề cao trách nhiệm của người đứng đầu, trách nhiệm của viên chức trong các hoạt động.

Theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, dự án Luật đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc hiện đại hóa quản lý nguồn nhân lực công vụ tại Việt Nam, kế thừa tinh thần Luật năm 2010; sửa đổi, bổ sung Luật năm 2019, hướng tới mô hình lấy viên chức làm trung tâm. Chủ tịch Quốc hội cũng cho rằng, trong bối cảnh nước ta đang đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia và hội nhập quốc tế, dự thảo Luật không chỉ khắc phục những bất cập cũ mà còn mở ra không gian sáng tạo cho các đơn vị sự nghiệp công lập trong thu hút và sử dụng nguồn nhân lực.

Một trong những điểm mới của dự thảo Luật là các nội dung hoàn thiện cơ chế thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, quy định hình thức thu hút gồm: tiếp nhận vào làm viên chức và ký hợp đồng đối với chuyên gia, nhà khoa học, người có kinh nghiệm, trình độ cao kể cả người Việt Nam ở nước ngoài.

Dự thảo Luật còn mở rộng quyền của viên chức về ký hợp đồng thực hiện hoạt động nghề nghiệp, tham gia góp vốn, điều hành các doanh nghiệp nếu pháp luật về phòng chống tham nhũng không cấm hoặc pháp luật chuyên ngành không có quy định khác, đồng bộ với luật chuyên ngành về khoa học, công nghệ, giáo dục đào tạo.

Tán thành với nội dung trên, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cũng nhận thấy, phạm vi kết quả nghiên cứu vẫn còn hẹp so với Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Dự thảo Luật chỉ giới hạn với “kết quả nghiên cứu do mình tạo ra”, trong khi đó, trên thực tế kết quả nghiên cứu không chỉ do viên chức tạo ra mà có khi cả của tổ chức. Vì vậy, đề nghị rà soát nội dung này để bảo đảm tính thống nhất.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cũng đề nghị rà soát lại để bổ sung quy định tại Điều 10 dự thảo Luật về những điều viên chức không được làm và những điều khoản về hợp đồng theo hướng: viên chức được quyền ký hợp đồng làm việc ngoài công việc viên chức chính thức, tuy nhiên không được lợi dụng để làm ảnh hưởng đến công việc viên chức chính thức.

Bên cạnh đó, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh, vấn đề hợp đồng với viên chức rất quan trọng, do vậy, cần nghiên cứu để thay đổi nhận thức, nên chuyển từ nhận thức về “viên chức suốt đời” hay “công chức suốt đời” sang hợp đồng viên chức theo việc, theo thời hạn.

Tạo cơ sở pháp lý cho phát triển đơn vị sự nghiệp công lập

Về chính sách phát triển đơn vị sự nghiệp công lập tại Điều 5 dự thảo Luật, nhiều ý kiến trong Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành với lý do: Điều 9 Luật hiện hành cũng đang quy định về đơn vị sự nghiệp công lập và cơ cấu tổ chức quản lý hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập. Đây là cơ sở để Chính phủ ban hành nghị định về tổ chức và hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập. Nếu không quy định về tổ chức của đơn vị sự nghiệp công lập tại dự thảo Luật thì không có cơ sở để Chính phủ quy định cụ thể, trong khi chưa xây dựng được Luật chung điều chỉnh về đơn vị sự nghiệp công lập sẽ tạo ra khoảng trống pháp lý điều chỉnh vấn đề này.

Đồng tình với lập luận của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng, rất cần thiết quy định Điều 5 về chính sách phát triển đơn vị sự nghiệp công lập; đồng thời, đề xuất, Ban soạn thảo nghiên cứu thêm quan điểm về mặt chính sách liên quan đến phát triển các đơn vị sự nghiệp công lập theo hướng: tập trung duy trì các đơn vị sự nghiệp công lập cung cấp các dịch vụ cơ bản, thiết yếu; còn những phạm vi khác có thể nghiên cứu và từng bước chuyển đổi sang các hình thức khác như doanh nghiệp, tổ chức xã hội nghề nghiệp hoặc xã hội hóa dịch vụ công theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả.

Do đó, cần rà soát định kỳ về mặt chính sách đối với các đơn vị sự nghiệp công lập; đơn vị nào hoạt động kém hiệu quả, sản phẩm đầu ra không đáp ứng được yêu cầu hoặc trùng lặp về chức năng... thì có thể sáp nhập, chuyển đổi hoặc thậm chí có thể giải thể.

Với quan điểm như trên, tại Điều 20 dự thảo Luật quy định về hợp đồng làm việc đối với viên chức nên quy định cả hai loại hợp đồng làm việc là hợp đồng không có thời hạn và hợp đồng xác định thời hạn, bởi đây là cơ sở để sàng lọc, xem xét chấm dứt hợp đồng đối với những viên chức không đáp ứng yêu cầu công việc sau một khoảng thời gian đánh giá thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, kết quả đầu ra.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật làm rõ hơn chính sách vượt trội để phát triển nguồn nhân lực cho đơn vị sự nghiệp công lập; chú trọng đào tạo, bồi dưỡng, thu hút, trọng dụng nhân tài chất lượng cao; cùng với đó, cần có các chế định tạo điều kiện, ưu đãi, đồng thời, có các cơ chế để ràng buộc trách nhiệm nhằm tránh lạm dụng chính sách.

Nhật An