Góp ý Dự thảo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND (sửa đổi)Cần cơ chế mạnh, minh bạch trong thực thi

Bổ sung quy định hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu dùng chung

Các đại biểu thống nhất cho rằng: việc chỉnh lý Dự thảo Luật cần bám sát quan điểm của Đảng về kiểm soát quyền lực, phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực và nâng cao trách nhiệm giải trình. Đồng thời, rà soát, cập nhật các đạo luật mới được Quốc hội thông qua, đặc biệt là những quy định liên quan đến tổ chức bộ máy, quản lý ngân sách, chuyển đổi số, dữ liệu và tiếp cận thông tin, nhằm tránh chồng chéo và bảo đảm tính khả thi.

Nhiều ý kiến đề nghị sửa đổi khái niệm “giám sát” tại Điều 2, theo hướng xác định rõ tính chất (chính trị - pháp lý, vừa kiểm tra tuân thủ, vừa đánh giá hiệu quả), mục tiêu (phát hiện, kiến nghị, yêu cầu sửa sai, phòng ngừa rủi ro, nâng cao trách nhiệm giải trình) và chủ thể chịu giám sát (cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hệ thống nhà nước cũng như đơn vị, cá nhân được giao nhiệm vụ công).

Đối với Điều 8, Phó Trưởng ban Văn hóa - Xã hội HĐND tỉnh Lục Thị Liên góp ý: quy định “có thể được mời” đối với Ủy ban MTTQ và chuyên gia chưa thể hiện đầy đủ vai trò, cần quy định rõ ràng và mang tính bắt buộc hơn. Đồng thời, cụ thể hóa phạm vi, trách nhiệm và quyền lợi của các cơ quan, tổ chức, cá nhân khi tham gia giám sát (quyền tiếp cận hồ sơ, nghĩa vụ bảo mật thông tin, chi phí, thù lao chuyên gia); bổ sung thủ tục mời, quyền tiếp cận thông tin để bảo đảm phản biện độc lập, khách quan.

Liên quan đến phối hợp trong hoạt động giám sát quy định tại Điều 9, đại biểu Lục Thị Liên nhấn mạnh cần xây dựng cơ chế phối hợp rõ ràng, xác định đầu mối chung để các chủ thể giám sát, thanh tra, kiểm tra, kiểm toán cùng tham gia xây dựng kế hoạch tổng thể, thống nhất phạm vi, thời điểm, dữ liệu và chia sẻ thông tin định kỳ... Cùng với đó, dự thảo nên bổ sung quy định về hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu dùng chung, phù hợp xu thế chuyển đổi số; đồng thời quy định rõ khung, phạm vi giám sát của từng cấp (Quốc hội, UBTVQH, HĐND, Ban HĐND) để tránh chồng chéo, có thể phân vùng giám sát theo tổ bầu cử hoặc giám sát chéo địa bàn.

Tăng thực quyền, gắn giám sát với hành động

Góp ý tại hội nghị, Phó Trưởng ban Pháp chế HĐND tỉnh Trần Đình Toàn nhấn mạnh: quyền giám sát của HĐND hiện đã được quy định khá đầy đủ, nhưng thẩm quyền của Thường trực HĐND và các Ban vẫn còn hạn chế, chủ yếu mới dừng ở mức kiến nghị. “Cách tiếp cận này chưa đủ mạnh, khiến hiệu lực giám sát trên thực tế chưa cao, trong khi Thường trực HĐND là cơ quan thường xuyên xử lý nhiều vấn đề quan trọng giữa hai kỳ họp”, đại biểu phân tích.

Theo đại biểu, với cơ quan trung ương, giám sát của HĐND có thể dừng ở mức kiến nghị; nhưng với UBND cùng cấp, cơ quan trực thuộc và chính quyền cấp xã, cần quy định ở mức yêu cầu để bảo đảm hiệu lực.

Đáng chú ý, Phó Trưởng ban Pháp chế HĐND tỉnh đề nghị trao thêm cho Thường trực và các Ban HĐND thẩm quyền “quyết định trong giám sát chuyên đề” đối với những vấn đề khẩn cấp, ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế - xã hội, an sinh, trật tự, an toàn tại địa phương… Thẩm quyền này có thể bao gồm việc tạm thời trích ngân sách trong phạm vi luật định để ứng cứu, khắc phục hậu quả, sau đó báo cáo HĐND tại kỳ họp gần nhất để xem xét, quyết nghị. Đây là cơ chế giúp giám sát gắn với hành động, tăng tính phản ứng chính sách và khắc phục “khoảng trống” giữa hai kỳ họp.

Tạo nền tảng cho giám sát xã hội và báo chí điều tra

Một “khoảng trống” khác là cơ chế giám sát việc thực hiện kết luận, kiến nghị sau giám sát. Một số ý kiến đề nghị bổ sung điều khoản riêng, giao trách nhiệm cụ thể cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thường trực và các Ban HĐND trong giám sát, yêu cầu giải trình định kỳ, đồng thời có chế tài xử lý khi không chấp hành.

Nhiều ý kiến đề nghị: dự thảo cần bổ sung điều khoản riêng về giám sát việc thực hiện kết luận, kiến nghị, quy định rõ đầu mối theo dõi, thời hạn báo cáo, biện pháp xử lý; tăng tính chuyên môn cho giám sát của các Ban HĐND thông qua quyền trưng cầu giám định, mời chuyên gia độc lập, tổ chức tọa đàm, đối thoại chính sách.

Cùng với đó, công bố kế hoạch, báo cáo, nghị quyết, kết luận giám sát trên cổng thông tin điện tử, chuẩn hóa mẫu biểu công khai, thiết lập kho dữ liệu mở để củng cố niềm tin Nhân dân, tạo nền tảng cho giám sát xã hội và báo chí điều tra. Đề nghị mở cơ chế phối hợp giữa HĐND với Kiểm toán, Thanh tra, MTTQ và cơ quan chuyên môn; chia sẻ dữ liệu, số hóa tiến độ thực hiện kiến nghị, gắn mốc thời gian và đơn vị chịu trách nhiệm.

Một số ý kiến cũng đề nghị bổ sung cơ chế ủy quyền trong một số quyết định sự vụ sau giám sát, đi kèm nghĩa vụ báo cáo; đồng thời tăng cường đào tạo kỹ năng giám sát cho đại biểu và bộ phận tham mưu để hoạt động giám sát đi vào chiều sâu, gắn kết thực tiễn, đáp ứng kỳ vọng cử tri.

Diệp Anh