Hạnh phúc gia đình sẽ có “thang đo” khoa học

Lần đầu tiên lượng hóa hạnh phúc gia đình

Theo Quyết định số 2514/QĐ-BVHTTDL vừa ban hành, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch giao Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện chủ trì, phối hợp cùng các đơn vị liên quan triển khai thí điểm Bộ chỉ số gia đình hạnh phúc tại TP. Hồ Chí Minh và TP. Hải Phòng trong vòng 5 năm (2025 - 2029).

Bộ chỉ số được xây dựng như một hệ thống tiêu chí nhằm đo lường mức độ hài lòng của các thành viên gia đình về những yếu tố nền tảng như: sự gắn kết tình cảm, điều kiện vật chất, sức khỏe thể chất và tinh thần, môi trường sống, cũng như vị thế của gia đình trong cộng đồng và xã hội. Các tiêu chí này được lượng hóa qua thang điểm từ 1 (“rất không hài lòng”) đến 10 (“rất hài lòng”), kết hợp với trọng số để phản ánh khách quan nhất chất lượng đời sống gia đình.

Trao đổi với báo chí, bà Ninh Thị Thu Hương, Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện, cho biết quá trình nghiên cứu xây dựng Bộ chỉ số đã được khởi động từ năm 2018 - 2019 với đề tài khoa học cấp Bộ “Tiêu chí đánh giá gia đình hạnh phúc”, thực hiện tại Hải Phòng và Nam Định. Nghiên cứu này đã xác định những yếu tố then chốt tác động đến hạnh phúc và sự gắn kết của các gia đình.

Tiếp đó, giai đoạn 2022 - 2024, Cục phối hợp cùng Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam và tham khảo kinh nghiệm quốc tế để hoàn thiện hệ thống tiêu chí, đồng thời chuẩn hóa phương pháp đo lường. Các tiêu chí được lượng hóa, gắn trọng số phù hợp, từ đó bước đầu hình thành cơ sở khoa học để đo lường “hạnh phúc gia đình” - một khái niệm vốn mang tính trừu tượng.

Thí điểm 5 năm trước khi nhân rộng

Ngay từ khi được phê duyệt, Bộ chỉ số gia đình hạnh phúc đã xác định hai mục tiêu chính. Trước hết, đây sẽ trở thành công cụ khoa học để thí điểm đo lường mức độ hạnh phúc gia đình. Sau giai đoạn thí điểm, sẽ được hoàn thiện và áp dụng trên phạm vi rộng, làm cơ sở cho việc theo dõi, đánh giá và điều chỉnh chính sách phát triển gia đình trong thời kỳ mới.

Bộ chỉ số này không chỉ giúp nhìn rõ hơn về chất lượng đời sống gia đình Việt Nam, mà còn là công cụ để nhà quản lý, nhà hoạch định chính sách đánh giá hiệu quả các thành tựu kinh tế, xã hội dưới “lăng kính gia đình” - tế bào của xã hội. Từ đó, có thể nhận diện xu hướng tiến bộ hay suy giảm trong đời sống gia đình và kịp thời đưa ra giải pháp phù hợp.

Đặc biệt, Bộ chỉ số còn đóng vai trò như một hệ thống cảnh báo sớm, giúp phát hiện những bất ổn trong gia đình như mâu thuẫn, xung đột hay nguy cơ bạo lực. Điều này cho phép các cơ quan chức năng, tổ chức xã hội có biện pháp phòng ngừa, can thiệp sớm, tránh những hệ lụy đáng tiếc.

Bên cạnh đó, Bộ chỉ số cũng phản ánh tác động của các yếu tố bên ngoài, từ điều kiện kinh tế, môi trường sống cho tới chính sách xã hội tới hạnh phúc gia đình. Nhờ vậy, cơ quan quản lý có thêm căn cứ để điều chỉnh chính sách ở cả cấp cộng đồng và cấp quốc gia, bảo đảm phù hợp với thực tiễn đa dạng của từng nhóm dân cư.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng lưu ý rằng hạnh phúc gia đình là một khái niệm đa chiều, phức tạp, chịu tác động bởi nhiều yếu tố. Vì vậy, cần có giai đoạn thí điểm đủ dài để rà soát, điều chỉnh, bảo đảm phù hợp với đặc thù từng địa phương và nhóm đối tượng.

Theo kế hoạch, trong suốt giai đoạn 2025 - 2029, Bộ chỉ số sẽ được rà soát và đánh giá hằng năm. Trên cơ sở đó, các nhà quản lý và giới khoa học sẽ phân tích tính khả thi, điều chỉnh trọng số, tiêu chí hoặc phương pháp đo lường nếu cần. Đây là bước quan trọng để bảo đảm khi áp dụng trên diện rộng, Bộ chỉ số thực sự phản ánh đúng và sát thực tiễn.

Sau quá trình thí điểm, kết quả khảo sát và đánh giá sẽ là cơ sở khoa học quan trọng để Việt Nam lần đầu tiên có một hệ thống đánh giá hạnh phúc gia đình trên phạm vi toàn quốc. Đây không chỉ là công cụ quản lý, mà còn là bước tiến nhằm nâng cao chất lượng sống, xây dựng gia đình văn minh, bền vững, đúng với tinh thần gia đình là tế bào của xã hội, nơi giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc.

Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp thực hiện

Tiểu Phong