Vì sao phải đăng ký khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà?

Tuy nhiên bên cạnh những lợi ích, điện mặt trời mái nhà phát triển quá nóng cũng sẽ gây ra những hệ lụy không đáng có như quá tải lưới phân phối, nguy cơ cháy nổ và các nguy cơ ảnh hưởng đến chất lượng điện… nếu không có biện pháp quản lý.

Nhiều cơ chế chính sách hỗ trợ điện mặt trời mái nhà

Trong những năm gần đây, thực hiện chủ trương phát triển năng lượng tái tạo, Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà. Nhờ đó, hàng trăm nghìn hệ thống điện mặt trời mái nhà đã được lắp đặt, tương đương hàng nghìn MWp, góp phần giảm áp lực cho hệ thống điện quốc gia, đặc biệt vào các giờ cao điểm nắng nóng.

Tuy nhiên, sự phát triển “nóng” của điện mặt trời mái nhà cũng tiềm ẩn nhiều hệ lụy nếu không có biện pháp quản lý hiệu quả. Những rủi ro như quá tải lưới phân phối, nguy cơ cháy nổ và ảnh hưởng đến chất lượng điện đã trở thành vấn đề đáng lo ngại. Để giải quyết, trong giai đoạn 2024-2025, Bộ Công Thương đã tham mưu, trình Chính phủ các Nghị định nhằm hiện thực hóa chủ trương phát triển năng lượng tái tạo, trong đó có nội dung quan trọng về điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu tại Nghị định 58/2025/NĐ-CP. Theo đó, mọi hệ thống điện mặt trời mái nhà, dù có nối lưới hay không, đều phải được thông báo hoặc đăng ký với cơ quan chức năng.

Theo ông Nguyễn Quốc Dũng - Trưởng ban Kinh doanh, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), ngay khi Nghị định 58 được ban hành, EVN đã thiết lập công cụ để người dân có thể thông báo, đăng ký thuận tiện nhất với các hình thức thông báo trên trang web, ứng dụng điện tử và các phương tiện khác. Hiện tại, các hệ thống này đã được xây dựng và vận hành ổn định để người dân có thể thông báo về lắp đặt điện mặt trời mái nhà một cách dễ dàng.

Ông Nguyễn Quốc Dũng cho biết, việc vận hành lưới điện có nhiều vấn đề liên quan đến kỹ thuật, phải xây dựng kế hoạch ngắn hạn, dài hạn dựa trên dự báo lượng phụ tải và chuẩn bị nguồn phát. "Thời gian qua, lượng pin mặt trời mái nhà phát triển khoảng 1.300 MWp nhưng con số EVN thống kê được còn ít, chủ yếu do EVN tự khảo sát, tìm hiểu, dẫn đến dự báo phụ tải không chính xác và có thể gây ra khó khăn trong vận hành hệ thống".

Bảo đảm sự phát triển an toàn, bền vững

TS. Hà Đăng Sơn, chuyên gia năng lượng cho rằng, Nhà nước hiện rất tạo điều kiện để người dân lắp đặt điện mặt trời mái nhà, bãi bỏ nhiều quy định về giấy phép, thủ tục, hồ sơ. Cùng với đó, cần có sự hợp tác của người dân để chia sẻ thông tin. Nếu không có thông tin đầy đủ sẽ dẫn đến những rủi ro, ảnh hưởng đến hệ thống điện. Theo ông Hà Đăng Sơn, việc đăng ký thông tin cũng giúp người dân tránh được việc sử dụng những thiết bị điện trôi nổi, không bảo đảm chất lượng hoặc thi công bởi những nhà thầu không đủ kinh nghiệm dẫn tới hệ lụy như nguy cơ cháy, nổ.

Bên cạnh đó, theo ý kiến chuyên gia, muốn người dân chia sẻ thông tin, trong công tác quản lý Nhà nước cần xây dựng quy trình thủ tục đơn giản, dễ dàng, nêu rõ đầu mối để tiếp nhận thông tin đăng ký, tạo thuận lợi nhất cho người dân.

