Nghị trường và cuộc sốngĐịnh hình nông thôn mới hiện đại gắn với giảm nghèo bền vững

Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa tổ chức Hội thảo Tham vấn Bộ Tiêu chí quốc gia về NTM các cấp giai đoạn tới. Hội thảo đã tập trung thảo luận về việc rà soát, điều chỉnh và bổ sung các tiêu chí, đặc biệt là Bộ Tiêu chí xã NTM hiện đại, nhằm bảo đảm tính khả thi và hiệu quả trong thực tiễn.

Điều chỉnh sát thực tế, tăng quyền chủ động cho địa phương

Phát biểu tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam nhấn mạnh, Bộ Tiêu chí NTM giai đoạn 2026 - 2030 đã được xây dựng dựa trên đề xuất của các bộ, ngành, địa phương từ cuối năm 2024 và trải qua nhiều cuộc góp ý. Tuy nhiên, với việc sắp xếp lại tổ chức bộ máy hành chính, cũng như những thay đổi trong điều kiện phát triển của các vùng nông thôn, việc rà soát, điều chỉnh lại các tiêu chí là cần thiết để bảo đảm tính khả thi, sát thực tế.

Thứ trưởng Trần Thanh Nam cho biết, việc sửa đổi Bộ Tiêu chí NTM lần này không chỉ là cập nhật nội dung mà còn hướng đến tăng quyền chủ động cho các địa phương trong triển khai. Một điểm mới đáng chú ý trong Dự thảo Bộ Tiêu chí là việc phân chia các xã thành 3 nhóm, căn cứ vào điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, địa hình và định hướng quy hoạch.

Theo đó, nhóm 1 gồm các xã nghèo, xã thuộc khu vực II và III, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Nhóm 2, là các xã có tỷ lệ đất nông nghiệp chiếm từ 70% trở lên trong tổng diện tích tự nhiên. Nhóm 3, bao gồm những xã đang đô thị hóa, tiếp giáp phường, có mật độ dân số từ 1.000 người/km² trở lên; hoặc tỷ trọng nông nghiệp trong cơ cấu kinh tế dưới 10%; hoặc xã được hình thành từ việc sáp nhập với thị trấn; hoặc xã được định hướng phát triển thành đô thị mới.

Việc phân nhóm nhằm bảo đảm mỗi địa phương được áp dụng hệ thống tiêu chí phù hợp với khả năng và mục tiêu phát triển cụ thể. Thay vì một khuôn mẫu áp dụng chung, các xã sẽ có lộ trình, tiêu chí và mức độ yêu cầu khác nhau, từ đó giúp các địa phương chủ động hơn trong lập kế hoạch và triển khai.

Theo Chánh Văn phòng Điều phối NTM Trung ương Ngô Trường Sơn, trong giai đoạn 2021 - 2025, Bộ Tiêu chí NTM quốc gia đã phát huy vai trò là công cụ định hướng và giám sát hiệu quả. Đến nay, nhiều tiêu chí đạt tỷ lệ thực hiện cao, với 7 tiêu chí (quy hoạch, thủy lợi, điện, cơ sở hạ tầng thương mại, thông tin - truyền thông, giáo dục - đào tạo, quốc phòng - an ninh) đều có trên 95% số xã đạt chuẩn… Tuy nhiên, một số tiêu chí như thu nhập, giảm nghèo đa chiều, môi trường và an toàn thực phẩm vẫn còn hạn chế; việc ban hành bộ tiêu chí muộn (tháng 3/2022) cũng ảnh hưởng tiến độ triển khai.

Trong giai đoạn 2026 - 2030, Bộ Tiêu chí NTM sẽ được cập nhật với nhiều điểm mới, như: phân chia xã thành 3 nhóm theo mức độ phát triển; bổ sung bộ tiêu chí xã NTM hiện đại; tăng phân cấp cho địa phương; lồng ghép hiệu quả với các chương trình mục tiêu quốc gia khác, đặc biệt là Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững.

Định hình nông thôn hiện đại

Góp ý xây dựng Bộ Tiêu chí NTM trong giai đoạn 2026 - 2030, các chuyên gia cho rằng, việc làm rõ vai trò và nội hàm của từng nhóm tiêu chí là hết sức cần thiết. Nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược, chính sách Tài nguyên và Môi trường, PGS, TS. Nguyễn Thế Chinh nhấn mạnh, môi trường là một trong ba nhóm tiêu chí cơ bản để phát triển bền vững nói chung và khu vực nông thôn nói riêng. Do vậy, việc xây dựng các tiêu chí NTM cấp xã và cấp tỉnh phải thể hiện rõ nhóm các tiêu chí môi trường.

Nhìn nhận ở khía cạnh khác, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia (Bộ Xây dựng) Phạm Thị Nhâm cho rằng, các tiêu chí quy hoạch và cơ sở hạ tầng cần phát huy vai trò là trụ cột, định hình không gian sống chất lượng, thúc đẩy sản xuất hàng hóa, nâng cao năng lực tổ chức cộng đồng và thích ứng với các xu hướng phát triển hiện đại như đô thị hóa, chuyển đổi số, biến đổi khí hậu. Theo bà Nhâm, việc phân tầng theo cấp độ xã NTM, NTM nâng cao, NTM hiện đại và phân nhóm xã theo vùng miền khó khăn, xã đô thị hóa, xã phổ biến gắn với sản xuất nông nghiệp và phân định rõ vai trò giữa cấp xã và cấp tỉnh không chỉ giúp Bộ Tiêu chí khả thi hơn trong thực tiễn triển khai, mà còn tạo cơ sở cho một quá trình phát triển nông thôn hiệu quả, bao trùm và bền vững.

Tại Hội thảo, các đại biểu bày tỏ đồng thuận với Dự thảo Bộ Tiêu chí NTM đối với cấp xã, trong đó các xã được phân thành 3 nhóm dựa trên mức độ phát triển như đã nêu. Điều này cho thấy sự đồng thuận cao trong việc xây dựng một bộ tiêu chí linh hoạt, phù hợp với đặc thù từng vùng miền, hướng tới mục tiêu xây dựng nông thôn Việt Nam ngày càng hiện đại, văn minh và bền vững, gắn chặt với công tác giảm nghèo, nâng cao đời sống cho người dân.

Phong Nam