Hợp tác xã điện tử hỗ trợ các hợp tác xã hoạt động nhỏ lẻ

Đủ cơ sở để xây dựng mô hình HTX điện tử

Chia sẻ tại Tọa đàm, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi cho biết, Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là nghị quyết được dư luận và các cơ quan thông tấn báo chí nhắc đến rất nhiều trong thời gian gần đây.

Trên thực tế Nghị quyết đang phát huy, tạo động lực mạnh mẽ cho toàn bộ nền kinh tế, trong đó có khu vực hợp tác xã (HTX). Nghị quyết giúp thay đổi mạnh mẽ tư duy ở tất cả các cấp, ngành nghề, trong đó có hợp tác xã. Khoa học công nghệ được xem là nền tảng và động lực then chốt để nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả hoạt động của HTX. Công nghệ giúp các thành viên hợp tác xã kết nối với khách hàng, mở rộng thị trường nhanh chóng, nâng cao năng lực cạnh tranh cho sản phẩm, dịch vụ.

Bên cạnh đó, Nghị quyết thúc đẩy phát triển HTX bằng các cơ chế, chính sách pháp luật, cùng với hạ tầng công nghệ cần thiết để phát triển khu vực kinh tế HTX; thúc đẩy công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, cũng như hỗ trợ nguồn vốn cho các HTX.

Cũng theo TS. Nguyễn Ngọc Song, Nguyên Vụ trưởng Vụ Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ, hiện cả 34 tỉnh, thành và kể cả vùng biên giới và hải đảo, đã có mạng Internet đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số. Nguồn nhân lực công nghệ thông tin tại địa phương, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, đang được phát huy. Theo đó, khi chuyển đổi mô hình chính quyền 2 cấp, các bạn sinh viên đã đến các phường, xã để hỗ trợ người dân tiếp cận, thực hiện các dịch vụ liên quan đến công nghệ số, nền tảng số một cách nhanh nhất. Tất cả các tổ chức, đoàn thể cũng đang vào cuộc để thực hiện chủ trương lớn này của Đảng và Nhà nước.

“Với nền tảng hạ tầng khoa học, công nghệ hiện nay, Việt Nam hoàn toàn có thể đáp ứng được yêu cầu, mong muốn xây dựng mô hình HTX điện tử”, ông Song nhấn mạnh.

Cùng nhấn mạnh đến vấn đề chuyển đổi số, Phó Trưởng Ban Tuyên truyền, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam Nguyễn Bảo Sơn đánh giá, Nghị quyết 57 mang tính chiến lược, qua đó tạo động lực mới, xung lực mới cho hoạt động của hệ thống HTX. Bản thân HTX cũng xác định chuyển đổi số là yêu cầu khách quan, muốn thay đổi cục diện, nâng cao năng lực cạnh tranh buộc phải thay đổi tư duy, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số.

Thời gian qua, kinh tế tập thể, HTX đã từng bước chuyển mình, trong mọi hoạt động như xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu, triển khai hỗ trợ hợp tác xã đều có chuyển đổi số.

Theo thống kê, đến ngày 30/6, có nước có gần 35.000 HTX đang hoạt động, 141 Liên hiệp HTX; trong đó, HTX nông nghiệp chiếm 66,5% với hơn 23.182 đơn vị, phi nông nghiệp hơn 10.486 HTX; tạo việc làm cho 1,65 triệu lao động. Trong đó, tỷ lệ ứng dụng công nghệ cao trong HTX là 60 – 65%; giúp giảm chi phí sản xuất 15 - 20%, tăng lãi suất từ 15 - 28%; đáp ứng được yêu cầu tiêu chuẩn chất lượng ngày càng khắt khe.

