Thái Lan chuẩn bị thông qua Luật chống biến đổi khí hậu đầu tiênNỗ lực lớn “giảm dấu chân carbon”

Dự luật mang tên Luật Biến đổi khí hậu, đặt mục tiêu cắt giảm khí nhà kính và nâng cao khả năng chống chịu của đất nước trước các tác động của biến đổi khí hậu. Đây được xem là một công cụ then chốt trong nỗ lực của Thái Lan nhằm ứng phó với hiện tượng ấm lên toàn cầu.

Chính phủ Thái Lan đang đẩy nhanh tiến trình xây dựng dự luật biến đổi khí hậu đầu tiên của quốc gia, với mục tiêu hiện thực hóa cam kết trung hòa carbon và đạt mức phát thải ròng bằng 0, từng được công bố bởi chính quyền Prayut Chan-o-cha tại Hội nghị Biến đổi khí hậu Liên Hợp Quốc ở Glasgow năm 2021.

Chính phủ đặt mục tiêu cân bằng giữa phát thải và hấp thụ CO₂ vào năm 2050, đồng thời cân bằng giữa phát thải và hấp thụ khí nhà kính vào năm 2065. Điều này đồng nghĩa nhà nước phải ban hành các quy định buộc doanh nghiệp phải hành động mạnh mẽ hơn để “giảm dấu chân carbon”.

Thuế carbon - trách nhiệm mới của nhà sản xuất

Dự thảo áp dụng thuế carbon bắt buộc, mức trần tối đa 120 baht/đơn vị, thu từ các cơ sở phát thải công nghiệp và nhà nhập khẩu. Doanh nghiệp được phép khấu trừ khoản thuế carbon đã nộp vào chi phí mua hạn ngạch phát thải trong các phiên đấu giá của Hệ thống mua bán phát thải (ETS). Ngoài ra, doanh nghiệp có thể yêu cầu khấu trừ thuế carbon đã nộp cho nguyên liệu đầu vào, giúp giảm gánh nặng thuế cho sản phẩm hoàn thiện.

Theo ông Pornchai Thiraveja, Tổng cục trưởng Cục chính sách tài khóa (FPO), dự luật sẽ áp dụng thuế carbon đối với hàng hóa dựa trên lượng khí nhà kính phát thải trong toàn bộ vòng đời sản phẩm. Hiện vẫn chưa rõ phạm vi thuế, nên chưa thể đánh giá đầy đủ tác động lên khu vực doanh nghiệp.

Dự luật này được xây dựng dựa trên Thỏa thuận Paris 2016, theo đó các quốc gia phải báo cáo lượng phát thải và lập kế hoạch thích ứng với biến đổi khí hậu. Các lĩnh vực trọng điểm như năng lượng, giao thông, nông nghiệp và công nghiệp sẽ phải thu thập dữ liệu phát thải và báo cáo cho Văn phòng Chính sách và Kế hoạch tài nguyên và môi trường.

Một dự luật tương tự có tên Luật Không khí sạch cũng đang được Nội các Thái Lan xem xét, với quy định thu thuế hoặc phạt các nguồn gây ô nhiễm, nhằm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí.

Hệ thống mua bán phát thải (ETS) bắt buộc

ETS là cơ chế bắt buộc nhằm kiểm soát phát thải bằng cách áp trần phát thải cho các ngành công nghiệp nhất định, phù hợp với mục tiêu quốc gia. Doanh nghiệp sẽ được phân bổ hạn ngạch phát thải thông qua cấp miễn phí hoặc đấu giá. Nếu phát thải thấp hơn hạn ngạch, doanh nghiệp có thể bán phần dư cho đơn vị khác. Các ngành chịu điều chỉnh chưa được xác định trong dự thảo, song nhiều khả năng sẽ tương thích với tiêu chuẩn ETS của EU, tập trung vào các ngành sử dụng nhiều năng lượng.

Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM)

Điểm mới đáng chú ý của dự thảo luật là cơ chế CBAM, nhằm ngăn doanh nghiệp trong nước chuyển sản xuất sang các quốc gia có tiêu chuẩn môi trường lỏng lẻo, đồng thời bảo đảm hàng hóa nhập khẩu có cường độ carbon cao phải chịu chi phí tương đương hàng nội địa. Cơ chế này yêu cầu nhà nhập khẩu đăng ký, báo cáo lượng phát thải ẩn trong hàng hóa và mua chứng chỉ điều chỉnh carbon tương ứng. Trường hợp đã nộp phí carbon ở nước xuất xứ, doanh nghiệp có thể xin khấu trừ.

Báo cáo phát thải GHG bắt buộc

Nhằm tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình, dự thảo yêu cầu các doanh nghiệp thuộc nhóm đối tượng quy định phải thực hiện báo cáo phát thải GHG theo quy trình kiểm chứng rõ ràng và công khai dữ liệu. Thông tin này sẽ là cơ sở để hoạch định chính sách và triển khai các biện pháp giảm phát thải, trong đó có ETS. Chi tiết về phạm vi và thủ tục báo cáo sẽ được quy định tại văn bản dưới luật.

