Đáp ứng yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp

Cơ sở giáo dục đại học ở một số lĩnh vực sẽ được mở đào tạo nghề

Trình bày tóm tắt Tờ trình dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, việc sửa đổi toàn diện Luật Giáo dục nghề nghiệp (GDNN) hiện hành nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới phương thức quản lý nhà nước về GDNN, giải quyết vướng mắc về hội đồng trường nhằm nâng cao năng lực quản trị và tự chủ của cơ sở GDNN; nâng cao chất lượng đào tạo GDNN thông qua việc bảo đảm thực chất các điều kiện đào tạo (chương trình, giảng viên, giáo viên, tài chính) và xây dựng hệ thống bảo đảm chất lượng nội bộ và kiểm định, đánh giá ngoài.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, dự thảo Luật bổ sung các quy định so với Luật GDNN năm 2014 về: Chương trình trung học nghề tích hợp giữa kiến thức của chương trình THPT và chuyên môn nghề cho đối tượng học sinh tốt nghiệp THCS; trường trung học nghề.

Đồng thời, dự thảo Luật mở rộng cơ sở tham gia hoạt động GDNN (cơ sở giáo dục đại học của lực lượng vũ trang nhân dân, cơ sở giáo dục đại học đào tạo ở trình độ đại học ngành, nghề thuộc lĩnh vực sức khỏe, đào tạo giáo viên, ngành, nghề chuyên môn đặc thù lĩnh vực nghệ thuật hoặc các ngành, nghề khác theo quy định của Chính phủ được tham gia đào tạo trình độ cao đẳng, trung cấp).

Bổ sung quy định về công nhận kết quả học tập, năng lực nghề nghiệp đã tích lũy; vai trò của doanh nghiệp trong GDNN; giảng viên, giáo viên đồng cơ hữu; chuẩn cơ sở GDNN, chuẩn chương trình đào tạo, hệ thống bảo đảm chất lượng; hoạt động hợp tác đầu tư của cơ sở GDNN Việt Nam ở nước ngoài.

Quy định về hội đồng trường tại dự thảo Luật sẽ được thống nhất với dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) theo hướng hội đồng trường chỉ áp dụng đối với cơ sở GDNN tư thục.

Bộ trưởng cũng nêu rõ, dự thảo Luật bãi bỏ 27/74 thủ tục hành chính (trong đó bãi bỏ 19 thủ tục hành chính và tích hợp dẫn đến bãi bỏ 8 thủ tục hành chính), chiếm 36% thủ tục hành chính hiện hành, để đơn giản hóa điều kiện, hồ sơ, thời gian thực hiện.

“Dự án Luật GDNN đã thể hiện rõ tinh thần phân quyền, phân cấp trong quản lý nhà nước trong lĩnh vực GDNN, giao quyền chủ động, tự chủ nhiều hơn cho Bộ Giáo dục và Đào tạo, cấp tỉnh và cơ sở GDNN nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển hiện đại, hiệu lực, hiệu quả, đồng thời phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước về đẩy mạnh phân quyền, phân cấp”, Bộ trưởng khẳng định.

Báo cáo tóm tắt về Báo cáo thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, Thường trực Ủy ban tán thành sự cần thiết sửa đổi Luật như đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục nghề nghiệp trong bối cảnh hội nhập quốc tế, chuyển đổi số và nhu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Thường trực Ủy ban cũng cơ bản bán thành với các nhóm chính sách được quy định trong dự thảo Luật.

Nhưng, về chương trình, trình độ đào tạo và văn bằng, chứng chỉ, Thường trực Ủy ban cho rằng, cần xác định trung học nghề là chương trình thuộc hệ thống đào tạo nghề hay thuộc hệ thống giáo dục phổ thông hay tích hợp giữa hai hệ thống này; làm rõ cơ sở xác định tương đương giữa bằng trung học nghề với bằng tốt nghiệp THPT.

Về việc mở rộng đối tượng tham gia hoạt động giáo dục nghề nghiệp, Thường trực Ủy ban đề nghị nghiên cứu, bổ sung quy định các hình thức, cơ sở đào tạo nghề thường xuyên, không chính quy.
Cùng với đó, việc bổ sung cơ sở giáo dục đại học được đào tạo trình độ cao đẳng, trung cấp không chỉ căn cứ vào lĩnh vực, ngành, nghề đào tạo mà cần tính đến yếu tố năng lực đào tạo của cơ sở giáo dục để khai thác thế mạnh của các cơ sở giáo dục đại học, nhất là trường đại học địa phương được thành lập trên cơ sở nâng cấp hoặc sáp nhập từ trường cao đẳng, có lợi thế về đào tạo nghề, đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ cho địa phương.

Về cơ cấu tổ chức của cơ sở giáo dục nghề nghiệp (Điều 10), Thường trực Ủy ban cho rằng, việc bỏ thiết chế hội đồng trường trong cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập nhằm thể chế hoá chủ trương của Đảng. Đây là mô hình quản trị gắn với quá trình tự chủ, nhưng trên thực tế, nhiều hội đồng trường còn hình thức, quyền hạn và trách nhiệm chưa rõ ràng.

Tuy nhiên, cần nghiên cứu, quy định theo hướng giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các cơ sở giáo dục; tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy đảng, phát huy vai trò, trách nhiệm người đứng đầu cơ sở giáo dục.