Vẫn còn rào cản trong thực hiện chuyển đổi số

Tuy nhiên, cũng theo ông Sơn, hiện nay các HTX vẫn còn gặp nhiều rào cản, thách thức trong thực hiện chuyển đổi số. Khảo sát của Liên minh HTX, cuối năm 2024 tại 5 tỉnh, thành với 200 HTX cho thấy có 5 nhóm vấn đề lớn. Đầu tiên là về tài chính chiếm 68,2% do chi phí đầu tư chuyển đổi số quá cao, HTX khó tiếp cận. Tiếp đến là về hạ tầng công nghệ chưa có chiếm 63,6%; thiếu năng lực quản lý.

Bên cạnh đó, thiếu chiến lược bài bản khoảng 50%; khả năng tiếp cận chính sách hỗ trợ chỉ khoảng 47,5%. Như vậy, phần lớn các HTX thiếu nguồn lực để chuyển đổi số. Trong khi đó, 86,5% HTX sử dụng phần mềm không phù hợp, không có hệ thống nội bộ, đặc biệt là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, dân tộc và miền núi.

Về nguồn nhân lực, mức độ sẵn sàng đều ở mức trung bình thấp, do nguyên nhân cố hữu vì độ tuổi trung bình cao, thiếu người trẻ, chi phí để vận hành công nghệ này cũng khiến HTX gặp khó khăn trong chi phí.

Ông Sơn cũng cho hay, có 79.5% HTX mong được hỗ trợ kinh phí đầu tư hạ tầng công nghệ, 75% cần thiết bị, 75% HTX mong muốn đào tạo kỹ năng công nghệ…

Nhấn mạnh mục tiêu đến năm 2030 phải tăng số doanh nghiệp lên 2 triệu doanh nghiệp. Tuy nhiên, Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục và môi trường Nguyễn Văn Khương cho biết, đến nay chúng ta chưa đạt mục tiêu 1 triệu doanh nghiệp.

Theo kinh nghiệm thế giới, ở Nhật Bản có mô hình Trung tâm Xúc tiến Thương mại địa phương được triển khai nhằm hỗ trợ doanh nghiệp. Trong khi đó, Hàn Quốc thành lập các cơ quan phát triển doanh nghiệp nhỏ. Nhưng các mô hình đó thiếu sự gắn kết, vẫn là hoạt động độc lập của Chính phủ với doanh nghiệp, không gắn kết quyền lợi trong quá trình kinh doanh.

"Tại Việt Nam có Liên minh HTX để giúp cho cộng đồng HTX, song không có sự gắn kết quyền lợi. Vì thế, chúng tôi đã ra mô hình HTX điện tử, đây sẽ là mô hình trung gian – HTX số", ông Khương nói.

Chia sẻ rõ hơn về lợi ích của HTX điện tử, ông Khương cho biết, công nghệ số cho phép nhiều HTX cùng dùng chung một nền tảng. HTX điện tử sẽ hỗ trợ cho cộng đồng HTX đang hoạt động nhỏ lẻ, thiếu nền tảng về công nghệ và nhân lực; đồng thời sẽ tập hợp được lực lượng hộ kinh doanh cá thể, có nghĩa là đối tượng tham gia hoàn toàn mở.

Mô hình HTX điện tử sẽ tập hợp hộ kinh doanh cá thể là thành viên, HTX điện tử sẽ là chủ thể đại diện cho lực lượng ưu tiên đó, làm công việc cụ thể như: đứng tên pháp lý, hỗ trợ cho hộ kinh doanh cá thể. Đối tượng tiếp cận là nền tảng công nghệ, cụ thể sử dụng một super app, tổ chức tài chính ngân hàng sẽ liên kết, cấp tín dụng, chấm điểm tín dụng.

Xây dựng Quỹ đổi mới sáng tạo phát triển HTX điện tử

Tại Tọa đàm, các đại biểu, chuyên gia đánh giá cao sáng kiến, cho rằng mô hình không chỉ có tác động kinh tế mà còn giải quyết vấn đề xã hội, môi trường theo hướng hợp tác, minh bạch và tuân thủ. Mô hình được nhận định là khả thi cả về chính trị, thể chế, tài chính và đáp ứng nguyện vọng của các chủ thể. Nhưng để bảo đảm tính khả thi, cần thiết phải làm rõ hiệu quả của mô hình này thế nào?

