Mỹ mất 2 nghìn tỷ USD mỗi năm vì khủng hoảng mù chữ
Dù là cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới, Mỹ vẫn đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng âm thầm nhưng dai dẳng: mù chữ.
Tháng 9 này, nước Mỹ kỷ niệm Tháng Xoá mù chữ quốc gia. Hãng tin CNN dẫn nguồn thông tin từ Viện Nghiên cứu Văn học Quốc gia cho biết, khoảng 21% người lớn ở Mỹ không biết chữ và 54% có trình độ đọc dưới lớp sáu.
Tháng 9 năm ngoái, Thượng viện Mỹ đã thông qua nghị quyết khẳng định việc biết chữ là “nền tảng cho sự phát triển cá nhân, cơ hội kinh tế và một xã hội vững mạnh”. Nghị quyết nêu bật thực trạng năng lực đọc hiểu thấp ở cả trẻ em và người trưởng thành, đồng thời chỉ ra nhiều nguyên nhân, hệ lụy. Đặc biệt, văn bản kêu gọi sự tham gia của chính quyền, trường học, doanh nghiệp, tổ chức phi lợi nhuận và từng cá nhân.
Tuy vậy, nghị quyết chưa đưa ra giải pháp cụ thể cho cuộc khủng hoảng mang tính thế hệ này. Những dữ liệu khảo sát mới nhất sau một năm càng làm dấy lên nhiều lo ngại. Khảo sát quốc tế về kỹ năng người trưởng thành cho thấy 28% người Mỹ trong độ tuổi 16 - 65 chỉ đọc được ở mức tương đương học sinh lớp 3, tăng 9% so với năm 2017. Báo cáo Đánh giá Giáo dục Quốc gia 2024 cũng ghi nhận điểm đọc của học sinh lớp 4 và lớp 8 tiếp tục giảm.
Nguyên nhân sâu xa
Nếu việc sụt giảm năng lực đọc ở học sinh lứa tuổi từ mầm non đến hết trung học phổ thông ở Mỹ được cho là hệ quả của đại dịch Covid-19, thì dữ liệu ở người trưởng thành lại chỉ ra nguyên nhân sâu xa hơn. Thực tế, điểm số đọc hiểu đã liên tục giảm ở trong mọi lứa tuổi suốt ít nhất một thập kỷ qua. Có nhiều yếu tố góp phần gây ra cuộc khủng hoảng này: việc thay đổi chính sách, tranh cãi về phương pháp giảng dạy, thiếu đầu tư và cách tiếp cận rời rạc.
Trong hệ thống giáo dục phổ thông, ngân sách liên bang cho các chương trình then chốt về dạy đọc đã giảm từ sau khi đạo luật “Không trẻ nào bị bỏ lại phía sau” bị thay thế bởi đạo luật “Mỗi học sinh đều thành công” năm 2015. “Cuộc chiến dạy đọc” - những tranh luận kéo dài về phương pháp dạy trẻ tập đọc - cũng khiến chương trình giảng dạy thiếu thống nhất.
Trong khi đó, hệ thống giáo dục người lớn bị phân tán, trải rộng từ các trường học địa phương, cao đẳng cho đến các tổ chức cộng đồng, nhưng thiếu sự phối hợp. Nguồn lực tài chính liên bang cho giáo dục người lớn, sau khi tính theo lạm phát, lại ngày càng giảm, trong khi tỷ lệ người trưởng thành có năng lực đọc thấp nhất đã tăng hơn 47% từ năm 2012.
Hệ lụy kinh tế và xã hội
Tác động của mù chữ và đọc hiểu kém lan rộng và sâu sắc. Một nghiên cứu của Gallup năm 2020 cho thấy nền kinh tế Mỹ mất tới 2,2 nghìn tỷ USD mỗi năm do tình trạng mù chữ và đọc hiểu kém ở người trưởng thành. Thị trường lao động Mỹ thiếu hụt kỹ năng nghiêm trọng: chỉ có 68 lao động đủ trình độ cho mỗi 100 vị trí tuyển dụng, dù tỷ lệ thất nghiệp thấp. Khoảng một phần ba nhà tuyển dụng thừa nhận nhân viên của họ không có kỹ năng đọc cần thiết để hoàn thành công việc hiệu quả.
Hệ lụy còn thể hiện ở y tế cộng đồng. Ước tính, mù chữ khiến nền kinh tế Mỹ tổn thất thêm tới 238 tỷ USD/năm. Người trưởng thành có kỹ năng đọc kém thường phải nhập viện nhiều hơn, gặp khó khăn khi đọc nhãn thuốc hay quản lý bệnh mãn tính. Đặc biệt, 72% con cái của những người mù chữ có nguy cơ rơi vào tình trạng tương tự khi trưởng thành, kéo dài vòng luẩn quẩn qua nhiều thế hệ.
Cần hành động toàn diện
Khủng hoảng mù chữ ở Mỹ không chỉ là vấn đề của ngành giáo dục mà là thách thức toàn xã hội. Theo các chuyên gia, để giải quyết đòi hỏi nhiều hơn các hoạt động mang tính biểu tượng như tuần lễ đọc sách hay sự kiện kỷ niệm. Điều cần thiết là cam kết lâu dài, đầu tư thực chất và sự phối hợp chặt chẽ trên quy mô toàn quốc.
Tháng Xoá mù chữ năm nay, thay vì chỉ dừng ở lời kêu gọi, Mỹ đứng trước lựa chọn: hoặc hành động quyết liệt, hoặc tiếp tục để hàng triệu công dân bị bỏ lại phía sau.