Ông Hoàng Đức Tiến, Phó Giám đốc Sở Công Thương Tuyên Quang cho biết, việc lắp đặt điện mặt trời mái nhà không đăng ký hoặc không thông báo sẽ gây ra nhiều tác động xấu, cụ thể:

Vấn đề an toàn lưới điện: Mặc dù hệ thống được lắp đặt để tự tiêu thụ, nhưng trong nhiều trường hợp vẫn có thể phát ngược điện lên lưới, đặc biệt là khi hệ thống gặp sự cố kỹ thuật hoặc thiết bị không đảm bảo tiêu chuẩn. Điều này gây ra nguy cơ chập, cháy, nổ, đe dọa an toàn cho lưới điện, tài sản và thậm chí cả tính mạng của người dân. Ngành điện cần nắm được thông tin về công suất, vị trí lắp đặt của từng hệ thống để có thể quản lý, điều tiết và xử lý sự cố kịp thời.

Khó khăn trong quản lý và quy hoạch: Khi không có thông tin đăng ký, cơ quan quản lý nhà nước không thể nắm được tổng công suất của các hệ thống điện mặt trời trên địa bàn. Điều này gây khó khăn trong việc lập kế hoạch phát triển lưới điện, dự báo nhu cầu năng lượng và đầu tư nâng cấp hạ tầng. Việc thiếu thông tin sẽ làm cho các chính sách quản lý trở nên kém hiệu quả, không theo kịp với tốc độ phát triển thực tế của năng lượng tái tạo.

Thiếu sự đảm bảo về chất lượng: Việc lắp đặt tự phát, không qua đăng ký có thể dẫn đến việc sử dụng các thiết bị kém chất lượng, không rõ nguồn gốc. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất điện mà còn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến phòng cháy chữa cháy.

Theo ông Tiến, yêu cầu đăng ký hoặc thông báo cho Sở Công Thương và ngành điện không phải là để "làm khó" người dân, mà là để đảm bảo sự phát triển của điện mặt trời mái nhà được thực hiện một cách an toàn, bền vững và có trật tự. Điều này vừa bảo vệ lợi ích của người dân, vừa bảo đảm an ninh năng lượng và sự ổn định của hệ thống điện địa phương.

Liên quan đến vấn đề bảo đảm an toàn hệ thống, ông Nguyễn Bá Hoài - Phó trưởng phòng Năng lượng tái tạo, Công ty Vận hành hệ thống điện và thị trường điện Quốc gia (NSMO) nhấn mạnh, việc có đầy đủ thông tin về các hệ thống điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu là hết sức cần thiết cho công tác vận hành. Đặc biệt trong việc dự báo khả năng phát điện của loại hình nguồn điện này, bảo đảm cung cấp điện an toàn, ổn định.

Theo đó, điều quan trọng nhất là phải có thông số về quy mô lắp đặt loại hình này, qua đó dự báo được tổng công suất điện mặt trời mái nhà có thể phát ra trong từng giờ, từng ngày, theo diễn biến thời tiết. Nếu thiếu dữ liệu cơ bản này, độ chính xác của các mô hình dự báo sẽ bị hạn chế, dẫn tới những sai số trong tính toán huy động nguồn, đáp ứng nhu cầu sử dụng điện của người dân, ảnh hưởng đến tính an toàn, ổn định của toàn hệ thống điện quốc gia nói chung.

"Việc người dân và doanh nghiệp đăng ký hệ thống điện mặt trời mái nhà không chỉ phục vụ công tác quản lý, mà trước hết là giúp những người làm công tác điều độ có được bức tranh đầy đủ hơn để đảm bảo hệ thống điện quốc gia vận hành an toàn, ổn định và hiệu quả hơn", ông Nguyễn Bá Hoài bày tỏ.

Minh Anh