Xây dựng kênh tiêu thụ bền vững cho sầu riêng Việt
Sầu riêng đang trở thành một trong những ngành hàng chủ lực, góp phần quan trọng vào kim ngạch xuất khẩu nông sản của cả nước. Riêng tại Đắk Lắk “thủ phủ” của loại quả này, diện tích trồng đã vượt 39.500 ha, chiếm hơn một nửa tổng diện tích cây ăn quả toàn tỉnh, với sản lượng dự kiến năm 2025 đạt trên 390.000 tấn. Phần lớn sản lượng được kỳ vọng phục vụ xuất khẩu sang Trung Quốc, thị trường tiêu thụ lớn nhất thế giới.
Tuy nhiên, tiềm năng ấy đang đi cùng không ít thách thức. Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nhân Đắk Lắk Hoàng Thị Thúy cho biết: quy trình thu mua, đóng gói sầu riêng hiện nay chưa thực sự minh bạch. Tình trạng “hàng một nơi, mã vùng trồng một nơi” vẫn diễn ra, làm giảm uy tín sản phẩm. Thêm vào đó, giá thu mua trên thị trường gần như không phân biệt giữa sầu riêng có và không có mã số vùng trồng. “Cào bằng” giá trị như vậy khiến nông dân và doanh nghiệp mất lợi thế cạnh tranh ngay trên sân nhà.
Bà Thúy cho rằng, trong khi cà phê Việt Nam đã có những tập đoàn lớn dẫn dắt, đưa sản phẩm vươn tầm thế giới, thì sầu riêng - một mặt hàng có giá trị cao, được thị trường Trung Quốc đặc biệt ưa chuộng vẫn thiếu “đầu tàu” đủ mạnh để kiến tạo thương hiệu quốc gia.
Chủ tịch HĐQT Công ty Cánh Đồng Vàng Nông Ngọc Trung thẳng thắn chỉ ra “điểm yếu chí mạng” của sầu riêng Việt Nam: độ ẩm quá cao, thường dao động từ 72 - 75%, trong khi chuẩn của Thái Lan chỉ chấp nhận 68%. Độ ẩm vượt ngưỡng làm giảm độ ngọt, rút ngắn thời gian bảo quản, khiến trái dễ hỏng và bị trả về.
“Khi khảo sát tại các chợ đầu mối Trung Quốc, tôi thấy chỉ khi hàng Thái Lan bán hết thì thương lái mới tìm đến sầu riêng Việt Nam”, ông Trung nói, và cho rằng chính việc thiếu quy chuẩn chất lượng đồng bộ đang khiến chúng ta luôn ở thế yếu so với đối thủ.
Nhiều ý kiến cho rằng đã đến lúc địa phương không thể chỉ trông chờ vào chính sách Trung ương. Một bộ tiêu chuẩn chất lượng sầu riêng của tỉnh cần được ban hành, để thiết lập chuỗi liên kết bền vững từ nhà vườn, thương lái, doanh nghiệp thu mua, đóng gói, logistics đến xuất khẩu.
Bên cạnh đó, việc xây dựng phòng kiểm nghiệm chất lượng (LAB) tại chỗ cũng là yêu cầu cấp thiết, giúp doanh nghiệp kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và các tiêu chí kỹ thuật ngay tại địa phương, thay vì phải gửi mẫu đi xa, tốn thời gian và chi phí.
Đắk Lắk đã có bước đi mới với việc thành lập Trung tâm giao dịch trái cây ASIAN, tạo kênh kết nối trực tiếp với doanh nghiệp Trung Quốc. Đây không chỉ là cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu mà còn góp phần chuẩn hóa quy trình thu mua, đóng gói, kiểm soát chất lượng ngay từ “cửa ngõ” địa phương.
Giám đốc Sở Công thương Đắk Lắk Nguyễn Thị Thu An nhấn mạnh: với quy mô diện tích và sản lượng lớn, sầu riêng đang trở thành cây trồng chủ lực, có thể sánh ngang với cà phê trong chiến lược phát triển nông nghiệp của tỉnh. Nếu tận dụng tốt cơ hội, ngành hàng này sẽ không chỉ khẳng định vị thế tại thị trường Trung Quốc, mà còn mở rộng cánh cửa ra nhiều thị trường tiềm năng khác.
Sầu riêng không đơn thuần là câu chuyện mùa vụ. Đó là phép thử về khả năng tổ chức sản xuất, kiểm soát chất lượng và định vị thương hiệu của nông sản Việt. Chỉ khi có sự dẫn dắt chiến lược, từ cấp địa phương đến doanh nghiệp, cùng một chuỗi liên kết minh bạch và chuẩn hóa, sầu riêng Việt Nam mới có thể bước ra thị trường với tâm thế chủ động, cạnh tranh sòng phẳng, thậm chí vượt lên trên đối thủ truyền thống là Thái Lan.