Phát triển mô hình nhà dưỡng lão bán trú: Cần cú hích từ chính sách đất đai và tín dụng
Trong bối cảnh già hóa dân số nhanh chóng, phát triển hệ thống nhà dưỡng lão bán trú sẽ là giải pháp phù hợp với điều kiện văn hóa, xã hội và kinh tế nước ta. Tuy nhiên, đây là mô hình rất mới, Nhà nước cần nghiên cứu và ban hành các chính sách ưu đãi quỹ đất, tín dụng cho các dự án dưỡng lão để khuyến khích doanh nghiệp tham gia phát triển phân khúc này.
Giải pháp nhân văn, phù hợp với xu thế hiện đại
Từ năm 2011, Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số và đang có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới. Theo Dữ liệu dân cư quốc gia, cả nước hiện có khoảng 16,1 triệu người cao tuổi, chiếm trên 16% dân số. Dự báo đến năm 2038, Việt Nam sẽ bước vào thời kỳ dân số già, cứ 5 người dân Việt thì có một người trên 60 tuổi, kéo theo nhu cầu chăm sóc sức khỏe, tinh thần và đời sống người cao tuổi ngày càng lớn.
Cũng theo công bố mới nhất của Viện Dân số, Sức khỏe và Phát triển, khoảng 61,3% người cao tuổi đang sống với ít nhất một người con ruột. Tuy nhiên, xã hội hiện đại, áp lực kinh tế và sự thay đổi trong cấu trúc gia đình theo hướng quy mô thu nhỏ dần, khiến nhiều gia đình khó có điều kiện chăm sóc toàn diện cho cha mẹ, ông bà.
Số liệu của Tổng cục Thống kê cho thấy, quy mô hộ gia đình đã giảm từ 3,9 người/hộ năm 2010 xuống còn 3,5 người/hộ vào năm 2024. Còn theo số liệu của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, hiện số hộ gia đình 2 thế hệ đang chiếm tỷ lệ nhiều nhất là 45,5%; các hình thức hộ gia đình khác (hộ gia đình 1 thế hệ, hộ gia đình đơn thân...) chiếm tới 37,1%.
Trước thực trạng đó, các mô hình nhà dưỡng lão bắt đầu được xã hội quan tâm như một giải pháp nhân văn, phù hợp với xu thế hiện đại. Đặc biệt, sau phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai 4 Nghị quyết mới của Bộ Chính trị vừa qua, có thể kỳ vọng rằng mô hình nhà dưỡng lão, nhất là nhà dưỡng lão bán trú, sẽ phát triển rõ nét hơn trong thời gian tới.
Viện Nghiên cứu và Đánh giá Thị trường Bất động sản Việt Nam (VARS IRE) đánh giá, khác với mô hình “nhà dưỡng lão toàn thời gian”, nơi người già sống hẳn tại cơ sở, mô hình “nhà dưỡng lão bán trú” cho phép người cao tuổi đến sinh hoạt, chăm sóc y tế, tham gia hoạt động cộng đồng, còn buổi tối trở về nhà với con cháu. Đây là giải pháp dung hòa giữa truyền thống “sống cùng gia đình” và nhu cầu được chăm sóc chuyên nghiệp của người cao tuổi.
Theo Bộ Y tế, hiện hầu hết người cao tuổi đều mắc các bệnh lý mãn tính như tiểu đường, tim mạch, xương khớp… và trung bình mỗi người mắc từ 3 bệnh trở lên. Vì vậy, nhu cầu được kiểm tra sức khỏe định kỳ, và chăm sóc y tế chuyên biệt là rất lớn; nhiều người cao tuổi cũng mong muốn có sự chăm sóc y tế chuyên nghiệp nhưng vẫn duy trì sự gắn bó tình cảm với gia đình.
Nghiên cứu, ban hành các chính sách ưu đãi, thu hút đầu tư
Tại Việt Nam, thực tiễn đã xuất hiện một số dự án căn hộ chăm sóc sức khỏe chuyên biệt gần nơi ở của gia đình, nhưng chi phí thường vượt quá khả năng của phần đông người dân. Mô hình nhà dưỡng lão bán trú sẽ góp phần giải quyết vấn đề này, giúp họ vừa đảm bảo sức khỏe, vừa tránh được cảm giác cô đơn.
Không chỉ mang lại lợi ích cho người cao tuổi, mô hình này còn giúp thế hệ trẻ yên tâm làm việc. Trước áp lực cuộc sống, nhiều người lao động trẻ khó có thể ở nhà chăm sóc cha mẹ thường xuyên. Việc gửi gắm cha mẹ tại nhà dưỡng lão ban ngày sẽ giúp họ an tâm phát triển sự nghiệp, đồng thời vẫn duy trì tình cảm gia đình. Ở góc nhìn hiện đại, đây không phải là sự “xa rời” mà là cách thể hiện trách nhiệm và tình yêu thương của con cái. Điều này cũng phù hợp với truyền thống “uống nước nhớ nguồn”.
VARS IRE cho rằng, trong bối cảnh già hóa dân số nhanh chóng, việc phát triển hệ thống nhà dưỡng lão bán trú sẽ là giải pháp phù hợp với điều kiện văn hóa, xã hội và kinh tế Việt Nam. Mỗi lứa tuổi có một môi trường hỗ trợ phù hợp, nếu trẻ em có nhà trẻ để phát triển năm đầu đời, thì người cao tuổi cũng cần có “nhà dưỡng lão ban ngày” để được chăm sóc sức khỏe, giao lưu tinh thần và sống vui vẻ, ý nghĩa.
Tuy nhiên, khái niệm “nhà dưỡng lão bán trú” còn rất mới mẻ; phần lớn các cơ sở hiện tại vẫn hoạt động theo mô hình toàn thời gian. Chỉ có một số ít trung tâm dưỡng lão cho phép nhận người già vào buổi sáng và trả về buổi tối; điểm chung của các trung tâm là đều trong tình trạng quá tải.
Đồng thời, chi phí cho một suất dưỡng lão trung bình hiện nay tương đối cao, hơn mức lương hưu hoặc sự hỗ trợ từ con cháu. Theo thống kê đến cuối năm 2024, mức lương hưu bình quân của người hưởng là 6,2 triệu đồng/tháng, trong khi đó, chi phí dưỡng lão trung bình từ 10 triệu đồng mỗi tháng.
Vì vậy, để mô hình này thực sự đi vào đời sống, ngoài các chính sách an sinh, kết hợp với bảo hiểm y tế để giảm bớt chi phí cho người cao tuổi, VARS IRE nhấn mạnh, Nhà nước cần nghiên cứu và ban hành các chính sách ưu đãi quỹ đất, tín dụng cho các dự án dưỡng lão để khuyến khích doanh nghiệp tham gia phát triển phân khúc tiềm năng này. Đồng thời, phải có quy định cụ thể các điều kiện thành lập trung tâm chăm sóc như hạ tầng, trang thiết bị, nhân lực...