Khẳng định vai trò của dân số trong tăng trưởng kinh tế
Cho ý kiến về dự án Luật Dân số, các chuyên gia nhấn mạnh, tăng trưởng kinh tế cao không có ý nghĩa nếu dân số và nguồn nhân lực không được duy trì. Do đó, cần bảo đảm tăng trưởng kinh tế đi đôi với phát triển bền vững, đặc biệt là vấn đề dân số.
Khắc phục khó khăn, tồn tại trong công tác dân số
Công tác dân số nước ta trong những năm qua đã đạt được những kết quả quan trọng. Chính sách, pháp luật về dân số từng bước được hoàn thiện. Cục trưởng Cục Dân số, Bộ Y tế Lê Thanh Dũng cho biết, từ năm 2006 - 2021, nước ta đã đạt và duy trì mức sinh thay thế, duy trì mức độ gia tăng dân số phù hợp, quy mô dân số năm 2024 đạt 101,1 triệu người. Việt Nam đang ở thời kỳ dân số vàng, tạo ra những lợi thế to lớn cho quá trình phát triển KT-XH. Chất lượng dân số, chỉ số phát triển con người của nước ta không ngừng tăng lên. Tuổi thọ bình quân người Việt Nam ngày càng được nâng cao.
“Những kết quả trên là tiền đề quan trọng để chuyển chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Tuy nhiên, qua tổng kết cho thấy, công tác dân số cũng đang có khó khăn, tồn tại cần được giải quyết”, ông Lê Thanh Dũng nêu vấn đề.
Cụ thể, một số quy định của pháp luật về dân số không còn phù hợp với tình hình thực tiễn và chưa đáp ứng được yêu cầu về công tác dân số trong tình hình mới. Trong Pháp lệnh Dân số chưa có các giải pháp cụ thể để duy trì mức sinh thay thế, thích ứng với già hóa dân số và nâng cao chất lượng dân số.
Cùng với đó, mức sinh trên toàn quốc đang có xu hướng giảm thấp dưới mức sinh thay thế; mất cân bằng giới tính khi sinh hiện vẫn ở mức cao so với ngưỡng cân bằng tự nhiên; chất lượng dân số chưa đáp ứng yêu cầu. Tình trạng sinh con muộn, sinh ít hoặc không sinh con cùng với sức ép về kinh tế trong việc sinh, nuôi dạy con cũng là nguyên nhân làm ảnh hưởng tới mức sinh.
Nhấn mạnh tới vai trò của dân số trong việc bảo đảm tăng trưởng kinh tế đi đôi với phát triển bền vững, ĐBQH Nguyễn Thiện Nhân (TP. Hồ Chí Minh) cho biết, qua nghiên cứu tình hình một số quốc gia cho thấy, nếu tăng trưởng kinh tế cao nhưng không dựa trên nền tảng phát triển bền vững về con người, thì chỉ sau 30 - 40 năm, thành quả có thể bị suy giảm nghiêm trọng. Đơn cử, Nhật Bản từ năm 1962-1995, đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bình 13%/năm. Nhưng từ năm 1996 đến nay, kinh tế Nhật Bản hầu như "đi ngang và suy giảm".
Tương tự, Hàn Quốc từ năm 1975-2018, tăng trưởng kinh tế bình quân đạt 9%/năm, nhưng 6 năm gần đây kinh tế gần như "đi ngang". Điểm chung của Hàn Quốc và Nhật Bản đều có tỷ lệ sinh thấp, lần lượt là 0,95 con/phụ nữ và 1,15 con/phụ nữ trong khi mức cần thiết để duy trì dân số là 2 con/phụ nữ.
“Như vậy, tăng trưởng kinh tế cao không có ý nghĩa nếu dân số và nguồn nhân lực không được duy trì. Do đó, cần bảo đảm tăng trưởng kinh tế đi đôi với phát triển bền vững, đặc biệt là vấn đề dân số”, đại biểu Nguyễn Thiện Nhân nói.
Giảm tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh
Nhấn mạnh việc xây dựng Luật Dân số là yêu cầu cấp thiết, đáp ứng yêu cầu về công tác dân số trong tình hình mới, các đại biểu dự Hội nghị lấy ý kiến đối với dự án Luật này do Ủy ban Văn hóa và Xã hội phối hợp với Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc tổ chức tại TP. Hồ Chí Minh vừa qua cho rằng, dự thảo Luật đã có những điểm mới, nhiều chính sách quan trọng, mang tính đột phá để tập trung giải quyết toàn diện, đồng bộ các vấn đề dân số mới phát sinh về quy mô, cơ cấu, phân bố dân cư và chất lượng dân số.
Đánh giá cao dự thảo Luật khi đã có quy định về việc phát huy vai trò và sự tham gia của nam giới trong xóa bỏ định kiến giới, song Trưởng nhóm dân số và phát triển, Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc tại Việt Nam Phạm Thị Lan cho rằng, dự thảo Luật lại chưa có quy định về việc cần huy động nam giới tham gia cùng giải quyết những chuẩn mực và thực hành giới có hại liên quan đến tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh.
Để giảm tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, theo Trưởng nhóm dân số và phát triển của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc tại Việt Nam, cần giải quyết các nguyên nhân gốc rễ của tư tưởng thích con trai, hướng tới thúc đẩy bình đẳng giới; giải quyết tình trạng phân biệt đối xử trên cơ sở giới thông qua các chiến lược truyền thông khuyến khích nam giới và trẻ em trai trở thành tác nhân thay đổi; triển khai các chiến dịch nhấn mạnh giá trị như nhau của trẻ em gái và trẻ em trai; xóa bỏ các niềm tin truyền thống lạc hậu; nâng cao nhận thức cộng đồng về vấn đề này.
Đồng thời, trao quyền cho phụ nữ và trẻ em gái - giúp phụ nữ được trao quyền về kinh tế thông qua giáo dục, đào tạo nghề và tiếp cận nguồn lực; đưa nội dung giáo dục về tầm quan trọng của bình đẳng giới và tác hại của lựa chọn giới tính khi sinh vào chương trình học cho học sinh. Tăng cường các lựa chọn có thông tin đầy đủ về kế hoạch hóa gia đình. Áp dụng các biện pháp phòng ngừa và xử lý tất cả các hình thức bạo lực trên cơ sở giới, bao gồm bạo lực gia đình và tập quán truyền thống có hại.
Chi cục trưởng Chi cục Dân số, Sở Y tế tỉnh Vĩnh Long Lê Thị Thủy cũng nêu rõ, việc tiếp tục chú trọng tuyên truyền vận động, truyền thông, giáo dục nâng cao nhận thức về bình đẳng giới, không lựa chọn giới tính thai nhi rất quan trọng. Cùng với đó, cần tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi vi phạm, đặc biệt sửa đổi, tăng chế tài xử lý vi phạm hành chính đối với một số hành vi vi phạm quy định nghiêm cấm hành vi lựa chọn giới tính thai nhi cũng là một chính sách đúng đắn trong bối cảnh hiện nay.
Đặt vấn đề về việc luật hóa chính sách phá thai, ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Thị Mai Thoa cho biết, trước đây nội dung này mâu thuẫn với Pháp lệnh Dân số, song đối với thực tiễn phát triển hiện nay, nhất là khi việc hạn chế số lượng con đã được gỡ bỏ, thì cần cân nhắc đến việc luật hóa chính sách này. Đây là nội dung được nhiều quốc gia trên thế giới đã triển khai nhiều năm nay và nhiều chuyên gia ở Việt Nam cũng đã đề cập.