Phát triển hợp tác xã điện tử để xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch
Việc phát triển Hợp tác xã điện tử (HTX) tạo điều kiện cho các HTX, thành viên HTX và các hộ kinh doanh cá thể tiếp cận công nghệ hiện đại, tiết kiệm chi phí, tạo động lực phát triển; ứng dụng nền tảng công nghệ số nhằm minh bạch hóa trong hoạt động kinh doanh.
Đó là nhấn mạnh của ông Nguyễn Bảo Sơn, Phó Trưởng Ban Tuyên truyền, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam tại Tọa đàm “Hợp tác xã điện tử - Cụ thể hóa Nghị quyết 57 của Trung ương”, tổ chức sáng 13/8.
Khoảng 65-68% HTX nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và các giải pháp chuyển đổi số
Phát biểu tại tọa đàm, ông Nguyễn Bảo Sơn, Phó Trưởng Ban Tuyên truyền, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam đánh giá, Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, mang tính chiến lược đối với sự phát triển của khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã (HTX).
"Khu vực kinh tế tập thể, HTX muốn thay đổi cục diện, nâng cao năng suất, chất lượng, năng lực cạnh tranh buộc phải đổi mới tư duy và phương pháp tiếp cận, đặt khoa học công nghệ và chuyển đổi số làm nền tảng cho hoạt động và sự phát triển, góp phần vào mục tiêu chung của đất nước", ông Sơn nhấn mạnh.
Nói về tình hình phát triển kinh tế tập thể, HTX, tính đến 30/6/2025, cả nước có 34.848 HTX đang hoạt động, tăng 1.243 HTX (3,7%) so với cuối năm 2024 và tăng 2.160 HTX (6,6%) so với cùng kỳ. Có 147 Liên hiệp HTX so với cuối năm 2024, tăng thêm 5 liên hiệp so với năm 2024.
Trong cơ cấu, HTX nông nghiệp vẫn là nòng cốt, chiếm 66,5% tổng số HTX với 23.182 đơn vị. Khu vực phi nông nghiệp có 10.486 HTX (chiếm 30,1%) và 1.180 Quỹ tín dụng nhân dân (chiếm 3,4%).
Toàn khu vực HTX thu hút 6,17 triệu thành viên và tạo việc làm cho 1,65 triệu lao động.
Về tài chính, tổng vốn điều lệ của các HTX ước đạt 71,817 tỷ đồng, tăng 23,4% so với cùng kỳ năm 2024. Tổng giá trị tài sản ước đạt 180.406 tỷ đồng. Vốn điều lệ bình quân đạt 2,06 tỷ đồng/HTX và tài sản bình quân đạt 5,18 tỷ đồng/HTX, cho thấy sự củng cố về năng lực tài chính của các HTX.
Về Tổ hợp tác (THT), có 72.747 THT, trong đó có 50.821 THT nông nghiệp (chiếm 69,9%) và 21.926 THT phi nông nghiệp (chiếm 30.1%). So với cùng kỳ năm 2024 (74.833 THT), số lượng THT giảm 2,8%. Xu hướng giảm này là tín hiệu tích cực, phản ánh quá trình chuyển đổi một bộ phận THT có tiềm năng lên mô hình HTX để hoạt động một cách bài bản, chuyên nghiệp hơn và được hưởng các chính sách hỗ trợ của Nhà nước theo Luật HTX 2023.
"Các tổ hợp tác vẫn là "cái nôi" quan trọng cho kinh tế hợp tác - nơi các hộ sản xuất nhỏ lẻ liên kết, chia sẻ kinh nghiệm và tổ chức sản xuất ban đầu", ông Sơn phân tích.
Trong nhiều năm qua, xu hướng tăng trưởng ổn định về số lượng cho thấy mô hình HTX tiếp tục là lựa chọn phù hợp cho các thành viên trong việc hợp tác sản xuất, kinh doanh.
Theo thời gian, các HTX, nhất là HTX nông nghiệp từng bước chuyển từ sản xuất truyền thống sang ứng dụng công nghệ cao, chuyển đổi số, thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị và tích cực tham gia các chương trình phát triển sản phẩm, tiêu biểu là Chương trình OCOP.