Bổ sung cơ chế, chính sách hỗ trợ trường nghề, giảng viên, người học

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng, cơ quan chủ trì soạn thảo cần nghiên cứu làm rõ, cụ thể hóa quy định về chương trình trung học nghề, cao đẳng nghề, góp phần khắc phục tình trạng “thày nhiều hơn thợ” hiện nay.

Đặc biệt, dự thảo Luật cần quy định rõ giáo dục phổ thông là cốt lõi, giáo dục kỹ năng học nghề cho học sinh sau trung học là cơ sở, là một bước phát triển kỹ năng, góp phần sớm phân luồng học sinh.

Cùng với đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, cần quan tâm xác định cấu trúc chương trình đào tạo nghề; giải quyết vấn đề tương đương văn bằng, xác định rõ giá trị của văn bằng tốt nghiệp đào tạo nghề; chú ý đào tạo chuyên môn và ngoại ngữ trong đào tạo người đưa đi làm việc ở nước ngoài.

Quan tâm đẩy mạnh mô hình hợp tác công tư trong đào tạo nghề, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lưu ý, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa Chính phủ, doanh nghiệp, các hội đoàn ở trong nước để giáo dục nghề nghiệp của nước ta đa dạng hơn, bảo đảm đào tạo xong phải có địa chỉ sử dụng ngay, và tập trung vào những lĩnh vực doanh nghiệp trong nước, có vốn đầu tư nước ngoài cần.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị, trong hoàn thiện dự thảo Luật bổ sung cơ chế, chính sách để hỗ trợ cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất cho trường nghề; hỗ trợ cho giáo viên, người học nghề; cơ chế ưu đãi với các trường nghề do doanh nghiệp mở. “Đồng thời, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần quan tâm tăng cường quản lý chất lượng đào tạo, việc cấp bằng; thúc đẩy quan hệ quốc tế trong giáo dục nghề nghiệp”, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.

Giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn khẳng định, Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học và Luật Giáo dục nghề nghiệp được sửa đổi, bổ sung trong một thời điểm là để thực hiện một cách đồng bộ, có thể nhìn một cách có hệ thống, tạo sự liên thông giữa các luật. Qua đó, cùng với Luật Nhà giáo được Quốc hội thông qua trong Kỳ họp thứ Chín tạo thành khung pháp lý đầy đủ và đồng bộ nhất.

Để bảo đảm chất lượng đào tạo nghề nghiệp nói riêng, cũng như chất lượng giáo dục - đào tạo nói chung được Chủ tịch Quốc hội đưa ra, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, từ khóa “chất lượng” luôn được nêu cao trong quá trình xây dựng 3 dự thảo Luật. Mục tiêu cao nhất khi sửa đổi, bổ sung các luật về giáo dục là nâng cao chất lượng đào tạo, qua đó nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, chất lượng con người, phát triển nhân tài ở nước ta.

Đối với việc phân cấp, phân quyền được quan tâm trong sửa đổi Luật Giáo dục nghề nghiệp hiện hành, Bộ trưởng cũng nêu rõ, giữa tăng cường phân cấp, phân quyền trong điều kiện là cũng tăng quyền tự chủ đang đặt ra yêu cầu giải quyết hài hòa giữa tăng quyền tự chủ cho đơn vị và tăng cường hiệu quả, hiệu lực của quản lý Nhà nước.

“Bộ Giáo dục và Đào tạo xác định kiên quyết buông cái cần buông và nắm thật chắc cái cần nắm. Sẽ chỉ nắm vấn đề về con người, quyền thay người, quyền đóng cửa, ngừng hoạt động cơ sở đào tạo, để cố gắng làm sao mà việc “nắm”, “buông” không nhầm”, Bộ trưởng nêu rõ.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng khẳng định, dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) và dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) đều quan tâm đưa vào các quy định để mở đường cho những mô hình giáo dục mới, tăng cường chuyển đổi số, sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI)…

Bộ trưởng vui mừng thông báo, trong tháng 9/2025 tới đây, ngành giáo dục sẽ đưa lên hệ thống Cổng Dịch vụ công quốc gia hai nội dung rất quan trọng là học bạ số và văn bằng số. “Với việc văn bằng của người học các cấp được đưa lên cập nhật trên ứng dụng định danh điện tử VNeID, không cần đi xác minh lại, thì có nghĩa một hồ sơ học tập suốt đời của người dân đã được tích hợp vào VNeID”, Bộ trưởng nêu rõ.

Phát biểu kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị, nghiên cứu tiếp thu hoàn thiện các quy định về chương trình văn bằng và mô hình trường trung học nghề tương ứng với khung trình độ quốc gia trong hệ thống giáo dục quốc dân; hoạt động đào tạo khoa học, công nghệ; kiểm định đánh giá chất lượng giáo dục nghề nghiệp; tài chính tài sản; sự tham gia của doanh nghiệp và hoạt động giáo dục nghề nghiệp.

Đồng thời, các cơ quan cần tiếp tục nghiên cứu, rà soát để về thể chế hóa chủ trương của Đảng trong đột phá chính sách đối với giáo dục đào tạo khoa học công nghệ; thể chế hóa chủ trương không tiếp tục tổ chức hội đồng trường trong cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập…

Thanh Hải