Thượng đỉnh tại AlaskaKhi lãnh đạo Nga - Mỹ cùng "ngồi lại"
Hôm nay, 15/8, hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ diễn ra tại Căn cứ Liên hợp Elmendorf - Richardson, bang Alaska. Đây được xem là một trong những động thái ngoại giao đáng chú ý nhất giữa Nga và Mỹ kể từ khi ông Donald Trump tái đắc cử hồi đầu năm nay, diễn ra trong bối cảnh xung đột tại Ukraine vẫn đang diễn biến phức tạp.
cho xung đột Ukraine, đồng thời tác động sâu rộng đến an ninh châu Âu và cán cân quyền lực toàn cầu. Nguồn: AP
Lần đầu tiên "ngồi lại" với nhau kể từ năm 2021, cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Vladimir Putin được kỳ vọng sẽ mở ra cơ hội đối thoại trực tiếp giữa hai cường quốc có ảnh hưởng sâu rộng đến cục diện an ninh - chính trị toàn cầu. Tuy nhiên, khoảng cách lập trường giữa Washington và Moscow về các vấn đề then chốt của xung đột Ukraine vẫn còn rất lớn, khiến triển vọng đạt được đột phá ngay tại hội nghị này được đánh giá là hạn chế.
Lựa chọn Alaska: ý nghĩa chiến lược và biểu tượng
Căn cứ Liên hợp Elmendorf - Richardson là cơ sở quân sự lớn nhất Alaska, với diện tích 64.000 mẫu Anh, hình thành từ thời Chiến tranh Lạnh. Vị trí của căn cứ được coi là then chốt trong chiến lược phòng thủ Bắc Cực của Mỹ.
Theo Nhà Trắng, Elmendorf - Richardson đáp ứng đầy đủ các yêu cầu an ninh để tiếp đón hai nguyên thủ. Thêm vào đó, việc tổ chức tại Alaska - vùng lãnh thổ Mỹ mua lại từ Nga năm 1867 - mang một ý nghĩa biểu tượng đặc biệt. Nga và Mỹ chỉ cách nhau eo biển Bering, và như Trợ lý Tổng thống Nga Yuri Ushakov nhận xét, “việc phái đoàn chỉ cần bay qua eo biển và hội nghị được tổ chức tại đây là điều hoàn toàn hợp lý”.
Bối cảnh thượng đỉnh
Ngay từ khi tái tranh cử, ông Donald Trump đã khẳng định có thể chấm dứt xung đột Nga - Ukraine “trong vòng 24 giờ” nếu được nắm quyền. Ông nhiều lần nhấn mạnh rằng xung đột “sẽ không xảy ra” nếu ông là Tổng thống vào thời điểm Nga phát động chiến dịch quân sự năm 2022.
Tuy nhiên, nỗ lực của Tổng thống Mỹ thời gian qua vẫn chưa mang lại tiến triển rõ rệt. Ba vòng đàm phán Nga - Ukraine mùa hè này, được tổ chức theo đề xuất của Washington, chưa thể giúp Moscow và Kiev xích lại gần nhau hơn, ngoài các hoạt động trao đổi tù binh.
Tháng trước, ông Donald Trump đã bày tỏ sự “thất vọng” với Tổng thống Vladimir Putin, đồng thời đặt thời hạn chót ngày 8/8 để yêu cầu Nga chấp nhận lệnh ngừng bắn, nếu không sẽ phải đối mặt với các biện pháp trừng phạt bổ sung từ Mỹ. Tuy nhiên ngay trước thời hạn chót, ông thông báo sẽ gặp trực tiếp nhà lãnh đạo Nga vào ngày 15/8. Đây là kết quả từ chuyến thăm của Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff tới Moscow và cuộc trao đổi được mô tả là “rất hữu ích và mang tính xây dựng” giữa ông Witkoff với Tổng thống Putin.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky dự kiến sẽ không tham dự cuộc gặp tại Alaska. Ông Donald Trump cho biết, nhà lãnh đạo Ukraine sẽ là người đầu tiên mà ông liên lạc sau khi kết thúc hội nghị với Tổng thống Vladimir Putin. Ông Trump và ông Zelensky cũng đã có cuộc họp trực tuyến vào ngày hôm qua, 14/8, với sự tham dự của một số nhà lãnh đạo châu Âu, để trao đổi về lập trường của mình. Truyền thông cho biết Tổng thống Mỹ đã nói với các nhà lãnh đạo châu Âu rằng ông ủng hộ một lệnh ngừng bắn và ý tưởng bảo đảm an ninh cho Ukraine.