Chấm dứt kỷ nguyên tự nguyện

Dự luật Biến đổi khí hậu của Thái Lan sẽ đánh dấu một cột mốc mang tính bước ngoặt, chấm dứt kỷ nguyên tự nguyện và mở ra kỷ nguyên bắt buộc doanh nghiệp phải tuân thủ các tiêu chuẩn xanh. Đây không chỉ là yêu cầu pháp lý trong nước, mà còn là “giấy thông hành” để hàng hóa Thái Lan giữ chỗ đứng trên thị trường quốc tế đang ngày càng khắt khe về môi trường.

Ông Chayasak Ittisiri, Giám đốc điều hành SP Group Thái Lan, nhận định: “Ngay cả những doanh nghiệp phản đối, sớm hay muộn cũng sẽ phải tham gia cùng chính phủ cắt giảm CO₂, vì không chỉ Thái Lan siết luật, mà các quốc gia nhập khẩu cũng nâng chuẩn môi trường.”

Một ví dụ điển hình là Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU. Giai đoạn chuyển tiếp bắt đầu từ tháng 10/2023 yêu cầu nhà nhập khẩu các mặt hàng như sắt thép, nhôm, xi măng, phân bón, điện và hydro phải báo cáo lượng phát thải, và sẽ bắt đầu đóng phí mua chứng chỉ CBAM từ ngày 1/1/2026.

Báo cáo của Exim Bank chỉ ra, giai đoạn 2013 - 2022, đã có khoảng 18.000 biện pháp thương mại môi trường được triển khai toàn cầu, tăng trung bình 16% mỗi năm. Các thị trường xuất khẩu lớn của Thái Lan là Mỹ, EU, Nhật Bản, Trung Quốc, Ấn Độ… đều nằm trong nhóm siết tiêu chuẩn mạnh.

Doanh nghiệp lớn chạy đua trung hòa carbon

Nhiều tập đoàn Thái đã chủ động lên kế hoạch giảm phát thải. PTT Exploration and Production (PTTEP) đặt mục tiêu Net Zero vào năm 2050, sớm hơn 15 năm so với chính phủ. Dự án lưu trữ carbon (CCS) tại mỏ khí Arthit ở vịnh Thái Lan dự kiến vận hành từ 2027, với khả năng lưu trữ tới 1 triệu tấn CO₂/năm.

Siam Cement Group (SCG) - tập đoàn công nghiệp lớn nhất Thái Lan cũng đặt mục tiêu giảm ít nhất 20% khí nhà kính vào 2030, đồng thời phát triển loại xi măng mới giúp giảm 15 - 20% phát thải so với sản phẩm truyền thống.

Cơ quan Du lịch Thái Lan (TAT) đang chọn Phangnga làm điểm đến thí điểm “du lịch carbon thấp” để đáp ứng nhu cầu của khách châu Âu, vốn ưu tiên các dịch vụ, sản phẩm đạt chuẩn bền vững.

Ngành ngân hàng cũng sẵn sàng vào cuộc. Ngân hàng Krungsri và KBank triển khai chính sách tín dụng xanh, hỗ trợ khách hàng, đặc biệt là SME, chuyển đổi mô hình sang ESG. KBank đặt mục tiêu biến toàn bộ danh mục cho vay thành “danh mục xanh” vào năm 2065, đồng thời mở rộng sản phẩm tài chính bền vững lên 200 tỷ baht trước 2030.

Bước tiến mang tính lịch sử

Tổng giám đốc Cục Biến đổi khí hậu và Môi trường Thái Lan xác nhận rằng dự luật đang ở giai đoạn hoàn thiện cuối cùng. Việc xem xét và phê duyệt tại Nội các dự kiến sẽ diễn ra trong thời gian tới, mở đường cho quá trình rà soát pháp lý và thông qua tại Quốc hội.

Theo quy trình, dự luật sẽ được Quốc hội thông qua trong năm 2025, sau đó Hội đồng Nhà nước thẩm định tính hợp hiến. Thủ tướng sẽ trình nhà vua ký ban hành, dự kiến hoàn tất năm 2026 và bắt đầu thực thi từ 2027.

Việc Chính phủ Thái Lan quyết tâm thúc đẩy Luật Biến đổi khí hậu trong năm nay được giới quan sát đánh giá là một bước tiến mang tính lịch sử, đặt nền móng cho khung pháp lý toàn diện về bảo vệ môi trường, đồng thời tạo động lực cho khu vực doanh nghiệp và cộng đồng cùng chung tay giảm phát thải, hướng tới mục tiêu phát triển xanh và bền vững của Thái Lan.

Quỳnh Vũ