Hoàn thiện chính sách pháp luật – “lá chắn” bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
Một số quy định pháp luật về bảo vệ người tiêu dùng hiện không phù hợp với thực tiễn. Các chế tài đối với những hành vi sai phạm ảnh hưởng đến quyền lợi, sức khỏe, tính mạng… lại chưa đủ sức răn đe, nhất là đối với các hàng hóa, dịch vụ thiết yếu và lợi dụng đối tượng người tiêu dùng yếu thế... Chỉ ra thực tế này, Thứ trưởng Bộ Tư pháp NGUYỄN THANH TỊNH cho rằng, cần kịp thời hoàn thiện và tổ chức thực hiện hiệu quả chính sách pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Chế tài chưa đủ sức răn đe
- Qua 5 năm triển khai thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và trách nhiệm quản lý của Nhà nước đối với công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, xin Thứ trưởng cho biết, vấn đề bảo vệ người tiêu dùng đã được triển khai thực hiện như thế nào?
- Qua 5 năm triển khai Chỉ thị số 30-CT/TW, bên cạnh các kết quả đáng ghi nhận, việc quán triệt và triển khai Chỉ thị đã bộc lộ một số hạn chế, vướng mắc.
Đó là, một số quy định pháp luật hiện hành chưa phù hợp với thực tiễn, đòi hỏi phải sửa đổi, bổ sung phù hợp với tư duy đổi mới về xây dựng pháp luật; một bộ phận người tiêu dùng, doanh nghiệp vẫn chưa chủ động tìm hiểu và tự giác tuân thủ pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Công tác phối hợp giữa các Bộ, ban, ngành, địa phương và các tổ chức chính trị - xã hội trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đôi khi vẫn còn thiếu đồng bộ, chưa thực sự chặt chẽ, dẫn đến hiệu quả chưa đạt được mức tối ưu… đã và đang đặt ra nhiều thách thức mới, phức tạp đối với công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Bối cảnh hiện nay đặt ra vấn đề cấp thiết hoàn thiện chính sách pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng nhằm triển khai các chủ trương của Đảng, trong đó có Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân và mới đây là Nghị quyết số 72-NQ/TW về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân; đồng thời bảo vệ các quyền hiến định như quyền sở hữu tài sản, quyền bất khả xâm phạm về tính mạng, sức khỏe, góp phần nâng cao ý thức pháp luật và tinh thần thượng tôn pháp luật, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh
Thực tế hiện nay cho thấy, tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng… rất nhức nhối, diễn biến phức tạp, đặc biệt ở các sản phẩm thiết yếu như thuốc, sữa, thực phẩm, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng. Vấn nạn này xuất hiện ngày càng tinh vi hơn, len lỏi vào thị trường qua nhiều kênh, đặt ra thách thức lớn cho công tác quản lý, giám sát và yêu cầu sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của hệ thống chính trị.
Điều đáng nói, trong mối quan hệ pháp luật, người tiêu dùng luôn ở thế yếu so với doanh nghiệp, kể cả khi họ có nhận thức đầy đủ. Một bộ phận doanh nghiệp đã bất chấp quy định của pháp luật sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, hàng quá date chỉ vì vì lợi ích, lợi nhuận của mình. Trong khi đó, các chế tài đối với những hành vi sai phạm ảnh ưởng đến quyền lợi, sức khỏe, tính mạng… lại chưa đủ sức răn đe, nhất là đối với các hàng hóa, dịch vụ thiết yếu và lợi dụng đối tượng người tiêu dùng yếu thế.
Hiện nay, sự phát triển nhanh chóng của khoa học, công nghệ, đặc biệt là kinh tế số và thương mại điện tử đã đem lại không gian mới cho sự phát triển. Tuy vậy, đây cũng là môi trường thuận lợi cho một số đối tượng lợi dụng sự kém hiểu biết pháp luật của người tiêu dùng để thực hiện hành vi lừa đảo đối với khách hàng. Khi phát sinh vướng mắc hay muốn phản ánh kiến nghị về chất lượng hàng hóa giao dịch qua thương mại điện tử…, người tiêu dùng còn gặp nhiều khó khăn, thách thức do thiếu các quy định pháp luật đối với lĩnh vực này.
