Nền kinh tế MỹNguy cơ suy thoái đang hiện hữu?

Tình trạng này, theo giới quan sát, phần lớn bắt nguồn từ các chính sách thương mại, nhập cư của Tổng thống Donald Trump, cũng như định hướng chính sách tiền tệ đang gây tranh cãi .

Dấu hiệu đáng báo động

Nếu như đầu năm 2025, nền kinh tế Mỹ còn duy trì mức tăng trưởng khả quan, thì đến nay bức tranh đã thay đổi đáng kể. Theo số liệu chính thức, Mỹ khép lại quý IV năm 2024 với tốc độ tăng trưởng thường niên 2,4%. Tỷ lệ tuyển dụng khi đó vẫn sôi động, chỉ riêng tháng 12 đã có tới 323.000 việc làm mới.

Tuy nhiên, báo cáo mới nhất mà Cục Thống kê lao động Mỹ vừa công bố cho thấy sự chững lại rõ rệt: nền kinh tế chỉ tạo thêm 22.000 việc làm trong tháng 8 vừa qua. Đây được coi là dấu hiệu thị trường lao động gần như đình trệ kể từ khi Tổng thống Donald Trump phát động “Ngày Giải phóng” với loạt thuế quan lớn hồi tháng 4 vừa qua.

Ông Neil Dutta, Trưởng bộ phận nghiên cứu kinh tế tại Renaissance Macro Research (New York) đánh giá: “Khả năng suy thoái hiện tại của kinh tế Mỹ là 50/50, thậm chí còn cao hơn. Các dấu hiệu chậm lại là khá rõ ràng”. Trong khi đó, ông Jason Furman, cựu cố vấn kinh tế của Tổng thống Barack Obama viết trên X rằng, ngoài những giai đoạn suy thoái, Mỹ chưa từng chứng kiến tốc độ tuyển dụng yếu như hiện nay trong hơn 60 năm qua.

Phản ứng từ chính quyền

Trước những tín hiệu tiêu cực, chính quyền của Tổng thống Donald Trump vẫn bày tỏ sự lạc quan, đồng thời kêu gọi người dân Mỹ kiên nhẫn.

Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick phát biểu trên CNBC: “Nền kinh tế có thể bùng nổ trở lại chỉ trong sáu tháng”. Đây cũng là điều được Tổng thống Donald Trump tuyên bố ngay trước đó: “Trong vòng một năm nữa”, bức tranh việc làm sẽ rất tươi sáng, nhờ các khoản đầu tư mới vào trí tuệ nhân tạo và những đột phá khác.

Tuy vậy, kinh nghiệm từ chính quyền Tổng thống Joe Biden trước đây cho thấy, việc trấn an cử tri “hãy kiên nhẫn chờ ngày tươi sáng” không mang lại hiệu quả chính trị. Người dân thường khó chấp nhận phải chịu đựng khi các vấn đề kinh tế trực tiếp ảnh hưởng đến đời sống của mình.

Chính vì vậy, chỉ chưa đầy hai giờ sau khi báo cáo việc làm được công bố, Tổng thống Donald Trump đã nhắm vào một trong những mục tiêu ưa thích của mình: Cục Dự trữ Liên bang (Fed). Ông nhấn mạnh trong bài đăng trên mạng xã hội Truth Social: “Ông Powell "lề mề" lẽ ra phải hạ lãi suất từ lâu. Và như thường lệ, ông ấy lại quá lề mề”.

Tranh cãi về chính sách tiền tệ

Tổng thống Donald Trump đã nhiều lần kêu gọi Fed cắt lãi suất tới 3 điểm phần trăm, mức điều chỉnh mà giới kinh tế tư nhân hầu như không ủng hộ.

Hiện lạm phát tiêu dùng ở Mỹ đã giảm từ 2,9% xuống 2,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên, chỉ số giá tiêu dùng cá nhân lõi (PCE) - thước đo ưa thích của Fed vẫn ở mức 2,9%, cao hơn mục tiêu 2%. Điều này khiến Fed chịu áp lực cân bằng giữa hai nhiệm vụ: kiềm chế lạm phát và hỗ trợ thị trường lao động.

Trong bối cảnh việc làm suy yếu, giới đầu tư tin chắc Fed sẽ cắt giảm lãi suất trong cuộc họp ngày 16 - 17/9 tới. Theo công cụ CME FedWatch, có 90% khả năng Fed hạ 0,25 điểm phần trăm và 10% khả năng hạ 0,5 điểm.

Chủ tịch Fed Jerome Powell đã phát tín hiệu từ tháng 8, khi thừa nhận “rủi ro đối với việc làm đang gia tăng”. Goldman Sachs dự báo Fed sẽ liên tiếp hạ lãi suất trong ba cuộc họp tới (tháng 9, 10 và 12). Barclays cũng nâng dự báo từ hai lần cắt xuống thành ba lần.

