Đa dạng hóa thị trường, minh bạch chuỗi cung ứngKim chỉ nam cho doanh nghiệp nội địa tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu
Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và những biến động toàn cầu, ngành công nghiệp chế tạo Việt Nam bên cạnh cơ hội bứt phá, nhưng cũng phải đối mặt với không ít thách thức mang tính hệ thống. Từ thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, áp lực cạnh tranh khốc liệt đến bài toán vốn và thị trường, mọi rào cản đều đòi hỏi một sự thay đổi mạnh mẽ, từ chính sách đến nỗ lực tự thân của từng doanh nghiệp.
"Điểm nghẽn" từ nhân lực đến thị trường
Theo đại diện Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI), thách thức lớn nhất và cố hữu nhất của ngành công nghiệp chế tạo Việt Nam chính là nguồn nhân lực. Mặc dù có lực lượng lao động trẻ, dồi dào, nhưng tỷ lệ kỹ sư, kỹ thuật viên có tay nghề cao, chuyên môn sâu đáp ứng được yêu cầu của các dây chuyền sản xuất hiện đại vẫn còn rất thấp.
Ông Phan Đăng Tuất, Chủ tịch VASI, chỉ ra rằng có một khoảng cách lớn giữa chương trình đào tạo và thực tiễn sản xuất. Các trường học còn quá nặng về lý thuyết, thiếu trang thiết bị thực hành hiện đại, dẫn đến tình trạng sinh viên ra trường phải mất nhiều thời gian và chi phí để đào tạo lại tại doanh nghiệp. Tình trạng này đặc biệt nan giải trong các ngành đòi hỏi sự chính xác và công nghệ cao như cơ khí, chế tạo linh kiện.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp chế tạo Việt Nam đang phải đối mặt với áp lực cạnh tranh khốc liệt từ cả trong và ngoài nước. Các tập đoàn đa quốc gia yêu cầu ngày càng cao về chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật và thời gian giao hàng. Các biến động kinh tế toàn cầu, như chiến tranh thương mại hay xung đột địa chính trị, càng làm tăng thêm rủi ro cho chuỗi cung ứng. Để tồn tại và phát triển, các doanh nghiệp buộc phải đầu tư vào công nghệ cao, tự động hóa, nhưng đây lại là một thách thức lớn. Nguồn vốn đầu tư cho máy móc hiện đại và hoạt động nghiên cứu - phát triển (R&D) là rất lớn, vượt quá khả năng của phần lớn doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Ông Đặng Thanh Bình, Giám đốc Công ty TCI, một doanh nghiệp tư nhân hoạt động trong lĩnh vực gia công chi tiết máy với gần 20 năm kinh nghiệm, cho biết các doanh nghiệp Việt chủ yếu đi lên từ nghề nên việc tiếp cận các chính sách hỗ trợ từ Nhà nước, như vay vốn, xây dựng nhà xưởng, hay ưu đãi thuế, còn gặp nhiều hạn chế và rào cản.
Thêm vào đó, việc tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe của các thị trường khó tính cũng là một rào cản lớn. Nhiều doanh nghiệp còn thiếu kinh nghiệm trong việc xây dựng hệ thống quản lý chất lượng đạt chuẩn quốc tế (ISO/TS, IATF...), gây khó khăn khi muốn tham gia vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn đa quốc gia.
Nội địa hóa sản phẩm và tăng liên kết đa chiều
Trước những thách thức không nhỏ, ngành công nghiệp chế tạo Việt Nam đang có những dấu hiệu chuyển mình mạnh mẽ, từ nhận thức đến hành động, hướng tới mục tiêu cạnh tranh sòng phẳng trên thị trường quốc tế. Một trong những tư duy cốt lõi đang được các hiệp hội và doanh nghiệp đẩy mạnh là "nội địa hóa" và "liên kết đa chiều".
Nội địa hóa không chỉ giúp giảm sự phụ thuộc vào nguyên vật liệu nhập khẩu mà còn là con đường để nâng cao năng lực sản xuất và tạo ra giá trị gia tăng trong nước. Để thực hiện điều này, sự liên kết giữa Nhà nước, doanh nghiệp, các viện nghiên cứu và trường đại học đóng vai trò then chốt. Theo ông Otsuka Tetsuhisa, CEO Công ty NC Network Việt Nam, các doanh nghiệp cần tích cực mở rộng sang các thị trường mới nổi, tận dụng các Hiệp định Thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã ký kết. Đồng thời, việc minh bạch hóa chuỗi cung ứng bằng các công nghệ như blockchain, QR code sẽ là một lợi thế cạnh tranh dài hạn, giúp xây dựng niềm tin với khách hàng toàn cầu về một sản phẩm "Made in Vietnam" chất lượng và có trách nhiệm.