Theo báo cáo, có khoảng 65-68% HTX nông nghiệp trên cả nước ứng dụng công nghệ cao và các giải pháp chuyển đổi số trong sản xuất - kinh doanh như hệ thống tưới tiết kiệm, nhà màng, nhà lưới, drone phun thuốc, phần mềm quản lý sản xuất, nhật ký điện tử, truy xuất nguồn gốc bằng mã QR,... Việc ứng dụng công nghệ không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất từ 15 - 20%, tăng năng suất từ 15 - 28%, mà còn đáp ứng được các tiêu chuẩn chất lượng ngày càng khắt khe của thị trường trong nước và quốc tế.
Bên cạnh các thuận lợi, đại diện Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cũng chỉ ra nhiều rào cản, thách thức liên quan đến ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số mà khu vực kinh tế tập thể, HTX phải đối mặt.
Cụ thể, khi Liên minh HTX Việt Nam thực hiện khảo sát tại 5 tỉnh, thành phố với hơn 200 HTX tham gia, đã chỉ ra 5 nhóm khó khăn lớn trong hoạt động kinh doanh của HTX là: Tài chính, hạ tầng công nghệ, tiếp cận thị trường, năng lực quản lý, và chiến lược phát triển.
Trong đó, vấn đề tài chính được nhấn mạnh là khó khăn lớn nhất (68,2%) do chi phí đầu tư chuyển đổi số quá cao; tiếp theo là cơ sở hạ tầng công nghệ (63,6%), thiếu nhân lực và năng lực quản lý (hơn 50%), thiếu chiến lược bài bản (50%), và cuối cùng là khả năng tiếp cận chính sách hỗ trợ thấp (47,7%). Điều này cho thấy rằng phần lớn các HTX đang thiếu nguồn lực đồng bộ để có thể triển khai chuyển đổi số một cách hiệu quả.
Về cơ sở hạ tầng công nghệ, phần lớn (86%) số HTX được khảo sát đang sử dụng phần mềm không phù hợp với mô hình tổ chức của mình; thiếu thiết bị cơ bản, dữ liệu nội bộ chưa được số hóa, không có hệ thống mạng nội bộ hoặc không đảm bảo kết nối mạng ổn định, đặc biệt ở khu vực nông thôn, miền núi.
Về nguồn nhân lực, mức độ sẵn sàng và khả năng tiếp cận công nghệ của cán bộ quản lý, thành viên HTX đều ở mức dưới trung bình do trình độ thấp, độ tuổi trung bình cao và tâm lý ngại thay đổi; việc thiếu nhân lực kỹ thuật, phần mềm tích hợp cũng như chi phí vận hành công nghệ khiến 66,7% HTX gặp khó khăn trong đào tạo đội ngũ triển khai và vận hành công nghệ số.
Về nhu cầu hỗ trợ, 79,5% HTX mong muốn được hỗ trợ kinh phí đầu tư hạ tầng công nghệ; 75% HTX cần được cung cấp thiết bị, 68,2% HTX cần phần mềm quản lý tích hợp đa chức năng; 75% HTX mong muốn được đào tạo kỹ năng công nghệ, và 56,8% HTX cần hỗ trợ thiết lập nền tảng bán hàng trực tuyến.
"Với chủ trương và các giải pháp quyết liệt của Nghị quyết số 57, khu vực kinh tế tập thể, HTX sẽ có nhiều cơ hội, bình đẳng với các thành phần kinh tế khác trong việc tiếp cận các cơ chế, chính sách chuyển đổi số để đổi mới phương thức quản lý, sản xuất, kinh doanh và cung cấp dịch vụ của HTX. Đồng thời, nâng cao hiệu quả hoạt động, giảm chi phí, mở rộng thị trường và tăng lợi thế cạnh tranh", ông Nguyễn Bảo Sơn đánh giá.
Hoàn thiện thể chế pháp luật để mô hình hợp tác xã điện tử phát triển
Chia sẻ về hợp tác xã điện tử, ông Nguyễn Bảo Sơn cho rằng mô hình này cần được xác định tổ chức, hoạt động theo Luật Hợp tác xã 2023. Tuy vậy, việc hoạt động, quản lý và cung cấp dịch vụ chủ yếu thông qua nền tảng số và công nghệ thông tin.
Trong đó, việc tự nguyện tham gia và hướng tới lợi ích của thành viên là mục tiêu cốt lõi. Các giải pháp ứng dụng công nghệ cần mang tính thị trường thực sự, giúp người dân và xã hội nhận thấy rõ lợi ích của các giải pháp ứng dụng công nghệ trong tổ chức hoạt động sản xuất kinh doanh khi tham gia làm thành viên HTX.
"Việc phát triển HTX điện tử tạo điều kiện cho các HTX, thành viên HTX và các hộ kinh doanh cá thể tiếp cận công nghệ hiện đại, tiết kiệm chi phí, tạo động lực phát triển; ứng dụng nền tảng công nghệ số nhằm minh bạch hóa trong hoạt động kinh doanh", Đại diện Liên minh Hợp tác xã Việt Nam nói.
Bên cạnh đó, việc phát triển còn tăng tính cạnh tranh, tăng cường tính minh bạch, chuyên nghiệp trong quản lý của HTX; tối ưu chi phí, nâng cao năng suất lao động; mở rộng thị trường, tăng cơ hội tiêu thụ sản phẩm; tiếp cận chính sách hỗ trợ Nhà nước dễ dàng hơn; tăng khả năng liên kết với doanh nghiệp, đối tác theo chuỗi giá trị sản phẩm.
Để thực hiện các chủ trương theo Nghị quyết số 57, ông Sơn đánh giá, việc triển khai xây dựng mô hình HTX điện tử cần có lộ trình để hoàn thiện thể chế pháp luật có liên quan, nhất là Luật Hợp tác xã năm 2023 đồng bộ với pháp luật về giao dịch điện tử, an ninh mạng, dân cư, tài chính, ngân hàng,.. để liên thông, kết nối các dịch vụ của mô hình này.
Ngoài ra, cần bám sát các nội dung triển khai, tiếp cận các cơ chế, chính sách và nguồn lực từ các Chương trình hỗ trợ, thúc đẩy doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ kinh doanh, HTX chuyển đổi số,...
Để mô hình hợp tác xã điện tử phát triển, ông Sơn cho rằng trước mắt cần tập trung vào việc triển khai hiệu quả các chính sách hỗ trợ về khoa học – công nghệ và chuyển đổi số. Đẩy mạnh công tác đào tạo, cung ứng, thu hút nguồn nhân lực có chất lượng cho các HTX đang hoạt động, tránh tình trạng lệch pha giữa công nghệ và khả năng vận dụng.
Xây dựng nền tảng hệ sinh thái số để chia sẻ dữ liệu, dịch vụ, và công nghệ để các HTX có thể tiếp cận và sử dụng chung; HTX được hỗ trợ về hạ tầng công nghệ, thiết bị máy móc và tiếp cận "miễn phí" các nền tảng số, phần mềm, kế toán dùng chung; dịch vụ tư vấn pháp lý, đào tạo về quản trị doanh nghiệp, hợp tác xã, kế toán, thuế, nhân sự, pháp luật cho doanh nghiệp và HTX.
Đồng thời, tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền về chuyển đổi số trong khu vực kinh tế tập thể, HTX theo chủ trương tại Nghị quyết số 57 và Nghị quyết số 20 về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới và các chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ có liên quan.
Tập trung xây dựng các chương trình đào tạo, tập huấn về chính sách chuyển đổi số, kỹ năng chuyển đổi số, đẩy mạnh khởi nghiệp HTX thông qua mô hình ứng dụng công nghệ cao, chuyển đổi số.
Trong bối cảnh mới, các HTX cần phát huy tính chủ động, cụ thể: Chủ động nâng cao năng lực điều hành của cán bộ quản lý và thành viên HTX; thực hiện điều chỉnh phương thức hoạt động, ứng dụng Khoa học Công nghệ và Chuyển đổi số mạnh mẽ trong hoạt động sản xuất, kinh doanh; tăng cường liên kết, tiêu thụ theo chuỗi giá trị hàng hóa trên môi trường điện tử.