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi Tạ Đình Thi đánh giá, trong bối cảnh hiện nay thúc đẩy chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, ý tưởng HTX điện tử này rất hay. Tuy nhiên, cần có giải pháp đánh giá kỹ lưỡng để xây dựng đề án rõ nhất, phải làm rõ chúng ta có gì, thiếu gì; trên cơ sở đó có đánh giá kiến nghị cụ thể.

Luật Khoa học và Công nghệ và Đổi mới sáng tạo cho phép thực hiện cơ chế sandbox – thử nghiệm có kiểm soát. Do đó, đề án nên thí điểm tại một địa phương hoặc mô hình cụ thể, vừa triển khai vừa rà soát, đánh giá hiệu quả để làm căn cứ nhân rộng nếu phù hợp.

Ông Nguyễn Bảo Sơn cũng cho rằng, cần làm rõ nội hàm trong việc nên gọi là “HTX điện tử” hay là “điện tử HTX”. Theo đề án, có nhiều cái đã vươn ra ngoài ranh giới phạm vi của HTX, do đó phải xây dựng hoàn thiện đề án hơn. Trong đó, cần tập trung phát huy hiệu quả các chính sách hiện có, thực thi chuyển đổi số. Tiếp tục đẩy mạnh công tác đào tạo, tránh sự lệch pha trong công nghệ và tiếp cận. Cùng với đó, tăng cường công tác tuyên truyền chuyển đổi số theo Nghị quyết 57. Về phía HTX cũng sẽ phát huy tính chủ động trong chuyển đổi số, lấy Nghị quyết 57 làm động lực.

Dưới góc độ chuyên gia kinh tế TS. Nguyễn Minh Phong cho rằng, để thành lập HTX điện tử mới, cần phải có quy định để hợp thức hóa. Theo đó, cần hỗ trợ ba vấn đề, hỗ trợ đào tạo xã viên, gồm gia tăng “Bình dân học vụ số” lên, hướng tới HTX viên tiềm năng thành HTX điện tử, bao gồm thiết bị, bảo mật thông tin, thanh toán điện tử. Bên cạnh đó thiết kế phần mềm phù hợp; tăng kỹ năng về quản trị dữ liệu cho xã viên tương lai, cả tư duy quản trị…

Về hạ tầng công nghệ, hạ tầng quốc gia, cần phát triển hạ tầng thương mại điện tử nội bộ có kết nối với bên ngoài, với sàn lớn như Amazon... Hệ thống quản lý bán hàng, cổng thanh toán đa dạng…Hỗ trợ vận hành, xây dựng HTX số, điện tử mới thành lập; hỗ trợ người mới tham gia.

Bên cạnh đó, nên xây dựng Quỹ đổi mới sáng tạo phát triển HTX điện tử, hay quỹ hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa; quan tâm đến vấn đề an ninh mạng hay xếp hạng xã viên HTX số.

Để bảo đảm tính khả thi của đề án, Ủy viên là ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Đức Hiếu nhấn mạnh, cần làm rõ hơn về nội dung cụ thể của mô hình: “số hóa hoạt động” hay “HTX số”. Đồng thời, cần rà soát chính sách pháp luật hiện hành để phát hiện điểm nghẽn và đề xuất điều chỉnh nếu cần. Đề án nên được triển khai song song với mô hình thực tiễn, có thể bắt đầu từ một HTX cụ thể để làm minh chứng. Các bên cần ngồi lại với nhau, bao gồm cả Liên minh HTX để cùng hoàn thiện đề án.

Với những chia sẻ, gợi ý từ các đại biểu, chuyên gia, ông Nguyễn Văn Khương cho biết sẽ sớm rà soát lại toàn bộ cơ sở pháp lý của Đề án, nếu có vướng mắc sẽ khẩn trương đề xuất để tháo gỡ khó khăn.

Hạnh Nhung