Doanh nghiệp cần chủ động ứng phó với chuyển giá
Trước xu hướng hội nhập kinh tế sâu rộng, các giao dịch liên kết và vấn đề chuyển giá đang trở thành trọng tâm kiểm soát của cơ quan thuế; do đó, việc nắm rõ và tuân thủ các quy định liên quan là yếu tố quan trọng giúp các doanh nghiệp hạn chế rủi ro, góp phần cho sự phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới.
Tiềm ẩn nhiều rủi ro
Tại hội thảo chuyên đề ''Chuyển giá và quản trị rủi ro thuế toàn diện'' do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) - Chi nhánh TP. Hồ Chí Minh và Công ty TNHH Đầu tư Phát triển Tavitax phối hợp tổ chức mới đây, các chuyên gia đã chỉ ra rằng, thực trạng các vấn đề liên quan đến giá chuyển nhượng và giao dịch liên kết đang ngày càng phổ biến và phức tạp.
Theo Giám đốc Tavitax Lê Anh Tuấn, nền kinh tế hội nhập sâu rộng và dòng vốn FDI dồi dào, hệ sinh thái của các doanh nghiệp trong nước ngày càng phát triển thì giao dịch liên kết, chuyển giá giữa các công ty trong cùng tập đoàn đang ngày càng phổ biến. Đây cũng là một trong những trọng tâm kiểm soát của cơ quan thuế nhằm bảo đảm tính minh bạch và tuân thủ nghĩa vụ thuế. Do đó, vấn đề kiểm soát chuyển giá/giao dịch liên kết và quản trị rủi ro thuế không chỉ là một yêu cầu tuân thủ pháp lý, mà còn là yếu tố quan trọng quyết định đến sự phát triển bền vững của mỗi doanh nghiệp.
Chia sẻ về vấn đề này, Phó Trưởng phòng Kiểm tra số 3 (Thuế TP. Hồ Chí Minh), ThS. Nguyễn Hữu Tuyền nhấn mạnh, việc chưa nắm rõ và áp dụng pháp luật không đúng quy định về chuyển giá, giao dịch liên kết có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, với những vụ truy thu và phạt lên tới hàng trăm tỷ đồng. Một trong những rủi ro lớn nhất là trách nhiệm chứng minh giá giao dịch phù hợp với giá thị trường thuộc về doanh nghiệp, một yêu cầu khó hơn nhiều so với các giao dịch thông thường.
Ông Nguyễn Hữu Tuyền cũng lưu ý rằng, chỉ cần một giao dịch nhỏ giữa các bên liên kết cũng có thể dẫn đến việc chi phí lãi vay thuần bị khống chế không quá 30% EBITDA. Thậm chí, việc doanh nghiệp vay tiền của giám đốc từ 10% vốn chủ sở hữu trở lên cũng được xem là giao dịch liên kết và sẽ bị xử lý theo quy định.
Một rủi ro tiềm ẩn khác nhưng vô cùng quan trọng, nằm ở cách các doanh nghiệp Việt Nam thường xử lý các giao dịch đặc thù. Đó là việc thiếu sự chuẩn bị về hồ sơ và lập luận; đặc biệt, đối với các giao dịch tài sản vô hình, phí bản quyền hay chi phí quản lý. Theo các chuyên gia, đây là những khoản mục mà cơ quan thuế đang đặc biệt chú ý và nếu không có tài liệu chứng minh rõ ràng, doanh nghiệp rất dễ bị ấn định thuế. Hơn nữa, việc lựa chọn các đối tượng so sánh độc lập không phù hợp về quy mô, ngành nghề cũng là một sai lầm phổ biến, có thể khiến toàn bộ lập luận của doanh nghiệp bị bác bỏ.
Tuân thủ đầy đủ việc kê khai, lập hồ sơ giao dịch liên kết
Dữ liệu thực tế cho thấy hoạt động thanh tra thuế đang diễn ra rất mạnh mẽ. Phó Giám đốc Dịch vụ tư vấn giá giao dịch liên kết (Tavitax) Nguyễn Văn Thủy thông tin, trong 6 tháng đầu năm 2025, có 26.290 doanh nghiệp được thanh kiểm tra, với số tiền kiến nghị xử lý lên đến 28.430 tỷ đồng. Riêng với giao dịch liên kết, 119 doanh nghiệp đã bị thanh tra, với số tiền truy thu, truy hoàn và phạt lên tới 600 tỷ đồng.
Ông Nguyễn Văn Thủy dự báo hoạt động này sẽ tăng mạnh vào cuối năm, tập trung vào các ngành nghề trọng điểm như may mặc, linh kiện điện tử, giày dép; các doanh nghiệp lỗ nhiều năm nhưng tiếp tục mở rộng; doanh nghiệp chưa thanh tra trong thời gian dài; hoặc có rủi ro cao đã bị điều chỉnh trước đây. Đặc biệt, cơ quan thuế đang chú ý đến các giao dịch liên kết đặc thù như tài sản vô hình, phí bản quyền, và chi phí quản lý.
Để hạn chế tối đa những rủi ro này, các chuyên gia đã đưa ra nhiều khuyến nghị thiết thực. Điều đầu tiên và quan trọng nhất, theo ông Nguyễn Hữu Tuyền, doanh nghiệp cần "làm đúng, hiểu đúng, thường xuyên học và hỏi"; đồng thời, nghiên cứu kỹ các nguyên tắc của văn bản pháp luật; ông Nguyễn Văn Thủy cũng khuyên doanh nghiệp cần tuân thủ đầy đủ việc kê khai và lập hồ sơ giao dịch liên kết vì đây là điều kiện bắt buộc để có cơ hội giải trình và thương thảo với cơ quan thuế. Doanh nghiệp cũng nên rà soát các giao dịch nội bộ để bảo đảm chúng có thật, mang lại lợi ích và tuân thủ nguyên tắc giá thị trường.
Một giải pháp khác được khuyến nghị là việc tối ưu hóa chi phí lãi vay bằng cách thỏa thuận chiết khấu thương mại thay vì hỗ trợ tài chính bằng tiền. Cách làm này giúp tăng lợi nhuận thuần, từ đó tăng EBITDA và giảm phần lãi vay bị khống chế. Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng khuyên doanh nghiệp nên xem xét phương pháp thỏa thuận giá trước (APA) với cơ quan thuế để có được sự ổn định và tránh bị thanh tra trong một giai đoạn nhất định. ThS. Nguyễn Hữu Tuyền cũng lưu ý các công ty TNHH, đặc biệt là công ty gia đình, cần quản lý rõ ràng dòng tiền giữa doanh nghiệp và cá nhân để tránh rủi ro về giao dịch liên kết khi vay mượn tiền từ giám đốc.
Để tạo sự công bằng hơn, ông Nguyễn Hữu Tuyền cũng kiến nghị ngành Thuế nên có quy định rõ ràng về thứ tự ưu tiên sử dụng dữ liệu nội bộ, thương mại và dữ liệu ngành để ấn định. Với những thông tin và giải pháp từ hội thảo, các doanh nghiệp có thể chủ động hơn trong việc xây dựng hệ thống quản trị thuế minh bạch, tuân thủ đúng pháp luật, từ đó bảo đảm sự phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh hiện đại.