Hiện Bộ Công Thương chịu trách nhiệm chung trong công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, nhưng bên cạnh đó còn có trách nhiệm của các Bộ chuyên ngành khác như Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Y tế… Tuy nhiên, qua theo dõi sơ bộ của Bộ Tư pháp cho thấy, trách nhiệm của các Bộ, ngành trong công tác này còn chưa rõ ràng.
Doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh dịch vụ cần xác định rõ trách nhiệm của mình trong bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
-Vậy, theo ông, cần làm gì để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng?
- Như tôi đã nói ở trên, vấn đề bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng còn nhiều hạn chế, bất cập, trong đó có các quy định pháp luật, chế tài chưa đủ sức răn đe. Để khắc phục tình trạng này, chúng ta phải kịp thời hoàn thiện chính sách pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Trong điều kiện hiện nay, việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đặt ra yêu cầu rà soát, xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm của UBND cấp xã trong tổ chức thực hiện quy định về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Đồng thời quy định các điều kiện bảo đảm để thực hiện hiệu quả công tác quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ở cấp cơ sở.
-Việc hoàn thiện các quy định là rất cần thiết, nhưng sẽ là chưa đủ nếu như công tác truyền thông chính sách của chúng ta chưa được tốt. Để góp phần bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người tiêu dùng, thì truyền thông chính sách thời gian tới cần tập trung vào những nội dung nào, thưa Thứ trưởng?
-Tôi cho rằng, việc truyền thông về hoàn thiện chính sách pháp luật về bảo vệ người tiêu dùng cần chú trọng các bài viết phỏng vấn, ghi nhận ý kiến của đại diện các Bộ, ngành liên quan, các địa phương, các chuyên gia, nhà khoa học và chính NTD… về công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Cùng với đó, các cơ quan báo chí đi sâu phản ánh, phân tích thực trạng về sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng trong một số lĩnh vực từ thực phẩm, dược phẩm, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật cho đến các sản phẩm liên quan trực tiếp đến sức khỏe của trẻ em, người cao tuổi đã gây ra tác hại trực tiếp, gián tiếp đến người tiêu dùng... Từ đó, làm rõ đâu là nguyên nhân của thực trạng này, làm rõ những bất cập của quy định pháp luật; làm rõ trách nhiệm của doanh nghiệp trong công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; phân tích sâu về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số theo hướng tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển nhưng phải bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng.
Tôi hy vọng rằng, nhiều tuyến bài chuyên sâu về chuyên đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sẽ mang lại nhiều hiệu ứng tích cực trong nâng cao nhận thức của người tiêu dùng, chủ thể sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ và việc thực hiện trách nhiệm của cơ quan Nhà nước trong hoàn thiện và tổ chức thực hiện pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo yêu cầu của Ban Bí thư tại Chỉ thị số 30-CT/TW.
Trong phạm vi, chức năng, nhiệm vụ được giao, Bộ Tư pháp đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương trong việc “rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật, tạo hành lang pháp lý thuận lợi và khả năng thực thi hiệu quả công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo hướng thống nhất, đồng bộ và phù hợp với tập quán tiêu dùng của người dân trong bối cảnh hội nhập quốc tế, sự phát triển của khoa học, công nghệ và xu hướng phát triển các giao dịch thương mại điện tử" (mục 2 Chỉ thị số 30-CT/TW năm 2019).
Hiện nay, Bộ Tư pháp đang tiếp tục phối hợp với Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Y tế và các bộ, ngành có liên quan xây dựng, hoàn thiện các văn bản liên quan như dự án Luật Thương mại điện tử; dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ; dự án Luật An ninh mạng; dự thảo Nghị định quy định về quản lý mỹ phẩm; dự thảo Nghị định về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp…