Thuốc giả, thực phẩm giả: Cần xử lý tất cả những người bao che, tiếp tay
Quá trình xử lý vi phạm về an toàn thực phẩm, cần phát hiện và xử lý nhanh, xử lý nghiêm để bảo đảm tính răn đe. Đồng thời, cần xử lý tất cả những người bao che, tiếp tay. Đây là yêu cầu được đại diện Bộ Công an nhấn mạnh tại Phiên giải trình việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống thuốc giả, thực phẩm giả diễn ra sáng nay, 21/8.
Quy định chưa chặt chẽ, tạo kẽ hở cho các đối tượng lợi dụng
Báo cáo tóm tắt việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống thuốc giả, thực phẩm giả, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, Chính phủ đã ban hành hoặc trình Quốc hội ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến công tác phòng chống thuốc giả, thực phẩm giả.
Chính phủ cũng đã ban hành nhiều chỉ thị, công điện nhằm tăng cường công tác đấu tranh phòng chống thuốc giả; đã thành lập Ban Chỉ đạo 127, sau này là Ban Chỉ đạo 389 với mục tiêu chính là phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, bảo vệ sản xuất, kinh doanh hợp pháp, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và ổn định trật tự xã hội.
Công tác phòng chống thuốc giả và thực phẩm giả có sự tham gia của nhiều bộ/ngành và địa phương như: Bộ Công thương kiểm tra thị trường, chống gian lận thương mại, hàng nhập lậu, quản lý thương mại điện tử, thanh tra chất tiết lượng sản phẩm công nghiệp; Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) kiểm soát hàng giả nông sản, lâm sản, thủy sản, chống buôn lậu vật tư nông nghiệp; Bộ Khoa học và Công nghệ kiểm tra tiêu chuẩn, chất lượng, sở hữu trí tuệ; phát triển công nghệ chống giả; Bộ Y tế giám sát chất lượng thuốc, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm; kiểm tra an toàn thực phẩm; các địa phương chịu trách nhiệm về đấu tranh ngăn chặn sản xuất, kinh doanh hàng giả trên địa bàn.
Đại diện Bộ Y tế cho biết, tình hình sản xuất, kinh doanh thuốc giả vẫn còn nhiều thách thức. Dự báo thời gian tới, tình hình vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, gian lận xuất xứ, hàng hóa nước ngoài giả xuất xứ Việt Nam còn diễn biến phức tạp; các đối tượng sẽ tiếp tục áp dụng công nghệ tiên tiến như tem chống giả mạo, mã QR giả, hoặc bao bì tinh vi để qua mặt cơ quan chức năng và người tiêu dùng. Do đó, các Bộ, ngành, các cấp chính quyền cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo với mục tiêu đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi nhằm quét sạch buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Các thách thức trong phòng, chống thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả cũng tương tự như vậy. Tuy nhiên, lĩnh vực này còn có một thách thức lớn về quy định pháp luật chưa thực sự chặt chẽ, tạo kẽ hở cho các đối tượng lợi dụng, như việc tự công bố đăng ký bản công bố sản phẩm đơn giản, trao quyền cho doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm; hiện chưa có quy định chi tiết về định nghĩa thực phẩm giả tại Luật An toàn thực phẩm.
Đại diện Bộ Y tế kiến nghị, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật như Nghị định số 117/2020/NĐ-CP (lĩnh vực y tế), Luật An toàn thực phẩm (dự kiến trình Quốc hội tháng 10/2025), Nghị định số 15/2018/NĐ-CP và Nghị định số 115/2018/NĐ-CP (lĩnh vực an toàn thực phẩm) để tăng chế tài xử phạt vi phạm hành chính đủ sức răn đe.
Bộ Y tế cũng kiến nghị Bộ Công Thương khẩn trương rà soát, sửa đổi Nghị định số 98/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả. Nghiên cứu bổ sung quy định chi tiết về định nghĩa thực phẩm giả tại Luật An toàn thực phẩm…
Xử lý nhanh và xử lý nghiêm những trường hợp vi phạm để bảo đảm tính răn đe
Qua báo cáo của các Bộ, ngành và khảo sát của Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội thời gian qua cho thấy hệ thống pháp luật về an toàn thực phẩm cơ bản đầy đủ nhưng cũng còn không ít hạn chế, đặc biệt là hệ thống các văn bản hướng dẫn. Do đó, ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Văn hóa và Xã hội Đinh Ngọc Quý đề nghị, Bộ Y tế cho biết, những quy định nào liên quan đến phòng, chống thực phẩm giả không còn phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay, đặc biệt là các quy định có tính chất "làm hạn chế" các cơ quan quản lý nhà nước trong thực thi nhiệm vụ?
Quan tâm đến công tác tiền kiểm, hậu kiểm, một số đại biểu nhận thấy, khi hiệu quả quản lý còn hạn chế, tình trạng thực phẩm giả lấn át thực phẩm thật trên thị trường thì đối tượng gánh chịu các hậu quả thực tế là người dân, người tiêu dùng. Các đại biểu này đề nghị, lãnh đạo các Bộ, ngành đánh giá việc thực hiện công tác tiền kiểm, hậu kiểm hiện nay như thế nào; nêu hạn chế, bất cập và phương hướng, giải pháp khắc phục.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Mai Thị Phương Hoa đề nghị, lãnh đạo các Bộ đánh giá việc bảo đảm các điều kiện về tài chính, cơ sở vật chất, nhân lực, trình độ chuyên môn của cán bộ cấp cơ sở trong thực hiện công tác tiền kiểm và hậu kiểm đối với các sản phẩm, hàng hóa có ảnh hưởng trực tiếp tới sức khoẻ con người.
Một số đại biểu cũng đề nghị lãnh đạo các Bộ, ngành hữu quan đánh giá năng lực của hệ thống trung tâm kiểm nghiệm ở cả trung ương và địa phương trong đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa có ảnh hưởng trực tiếp tới sức khoẻ như thuốc, thực phẩm; nêu quan điểm, đề xuất phương án bổ sung, điều chỉnh khái niệm “hàng giả” vào luật nào cho phù hợp; nêu các giải pháp khắc phục những hạn chế, bất cập trong tổ chức, thực hiện chính sách pháp luật về phòng, chống thuốc giả, thực phẩm giả trong thời gian tới…
Tại phiên giải trình, đại diện lãnh đạo Bộ Y tế, Bộ Công thương, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Công an đã giải trình, làm rõ nhiều vấn đề được các đại biểu nêu.
Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, theo quy định của Luật Dược, 100% các lô vaccine và sinh phẩm đều được Viện Kiểm nghiệm Vắc xin và Sinh phẩm Quốc gia kiểm tra, sản phẩm đạt yêu cầu thì mới được cấp giấy chứng nhận xuất xưởng.
Sau khi cấp giấy chứng nhận xuất xưởng, sản phẩm sẽ tiếp tục được kiểm tra, giám sát chất lượng trong quá trình lưu thông trên thị trường và trong quá trình sử dụng thuốc.
"Do đó, về cơ bản, tỷ lệ sản phẩm giả mạo và tỷ lệ sản phẩm không đạt chất lượng do ảnh hưởng của môi trường hay trong quá trình vận chuyển, lưu hành trong các nhóm vaccine và sinh phẩm ở mức thấp", Bộ trưởng khẳng định.
Đối với thuốc khác, Bộ trưởng Bộ Y tế cho biết, theo quy định của Luật Dược, nhà sản xuất phải đạt tiêu chuẩn sản xuất tốt và có phòng kiểm nghiệm đạt tiêu chuẩn và phải đảm bảo 100% các lô thuốc đạt tiêu chuẩn mới được xuất xưởng.
Thuốc trong quá trình lưu thông phải được cơ quan quản lý chất lượng nhà nước lấy mẫu ngẫu nhiên để kiểm tra chất lượng tại các cơ sở kiểm nghiệm nhà nước. Việc kiểm tra lấy mẫu thuốc tuân thủ theo nguyên tắc quản lý nguy cơ, trong đó ưu tiên những đối tượng là thuốc có nguy cơ trong quá trình lưu thông và thuốc được sản xuất bởi các nhà sản xuất có tiền sử vi phạm chất lượng.
Trước dự báo tình hình thuốc giả gia tăng trong thời gian tới, nhất là xu hướng gia tăng trên các sàn thương mại điện tử, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, Bộ Y tế đã tăng cường phối hợp với Bộ Công thương, Bộ Khoa học và Công nghệ để có các giải pháp tập trung vào lĩnh vực này.