Tổng thống Donald Trump kỳ vọng lãi suất thấp sẽ giảm chi phí vay mua nhà, từ đó thúc đẩy thị trường bất động sản vốn đang trì trệ. Hiện tồn kho nhà chưa bán đã tăng gần 50% so với cuối năm ngoái.

“Kỷ nguyên hoàng kim” và giai đoạn quá độ?

Ngay từ đầu nhiệm kỳ, Tổng thống Donald Trump từng cảnh báo cử tri về một giai đoạn “đau đớn” trước khi bước vào “kỷ nguyên hoàng kim”. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent hồi tháng 3 cũng thừa nhận nền kinh tế cần một “quá trình thải độc” để giảm phụ thuộc vào việc làm trong khu vực công.

Phát biểu trên trên Fox News hồi tháng 7, ông Bessent cho biết, Nhà Trắng đặt nhiều kỳ vọng vào dự luật trọng điểm “Dự luật Vĩ đại, Tuyệt vời”, với hứa hẹn sẽ “kích thích tăng trưởng chưa từng có”. Tuy nhiên, một số tổ chức tài chính lớn như Morgan Stanley lại dự báo thận trọng, chỉ ước tính tăng trưởng quý III đạt 1,5%.

Các quan chức Nhà Trắng cũng lưu ý số liệu việc làm tháng 8 có thể được điều chỉnh tăng, như từng xảy ra trong thập kỷ qua. Goldman Sachs cho biết, các ước tính ban đầu vào tháng 8 thường thấp hơn thực tế khoảng 40.000 việc làm do ảnh hưởng kỳ nghỉ hè.

Nguyên nhân từ chính sách?

Nhiều nhà kinh tế nhận định sự suy yếu của thị trường việc làm phần nào bắt nguồn từ chính sách của Tổng thống Donald Trump. Các quyết định thuế quan thay đổi liên tục đã khiến các doanh nghiệp khó lập kế hoạch đầu tư và tuyển dụng.

Kể từ tháng 2, ngành chế tạo mất 41.000 việc làm dù chính quyền áp thuế nhập khẩu ở mức cao nhất kể từ thập niên 1930 để khuyến khích sản xuất nội địa. Các lĩnh vực khác như khai khoáng, bán buôn, khai thác dầu khí cũng ghi nhận sụt giảm nhân sự.

Ông Dean Baker, đồng sáng lập Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Kinh tế tại Washington nhận định: “Chúng ta thậm chí chưa thấy bất kỳ dấu hiệu nào của sự phục hồi sản xuất nhờ thuế quan. Không thể mong đợi điều đó xảy ra chỉ sau một đêm. Mọi thứ đang đi sai hướng”.

Song song với đó, các biện pháp siết chặt nhập cư, bao gồm những cuộc truy quét lao động như tại một nhà máy Hyundai ở Georgia mới đây đã làm giảm nguồn cung lao động nhập cư. Theo Pew Research Center, dân số người nhập cư tại Mỹ giảm hơn 1 triệu người chỉ trong nửa đầu năm 2025. Barclays ước tính, chính sách nhập cư cứng rắn cùng tình trạng dân số già hóa đã làm giảm tiềm năng tăng trưởng việc làm hàng tháng hơn 100.000 vị trí.

Bên cạnh đó, nguyên nhân còn đến từ những áp lực về ngân sách và việc cắt giảm khu vực công. Trong năm nay, số nhân sự khu vực liên bang đã giảm 97.000 người khi chính quyền Tổng thống Donald Trump đẩy mạnh tinh giản bộ máy nhà nước. Việc làm trong chính quyền bang cũng giảm 12.000 trong tháng 8.

Đáng chú ý, "Dự luật Vĩ đại, tuyệt vời” dự kiến sẽ chuyển gánh nặng tài chính của các chương trình xã hội như Medicaid từ liên bang sang cho các bang - vốn đã chịu áp lực ngân sách. Ông Neil Dutta nhận định: “Rất nhiều bang vốn đã gặp khó khăn về ngân sách. Giờ đây, tình hình càng tồi tệ hơn”.

Triển vọng mong manh

Kinh tế Mỹ đang ở ngã rẽ quan trọng. Một mặt, chính quyền Tổng thống Donald Trump khẳng định các chính sách hiện nay là nền tảng cho sự phục hưng sản xuất và tăng trưởng dài hạn. Mặt khác, các số liệu việc làm, lạm phát và dự báo tăng trưởng cho thấy nguy cơ suy thoái đang hiện hữu.

Giới quan sát cho rằng, điều quyết định lúc này là khả năng cân bằng chính sách vĩ mô của Washington, cũng như mức độ kiên nhẫn của công chúng. Nếu những biện pháp cải cách không nhanh chóng đem lại kết quả tích cực, việc giữ niềm tin xã hội vào “kỷ nguyên hoàng kim” mà Tổng thống Donald Trump cam kết sẽ là một thách thức lớn.

Hồng Nhung