Ông Phan Đăng Tuất, Chủ tịch VASI, nhấn mạnh rằng Chính phủ cần đóng vai trò kiến tạo, xây dựng các chính sách ưu đãi đủ mạnh để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ và R&D. Bên cạnh đó, các cơ sở đào tạo cần cải cách chương trình học, tăng cường thực hành, gắn kết chặt chẽ với nhu cầu của doanh nghiệp. Về phía mình, doanh nghiệp cần chủ động hợp tác với các viện nghiên cứu để phát triển sản phẩm mới và với các trường học để đào tạo nhân lực theo đơn đặt hàng.
Cũng theo ông Tuất, Việt Nam đang thiếu các trung tâm thử nghiệm, kiểm nghiệm hàng hóa, cũng như các trung tâm khởi nghiệp để doanh nghiệp nhỏ có thể thuê công xưởng, chế tạo thử sản phẩm. Sự thiếu hụt này gây thiệt thòi lớn cho doanh nghiệp Việt khi muốn tham gia "cuộc chơi toàn cầu".
Trong bối cảnh toàn ngành đang nỗ lực chuyển mình, các sự kiện kết nối và giao thương như Triển lãm giao thương quốc tế ngành công nghiệp chế tạo FBC ASEAN 2025 do NC Network và VASI phối hợp tổ chức tại Hà Nội vào trung tuần tháng 9 sắp tới, có vai trò đặc biệt quan trọng. Sự kiện này được kỳ vọng là một "cầu nối" hiệu quả, giúp doanh nghiệp Việt kết nối trực tiếp với hơn 50 nhà mua hàng uy tín quốc tế như Mitsubishi Electric, Toto, Denso, FujiFilm...
Đây không chỉ là cơ hội để tìm kiếm đối tác chiến lược mà còn là nơi để doanh nghiệp Việt tiếp cận, học hỏi và chuyển giao công nghệ mới nhất. Triển lãm không chỉ đơn thuần là nơi trưng bày mà còn là một diễn đàn để các chuyên gia chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm thông qua các hội thảo chuyên sâu, giúp doanh nghiệp Việt nâng cao năng lực sản xuất và quản trị, từ đó tự tin tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ông Đặng Thanh Bình cho biết, đơn vị cũng đã đăng ký tham dự FBC ASEAN 2025, bày tỏ kỳ vọng triển lãm là nơi quy tụ rất nhiều các nhà mua hàng đến từ các nền công nghiệp phát triển, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân. Tại đây, TCI sẽ quảng bá công nghệ và thương hiệu của mình, với hy vọng nắm bắt được xu hướng khách hàng, về công nghệ, sản phẩm và cách thức tiếp cận với họ.
Có thể thấy, đối với ngành công nghiệp chế tạo, công nghiệp hỗ trợ, chặng đường phía trước còn không ít khó khăn, thách thức, nhưng cũng rất nhiều cơ hội mới đang mở ra. Giao thương quốc tế không còn đơn thuần là hoạt động mua bán, mà đã trở thành một đòn bẩy chiến lược, giúp doanh nghiệp công nghiệp chế tạo Việt Nam nâng cao năng lực, tìm kiếm đối tác và vươn mình ra biển lớn.
Với những nỗ lực này, ngành công nghiệp chế tạo Việt Nam đang bước vào một giai đoạn bản lề. Những thách thức về nhân lực, công nghệ và thị trường đòi hỏi một sự chuyển mình mạnh mẽ, quyết liệt. Cùng với đó, trợ lực từ các chính sách mới, cam kết hỗ trợ từ Chính phủ, các cơ quan ban ngành, hiệp hội và các tổ chức, doanh nghiệp sẽ thúc đẩy tinh thần chủ động, không ngừng học hỏi và vươn lên. Đây cũng chính là cơ hội giúp doanh nghiệp Việt nâng tầm năng lực, tự tin làm chủ công nghệ, cạnh tranh sòng phẳng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.