Hoạt động của Tổ đại biểu cấp xã:Bài cuối: Tăng chất lượng, gỡ vướng về kỹ năng, điều kiện hoạt động

Chọn đúng người, giao đúng việc

Theo định hướng cho nhiệm kỳ 2026 - 2031, số lượng đại biểu HĐND cấp xã sẽ được điều chỉnh theo quy mô dân số, mỗi xã, phường chỉ còn không quá 30 đại biểu như khoản 2 Điều 30 Luật số 72/2025/QH15 Tổ chức chính quyền địa phương. Theo đó, mỗi Tổ đại biểu cũng sẽ gọn lại, chừng 5 - 10 thành viên tùy cách phân chia. Mỗi Tổ đại biểu phải thực sự là “tế bào khỏe mạnh” của HĐND, gắn bó với dân, có năng lực phản ánh và giám sát. Muốn vậy, cơ cấu nhân sự phải coi trọng lựa chọn, tập trung vào những gương mặt có uy tín, dám nói, dám làm, hiểu dân và dám tranh luận đến cùng, vì lợi ích chính đáng của cử tri và Nhân dân.

Cử tri Ngô Đức Thái - xã Hưng Nguyên, Nghệ An thẳng thắn: “Cử tri không trông đợi vào Tổ đại biểu đông mà nhạt nhòa, cần những người có bản lĩnh, kiến thức, dám bảo vệ ý kiến chính đáng của dân trước nghị trường.” Đây cũng chính là tinh thần cần được quán triệt ngay từ khâu chuẩn bị nhân sự bầu cử nhiệm kỳ mới.

Một trong những bất cập đã được chỉ ra chính là hạn chế về kỹ năng đối thoại, giám sát và xử lý tình huống thực tế. Không ít đại biểu lúng túng khi tiếp xúc cử tri. Cần một chương trình tập huấn, bồi dưỡng bài bản. Các đại biểu HĐND cấp xã - vốn đa phần kiêm nhiệm - cần được trang bị kỹ năng thu thập và xử lý thông tin, chất vấn, giám sát, kỹ năng vận dụng pháp luật trong giải quyết kiến nghị. Đây không chỉ là những lớp học lý thuyết, mà phải gắn với thực hành, tình huống cụ thể, thậm chí mô phỏng lại một buổi tiếp xúc cử tri để đại biểu rèn luyện.

Trong bối cảnh chuyển đổi số, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động HĐND là xu thế không thể đảo ngược. Giải pháp đặt ra là phải xây dựng hạ tầng công nghệ thân thiện và thiết thực cho hoạt động đại biểu. Cổng thông tin điện tử của HĐND cấp xã cần có chuyên mục riêng cho Tổ đại biểu: nơi cập nhật văn bản, tổng hợp kiến nghị, đăng tải kết quả giải quyết, thậm chí tổ chức các cuộc tiếp xúc cử tri trực tuyến. Điều này vừa giúp tiết kiệm thời gian, vừa mở rộng khả năng tương tác với người dân - nhất là giới trẻ, công nhân, lao động xa quê. Một cử tri ở Đà Nẵng từng nhận xét: “Nếu có kênh online để gửi kiến nghị, chúng tôi sẽ dễ tham gia hơn, thay vì phải chờ buổi tiếp xúc cố định.” Ý kiến ấy là lời gợi mở để HĐND cấp xã mạnh dạn bước vào không gian số, biến công nghệ thành cây cầu kết nối mới.

Ngoài ra, cũng cần xác định rõ vai trong phối hợp TXCT như Nghị quyết liên tịch số 72/2025/NQLT/UBTVQH15-CP-ĐCTUBTWMTTQVN của Chính phủ, Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Ủy ban Thường vụ Quốc hội Quy định chi tiết việc tổ chức tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp đã chỉ rõ. Cụ thể: MTTQ làm gì? Tổ đại biểu HĐND làm gì? Thường trực HĐND, UBND và các phòng, ban, ngành làm gì theo đúng vai. Trong đó, để các kiến nghị trong TXCT được giải quyết thấu đáo, trong cuộc TXCT rất cần bố trí lãnh đạo UBND, các phòng, ngành chuyên môn tham gia giải trình các nội dung thuộc thẩm quyền và có thể trả lời được ngay thay vì phó mặc cho Tổ trưởng hoặc các Tổ. Đối với các kiến nghị vượt thẩm quyền, cần được tiếp thu và chuyển tải tới cấp trên theo quy định.

Song song với đó, chế độ bảo đảm cho đại biểu cũng cần được nhìn nhận toàn diện. Đại biểu HĐND cấp xã gánh trách nhiệm ngày càng nặng nề, nhưng chính sách hỗ trợ hầu như không thay đổi so với xã, phường cũ trước đây. 300.000 đồng ở địa phương nọ hỗ trợ cho một buổi tiếp xúc cử tri, theo phản ánh, thậm chí chưa đủ để chuẩn bị maket, nước uống. Để Tổ đại biểu mạnh, chế độ bảo đảm phải bao gồm cả phụ cấp, công cụ, tài liệu, thông tin, điều kiện đi lại, để tiếng nói của dân được truyền tải trung thực, hiệu quả.

Niềm tin của Nhân dân - thước đo hiệu quả nhất

Một “điểm nghẽn” lớn hiện nay là nhiều Tổ đại biểu chưa rõ quy trình sinh hoạt, phối hợp. Có nơi họp qua loa, có nơi chưa tổ chức được một cuộc sinh hoạt đúng nghĩa. Điều đó khiến hoạt động Tổ dễ rơi vào hình thức. Giải pháp là phải ban hành quy chế làm việc của HĐND cấp xã, trong đó có quy định cụ thể đối với Tổ đại biểu. Mỗi đại biểu phải được giao trách nhiệm rõ ràng, gắn với từng lĩnh vực đời sống dân sinh. Chỉ khi hoạt động được “thể chế hóa” bằng quy chế chặt chẽ, Tổ đại biểu mới tránh được tình trạng “đông mà không mạnh”, “có mặt mà lặng lẽ”. Đặc biệt, điểm then chốt là phát huy vai trò từng người. Tổ mạnh khi từng đại biểu đều mạnh, và khi mỗi người biết gánh vác một phần trách nhiệm chung.

Sau hơn hai tháng tái lập, Tổ đại biểu HĐND cấp xã đã bước đầu hiện diện trở lại trong đời sống chính trị cơ sở. Số lượng giảm, khối lượng công việc tăng, yêu cầu của dân ngày càng cao. Nếu không kịp thời tháo gỡ những vướng mắc về kỹ năng, công nghệ, chế độ bảo đảm, quy chế hoạt động, Tổ đại biểu khó tránh khỏi nguy cơ “đứt gãy” tiếng nói từ cơ sở.

Nhìn ở chiều ngược lại, đây cũng là cơ hội để làm mới, tái thiết kế Tổ đại biểu theo hướng tinh gọn, hiệu quả, thực chất hơn. Chỉ khi chọn đúng người, bồi dưỡng đúng kỹ năng, tạo đủ điều kiện, phát huy được sức mạnh tập thể, Tổ đại biểu sẽ không chỉ là “tế bào” của HĐND, mà còn là “mạch máu” nuôi dưỡng mối quan hệ giữa chính quyền và Nhân dân. Và khi ấy, niềm tin của cử tri - thước đo cuối của mọi hoạt động đại biểu - sẽ được củng cố và lan tỏa, để chính quyền địa phương hai cấp thật sự gần dân, sát dân, vì dân.

BÌNH NGUYÊN - THANH HÀ