Một kiến nghị đã lâu nhưng còn nguyên tính thời sự
Năm 2008, khi đang là đại biểu Quốc hội Khóa XII, nhân Quốc hội sửa đổi Luật Thuế giá trị gia tăng và Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, tôi có kiến nghị về "Định chế phi lợi nhuận" nhằm huy động nguồn lực xã hội đầu tư phát triển trong các lĩnh vực y tế, giáo dục, văn hóa, khoa học... bằng chính sách thuế.
Tuy nhiên, có lẽ thời điểm đó chưa phù hợp nên không được chấp nhận. Trong tình hình hiện nay, tôi nghĩ vấn đề này vẫn còn tính thời sự. Tôi xin nêu lại nội dung phát biểu của mình vào thời điểm đó.
“... Về đối tượng nộp thuế: quy định tại Điều 2, khoản 2 bao gồm cả những tổ chức xã hội hoạt động phi lợi nhuận (có thu nhập nhưng không chia) phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp. Đề nghị cần nghiên cứu lại quy định này. Hiện nay, pháp luật nước ta chưa có chế định loại hình các định chế phi lợi nhuận, được hiểu theo nghĩa các tổ chức này có kinh doanh, có thu nhập, nhưng người chủ hoàn toàn không nhận thu nhập từ tổ chức của mình, mà dùng để phát triển tổ chức đó vì mục tiêu xã hội. Một tổ chức như vậy phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp thì không hợp lý.
Về quan điểm, Nhà nước nên khuyến khích các tổ chức xã hội, các nhà hảo tâm thành lập các cơ sở hoạt động phục vụ cho các lợi ích công cộng, nhằm thực hiện chủ trương xã hội hóa các dịch vụ công ích. Đây là một vấn đề liên quan đến chính sách xã hội hóa các loại dịch vụ hạ tầng xã hội của Đảng và Nhà nước ta, cần được thể hiện trong luật thuế.
Kinh nghiệm ở nhiều nước, những tổ chức này không phải nộp thuế thu nhập, với điều kiện là người chủ sở hữu không nhận thu nhập từ tổ chức của mình. Ví dụ, một tổ chức hay một số cá nhân tự bỏ tiền của mình đầu tư xây dựng một bệnh viện phục vụ cho xã hội. Trong quá trình hoạt động, bệnh viện hoàn toàn có thể có thu nhập, có lãi, nhưng phần lãi này chỉ dùng để phát triển bệnh viện và phục vụ cho người bệnh, chứ người chủ thành lập không chia lãi, thì tổ chức này được Nhà nước miễn hoàn toàn thuế thu nhập.
Cũng liên quan đến quan điểm trên, việc tính các khoản chi được khấu trừ thuế thu nhập quy định tại Điều 10 cần bổ sung các khoản chi từ thiện (các khoản đóng góp cho các hoạt động từ thiện nhân đạo, đầu tư cho nghiên cứu khoa học phát triển tài năng…) được khấu trừ trước thuế.
Luật Thuế thu nhập cá nhân được ban hành đã chế định điều khoản này và giao cho Chính phủ quy định cụ thể. Do đó, để đồng bộ giữa hai đạo luật liên quan đến thu nhập, cần bổ sung nội dung trên”.