Nhiều cử nhân kinh tế vẫn "mù mờ" kỹ năng số và phân tích dữ liệu

Đó là nhấn mạnh của PGS.TS Nguyễn Anh Thu - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội tại Hội thảo quốc tế với chủ đề “Kết nối Kinh doanh và Công nghệ: Thúc đẩy giáo dục STEM phục vụ nền kinh tế toàn cầu” tổ chức chiều 26/9.

Hội thảo nhằm thảo luận sâu về vai trò chiến lược của giáo dục STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) trong đào tạo kinh doanh – một xu hướng đang trở thành trụ cột trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho nền kinh tế số.

Còn "khoảng trống" khi tích hợp STEM vào ngành học kinh doanh

Trình bày tại Hội thảo, PGS.TS Nguyễn Anh Thu - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, trước làn sóng chuyển đổi số và sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo, công nghệ dữ liệu, tự động hóa và các nền tảng số mới, các nền kinh tế đang chứng kiến sự dịch chuyển sâu rộng trong cấu trúc việc làm và nhu cầu kỹ năng.

Trong bối cảnh đó, giáo dục STEM được nhìn nhận là nền tảng quan trọng để xây dựng năng lực đổi mới sáng tạo, gia tăng năng suất lao động và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Từ khoảng một thập kỷ trở lại đây, Hoa Kỳ và nhiều quốc gia phát triển đã chứng kiến sự chuyển dịch mạnh mẽ của giáo dục kinh doanh theo hướng “STEM hóa” – tức là kết hợp các năng lực phân tích dữ liệu, mô hình hóa, công nghệ số và tư duy hệ thống vào các chương trình đào tạo kinh tế, quản trị, tài chính, marketing…

Điều này không chỉ tạo ra những nhà quản trị giỏi, mà còn là những nhà sáng tạo có khả năng giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội phức tạp bằng công cụ công nghệ và tư duy phản biện hiện đại.

PGS.TS Nguyễn Anh Thu đánh giá, trong làn sóng STEM, Việt Nam có nhiều tiềm năng nhưng cũng đang đối mặt với những khoảng trống cần lấp đầy.

Đầu tiên, Việt Nam có Chiến lược quốc gia về chuyển đổi số, về công nghệ cao, về đổi mới sáng tạo. Nhưng hệ thống giáo dục của chúng ta vẫn đang chậm tích hợp STEM vào các ngành học kinh doanh, quản trị – những lĩnh vực vốn sẽ quyết định năng suất lao động và năng lực cạnh tranh quốc gia.

Tiếp đó, tuy có hàng chục nghìn sinh viên tốt nghiệp mỗi năm trong các ngành kinh tế – quản trị, nhưng phần lớn vẫn còn thiếu kỹ năng phân tích dữ liệu, chưa quen với các công cụ số, chưa được học qua dự án thực tế có tích hợp AI, fintech, hoặc công nghệ số.

Cuối cùng, dù Việt Nam có nhiều doanh nghiệp sẵn sàng tuyển dụng và trả lương cao cho sinh viên có kỹ năng STEM trong kinh doanh, nhưng họ lại phải “đào tạo lại” hoặc “tự đào tạo” vì trường đại học chưa đáp ứng được kỳ vọng của thị trường.

Tại bài phát biểu, GS. Andreas Hauskrecht, Trường Kelley School of Business, Đại học Indiana (Hoa Kỳ) cho biết, giáo dục STEM đóng góp vào năng suất lao động qua việc xây dựng nguồn nhân lực, cho phép tiếp nhận và áp dụng các công nghệ mới. Bằng chứng cho thấy, các quốc gia có tỷ lệ kỹ sư và nhà khoa học cao thường có thu nhập bình quân đầu người và tăng trưởng năng suất cao hơn.

Tại các nền kinh tế mới nổi, STEM tạo ra cơ hội vượt bậc (ví dụ: ngân hàng di động ở Châu Phi, công nghệ sinh học ở Ấn Độ). Đồng thời, nền tảng STEM vững chắc giúp nuôi dưỡng các startup và hệ sinh thái đổi mới địa phương, giải quyết các vấn đề phù hợp với bối cảnh cụ thể.

Hay trong lĩnh vực hạ tầng và khả năng chống chịu, những tiến bộ của kỹ thuật giúp xây dựng cơ sở hạ tầng hiện đại (lưới điện thông minh, giao thông, hệ thống cấp nước), yếu tố quan trọng cho năng lực cạnh tranh lâu dài.

