Giáo dục và đào tạo - chìa khóa để phát triển bền vững
Phát biểu tại Hội thảo “Đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi: Thực trạng, thách thức và giải pháp”, Phó Thủ tướng Lê Thành Long khẳng định, giáo dục và đào tạo chính là chìa khóa để phát triển bền vững và là con đường ngắn nhất để nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực, xóa đói giảm nghèo và củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Nhiều chính sách đầu tư, hỗ trợ
Phát triển giáo dục và đào tạo được Đảng ta xác định là quốc sách hàng đầu; đồng thời là cơ sở quan trọng để thực hiện chính sách “bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng, giúp đỡ nhau cùng phát triển giữa các dân tộc”. Theo Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn, để giải quyết bài toán nâng cao đời sống của người dân, phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đòi hỏi nhiều giải pháp đồng bộ, trong đó giáo dục và đào tạo được xem là giải pháp có tính then chốt, là động lực quan trọng cho sự phát triển.
Thời gian qua, Đảng, Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm ưu tiên phát triển giáo dục và đào tạo cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Quốc hội đã kịp thời ban hành các luật, nghị quyết để thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về phát triển giáo dục và đào tạo như: Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học, Luật Giáo dục nghề nghiệp, Luật Nhà giáo…, trong đó quy định một số chính sách nhằm hỗ trợ, đầu tư phát triển giáo dục vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.
Trên cơ sở đó, Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản để cụ thể hóa các chính sách có liên quan đến công tác giáo dục và đào tạo ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, và tổ chức triển khai thực hiện đồng bộ, đạt được những kết quả đáng kể. Nhiều địa phương cũng ban hành thêm chính sách đặc thù hỗ trợ phát triển giáo dục đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trên địa bàn.
Đặc biệt, giai đoạn 2021 - 2025, lần đầu tiên, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi được triển khai một Chương trình mục tiêu quốc gia nhằm phát triển toàn diện kinh tế, văn hóa - xã hội, trong đó đặc biệt chú trọng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tạo điều kiện để con em đồng bào được học tập, rèn luyện và trưởng thành.
Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi gồm 10 dự án, trong đó, Dự án 4 và Dự án 5 liên quan trực tiếp đến phát triển giáo dục - đào tạo. Kết quả sau 5 năm (2021 - 2025), theo Báo cáo của Bộ Dân tộc và Tôn giáo, đã đầu tư cơ sở vật chất cho các trường đại học, học viện vùng dân tộc thiểu số và miền núi, với tổng vốn phân bổ đến 30/6/2025 là 670.644 triệu đồng. Đồng thời, hỗ trợ xây dựng hạ tầng thiết yếu tại các vùng đặc biệt khó khăn, góp phần cải thiện dân sinh, sản xuất, lưu thông hàng hóa và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Về đầu tư cơ sở vật chất cho hệ thống trường phổ thông dân tộc nội trú, phổ thông dân tộc bán trú, trường phổ thông có học sinh bán trú, tính đến 9/2024 đã xây dựng 7.445 phòng công vụ, phòng ở, phòng học (đạt 54,12% kế hoạch); đầu tư 549 nhà ăn, nhà bếp, kho và nhà sinh hoạt văn hóa dân tộc (đạt 11,59%); hoàn thành 1.124 công trình vệ sinh, nước sạch, sân chơi, bãi tập (đạt 24,94%); hỗ trợ cơ sở vật chất, thiết bị cho 1.032 trường.
Bên cạnh đó, bồi dưỡng kiến thức dân tộc cho 924 lớp với 56.256 học viên; 146 lớp tiếng dân tộc với 7.160 học viên. Hỗ trợ đào tạo dự bị đại học, đại học và sau đại học cho 843 sinh viên, 315 học viên cao học, 18 nghiên cứu sinh. Hỗ trợ 1.901 mô hình đào tạo nghề với 115.575 lao động tham gia; 5.385 lao động được hỗ trợ học ngoại ngữ, kỹ năng và thủ tục đi làm việc ở nước ngoài; 37.718 người được tư vấn, giới thiệu việc làm; 8.424 cán bộ, tuyên truyền viên được nâng cao năng lực...
Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh khẳng định: "Các văn bản quy phạm pháp luật, các chương trình mục tiêu quốc gia đã và đang khẳng định sự quan tâm, chăm lo của Đảng và Nhà nước đối với đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, tạo những nền tảng, tiền đề quan trọng, động lực mạnh mẽ cho công tác dân tộc và chính sách dân tộc".
Bổ sung các chính sách đặc thù phù hợp thực tiễn
Tuy nhiên, công tác giáo dục ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi vẫn còn không ít khó khăn, thách thức. Mạng lưới trường lớp chưa đồng bộ; cơ sở vật chất, thiết bị dạy học thiếu thốn; chất lượng giáo dục chưa đồng đều, tỷ lệ bỏ học ở cấp trung học cơ sở còn cao; đội ngũ giáo viên vừa thiếu, vừa chưa cân đối; chính sách đặc thù còn chậm điều chỉnh; đời sống kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số vẫn nhiều khó khăn... Theo Phó Thủ tướng Lê Thành Long, “đây chính là những thách thức cần giải pháp đồng bộ, lâu dài và có tính chiến lược”.
Trong đó, trước mắt và quan trọng nhất là cần rà soát, hoàn thiện chính sách, pháp luật, bổ sung các chính sách đặc thù phù hợp thực tiễn để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giáo dục và đào tạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; ưu tiên bố trí ngân sách, đồng thời huy động nguồn lực xã hội để đầu tư cho giáo dục khu vực này. Làm được như vậy sẽ góp phần xây dựng và phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao cho nhu cầu phát triển toàn diện về kinh tế - xã hội vùng đồng bào đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Trường học ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi không chỉ là nơi truyền thụ tri thức, mà còn là nơi gìn giữ bản sắc văn hóa, nuôi dưỡng khát vọng vươn lên, thắp sáng tương lai cho con em đồng bào. Vì vậy, Phó Thủ tướng Lê Thành Long nhấn mạnh, “giáo dục và đào tạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi không chỉ là nhiệm vụ của ngành giáo dục, mà còn là trụ cột trong chiến lược phát triển bền vững quốc gia, gắn với củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc và bảo đảm quốc phòng - an ninh. Đảng và Nhà nước nhất quán cam kết ưu tiên mọi nguồn lực để con em đồng bào dân tộc được học tập, trưởng thành, trở thành lực lượng nòng cốt xây dựng quê hương, đất nước”.