Do thị trường dược phẩm trong nước đang trên đà phát triển mạnh mẽ, Bộ trưởng Bộ Y tế cũng nêu rõ, cần tăng cường quản lý chất lượng thuốc từ khâu sản xuất, lưu thông, phân phối đến bán lẻ. "Phải có các giải pháp theo chuỗi cung ứng để bảo đảm yêu cầu".
Cùng với đó, Bộ Y tế tăng cường phối hợp với Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, các kênh cửa khẩu và các cơ quan hữu quan khác nhằm tiếp nhận các thông tin về tình hình thuốc giả trên thế giới, các hoạt động nhập khẩu lậu thuốc giả qua biên giới và có cảnh báo kịp thời đối với người dân về thông tin thuốc giả; tiến hành thu hồi sản phẩm không bảo đảm chất lượng trên thị trường…
Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, ngay sau khi Chỉ thị số 17/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về tiếp tục tăng cường trách nhiệm quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trong tình hình mới được ban hành, Bộ Công thương đã có các kế hoạch triển khai, tổ chức thông tin, tuyên truyền đầy đủ về an toàn thực phẩm, tăng cường công tác phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại; phối hợp triển khai rà soát các văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực an toàn thực phẩm.
Lãnh đạo Bộ Công thương cũng nêu rõ, đối với sản phẩm, hàng hóa có rủi ro cao đối với sức khoẻ con người, quan điểm của Bộ là áp dụng nghiêm quy định về truy xuất nguồn gốc. Đồng thời, hướng tới động viên, khuyến khích các doanh nghiệp tuân thủ quy định về truy xuất nguồn gốc không chỉ với các sản phẩm, hàng hóa có ảnh hưởng tới sức khoẻ con người mà cả những sản phẩm, hàng hóa khác.
Về phát hiện, xử lý vi phạm liên quan đến thực phẩm giả, Đại diện Bộ Công an, Đại tá Nguyễn Công Khôi cho biết, các quy định pháp luật hiện hành đã quy định rất rõ thế nào là hàng giả, hàng kém chất lượng; do đó, những vụ việc bị phát hiện là hàng giả, hàng kém chất lượng phải được xử lý nghiêm.
Nêu ví dụ đối với sản phẩm sữa, đại diện Bộ Công an cho biết, sản phẩm sữa có 30 chỉ tiêu chính, qua phát hiện và kiểm định, Bộ Công an đã phát hiện các trường hợp sản phẩm có đến 15 chỉ tiêu không đạt, hoặc chỉ tiêu đạt chỉ từ 10 - 30%. Sản phẩm không đạt đúng chất lượng như công bố thì người tiêu dùng phải gánh chịu hậu quả. Do đó, đối với những trường hợp này cần phải xử lý nghiêm. Quá trình xử lý vi phạm về an toàn thực phẩm, cần phát hiện và xử lý nhanh, xử lý nghiêm để bảo đảm tính răn đe; cần xử lý tất cả những người bao che, tiếp tay.
“Sau khi phát hiện, xử lý những vụ sữa giả, chúng tôi cũng phát hiện ra hành vi đưa hối lộ, nhận hối lộ… và đã báo cáo Ban Chỉ đạo trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và đưa 4 vụ về thực phẩm giả vào diện theo dõi, chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương”, đại diện Bộ Công an cho biết.
Để nâng cao hiệu quả quản lý sản phẩm, hàng hóa có ảnh hưởng tới sức khoẻ con người trong thời gian tới, đại diện Bộ Công an nhấn mạnh, cần nhận diện, đánh giá đúng tình hình thuốc giả, thực phẩm giả. Qua tổng rà soát, Bộ Công an đã nhận diện 15 nhóm ngành nghề liên quan đến sản xuất thực phẩm cung cấp cho con người, nhận diện những lĩnh vực nào có nguy cơ bị lợi dụng, vi phạm.
"Cần thường xuyên liên tục rà soát các văn bản quy phạm pháp luật để nhận diện những khó khăn, vướng mắc, từ đó có giải pháp hoàn thiện chính sách, pháp luật; tăng cường kỹ thuật - công nghệ thông tin để theo dõi, quản lý sản phẩm, hàng hóa; nắm bắt những vấn đề đang nổi lên để quan tâm, phòng ngừa; tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân", đại diện Bộ Công an chỉ rõ.