Tổng thống Mỹ từng khẳng định sẵn sàng tổ chức đối thoại ba bên giữa ông, Tổng thống Putin và Tổng thống Zelensky, trong khi Nga cho biết ý tưởng họp ba bên “chỉ mới được phía Mỹ đề cập trong quá trình trao đổi” và chưa được đưa ra bàn bạc cụ thể. Trong khi đó, ông Zelensky cảnh báo, mọi thỏa thuận nếu được ký kết giữa Mỹ và Nga mà không có sự tham gia của Ukraine sẽ là một “quyết định chết yểu”.
Khoảng cách lập trường
Cả Nga và Ukraine đều tuyên bố mong muốn kết thúc xung đột, nhưng quan điểm của hai bên tồn tại những khác biệt căn bản. Tổng thống Putin vẫn giữ nguyên các yêu cầu: Ukraine phải tuyên bố trung lập, thu hẹp quy mô quân đội, đồng thời công nhận quyền kiểm soát của Nga đối với một số vùng lãnh thổ, trong khi Ukraine kiên quyết bác bỏ các điều kiện này.
Dù vậy, đã có một số tín hiệu tích cực trước thềm hội nghị thượng đỉnh Nga - Mỹ. Giới ngoại giao phương Tây thông tin, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã để ngỏ khả năng có thể nhượng lại một số vùng lãnh thổ hiện do Nga kiểm soát - như một phần của kế hoạch hòa bình do châu Âu hậu thuẫn.
Trong khi đó, theo CBS News, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã trao đổi với các lãnh đạo châu Âu về một kịch bản ngừng bắn ở Ukraine, trong đó Nga giữ quyền kiểm soát Crimea và vùng Donbas, đổi lại sẽ rút quân khỏi hai tỉnh Kherson và Zaporizhzhia. Đây là các khu vực hiện vẫn nằm trong vùng kiểm soát một phần của Nga. Trước đó ông Donald Trump đã khẳng định sẽ cố gắng “lấy lại một phần lãnh thổ cho Ukraine” trong cuộc gặp với ông Vladimir Putin, song cũng không loại trừ khả năng “sẽ có một số trao đổi, một số thay đổi về đất đai”.
Kỳ vọng hạn chế
Trước thềm hội nghị, Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt đã cảnh báo rằng không nên kỳ vọng cuộc gặp này sẽ ngay lập tức tạo ra một lệnh ngừng bắn ở Ukraine. “Mục tiêu của cuộc gặp chỉ là để hiểu rõ hơn về cách thức chấm dứt xung đột. Đây là một cuộc gặp để lắng nghe đối với Tổng thống”, bà nhấn mạnh.
Bản thân ông Trump cũng gọi đây là “một cuộc gặp thăm dò”, với mục tiêu chính là thúc giục ông Putin hướng tới chấm dứt xung đột. Điều này cho thấy Washington không đặt kỳ vọng quá cao về khả năng đạt thỏa thuận hòa bình chỉ sau một phiên đối thoại.
Về phần mình, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Alexei Fadeev cho biết, mục tiêu của Tổng thống Vladimir Putin ở Alaska “hoàn toàn do lợi ích quốc gia quyết định”.
Giới phân tích nhận định, cuộc gặp tại Alaska có thể đóng vai trò khởi động lại kênh đối thoại trực tiếp Mỹ - Nga, nhưng mọi bước tiến đáng kể vẫn phụ thuộc vào khả năng thu hẹp khoảng cách giữa yêu cầu chủ quyền của Ukraine và lợi ích chiến lược của Nga, điều vốn chưa từng đạt được kể từ khi xung đột bắt đầu.
Thông điệp gửi đi từ Alaska
Với ý nghĩa biểu tượng của địa điểm tổ chức, lịch sử đối đầu và những lợi ích chiến lược đan xen, cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Vladimir Putin hôm nay không chỉ là một sự kiện song phương, mà còn mang thông điệp rộng hơn về vai trò của Mỹ và Nga trong định hình trật tự an ninh quốc tế.
Trong bối cảnh xung đột tại Ukraine tiếp tục tiêu hao nguồn lực và gây chia rẽ quốc tế, bất kỳ kênh tiếp xúc trực tiếp nào giữa các bên liên quan đều có thể tạo thêm cơ hội, dù nhỏ, cho tiến trình hòa bình. Vì vậy, ngay cả khi thượng đỉnh Nga - Mỹ hôm nay không đạt được thỏa thuận hòa bình, sự kiện này vẫn có thể mở đường cho các vòng đối thoại tiếp theo, hoặc ít nhất giúp các bên xác định rõ hơn giới hạn nhượng bộ của đối phương.
Alaska ngày hôm nay có thể trở thành điểm khởi đầu cho một giai đoạn mới của ngoại giao Mỹ - Nga, nơi những tính toán chiến lược, lợi ích quốc gia và kỳ vọng hòa bình cùng được đặt lên bàn cân. Nhưng để biến những tín hiệu ban đầu thành kết quả cụ thể, chặng đường phía trước chắc chắn vẫn còn dài và đầy thử thách.