Trong việc tăng trưởng kinh tế, các lĩnh vực STEM thúc đẩy năng suất cao, hiệu quả hơn trong sản xuất, nông nghiệp, logistics và dịch vụ. Những quốc gia có năng lực STEM mạnh mẽ còn thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), đặc biệt trong công nghệ cao và sản xuất tiên tiến.

Nếu các nền kinh tế mới nổi thường phụ thuộc nhiều vào hàng hóa cơ bản; STEM giúp tạo ra các ngành công nghiệp mới (công nghệ sinh học, fintech, công nghệ thông tin, năng lượng sạch), từ đó giảm sự dễ tổn thương trước biến động giá toàn cầu.

"Đơn cử, ngành công nghệ thông tin của Ấn Độ đã tạo ra hàng triệu việc làm và đưa quốc gia này trở thành trung tâm dịch vụ toàn cầu, thúc đẩy tăng trưởng GDP", GS. Andreas Hauskrecht dẫn chứng.

Lý giải về việc STEM đặc biệt quan trọng đối với các nền kinh tế mới nổi, GS. Andreas Hauskrecht cho rằng, các quốc gia phát triển đã có hệ sinh thái STEM vững mạnh; các nền kinh tế mới nổi phải nhanh chóng bắt kịp để duy trì tính cạnh tranh.

Với STEM, họ có thể hòa nhập vào chuỗi giá trị toàn cầu, tạo ra việc làm có tay nghề cao, đồng thời ứng phó với các thách thức như biến đổi khí hậu, đại dịch và an ninh lương thực theo cách chủ động của riêng mình. Ngược lại, nếu không có STEM, họ có nguy cơ mắc kẹt trong mô hình sản xuất giá trị thấp, lương thấp.

Thúc đẩy giáo dục STEM phục vụ nền kinh tế toàn cầu

Cũng tại Hội thảo, các nhà khoa học, chuyên gia giáo dục, nhà hoạch định chính sách và lãnh đạo doanh nghiệp đã cùng thảo luận về chủ đề “Định hình tương lai giáo dục STEM phục vụ tăng trưởng kinh tế bền vững tại Việt Nam”.

Phiên thảo luận giải đáp các câu hỏi về Việt Nam nên học hỏi điều gì từ các mô hình chương trình đào tạo kinh tế, kinh doanh đạt chuẩn tại Hoa Kỳ, Singapore, Trung Quốc; tìm ra giải pháp để tích hợp hiệu quả dữ liệu lớn, AI, công nghệ tài chính vào chương trình đào tạo cử nhân và thạc sĩ kinh tế – quản trị. Không chỉ vậy, các đại biểu còn thảo luận về cơ chế để gắn kết hiệu quả giữa nhà trường, doanh nghiệp và nhà hoạch định chính sách nhằm phát triển các chương trình STEM bền vững.

Kết thúc Hội thảo, Trường Đại học Kinh tế đề xuất 5 nhóm khuyến nghị chính sách, với mong muốn đóng góp vào quá trình hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân phù hợp với thời đại kinh tế số:

Thứ nhất, xây dựng khung chương trình đào tạo kinh doanh tích hợp STEM: Tích hợp các môn như phân tích dữ liệu, trí tuệ nhân tạo ứng dụng, mô hình hóa, lập trình cơ bản… vào chương trình cử nhân và thạc sĩ các ngành Kinh tế, Quản trị, Tài chính.

Thứ hai, đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên “kép” – vừa hiểu kinh doanh, vừa làm chủ công nghệ: Tổ chức các chương trình sau đại học, bồi dưỡng ngắn hạn, trao đổi quốc tế cho giảng viên ngành kinh tế – quản trị, để họ có năng lực triển khai giảng dạy theo hướng STEM.

Thứ ba, tăng cường hợp tác doanh nghiệp – đại học: Thiết kế các học phần tích hợp thực tiễn, thí điểm các dự án liên ngành (AI trong tài chính, logistics số, fintech trong marketing…), để sinh viên được học qua việc làm – không chỉ lý thuyết.

Thứ tư, phát triển hệ sinh thái STEM toàn diện trong đại học: Bao gồm trung tâm dữ liệu, phòng lab mô phỏng kinh doanh, học liệu số, hệ thống đánh giá theo năng lực ứng dụng – thay vì chỉ thi cử truyền thống.

Thứ năm, có chính sách tài chính, học bổng, tín dụng ưu đãi cho sinh viên theo học các ngành kinh doanh chuẩn STEM: Đặc biệt ưu tiên nhóm sinh viên nữ, vùng khó khăn, sinh viên tài năng nhưng thiếu điều kiện tiếp cận.

Trang Nhung