Giữ mối liên hệ với cử tri khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấpBài 2: Rõ trách nhiệm tổ trưởng, phân công công việc cụ thể
Trong tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, vai trò của đại biểu HĐND cấp xã trong giữ mối liên hệ với cử tri trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy, khi Tổ đại biểu được phân công theo địa bàn cụ thể và tổ chức họp trước mỗi đợt TXCT để thống nhất nội dung, hiệu quả cuộc tiếp xúc rõ ràng hơn. Vì vậy, cần xác định rõ trách nhiệm Tổ trưởng, cơ chế họp Tổ, nội dung và phân công công việc cụ thể trước - trong - sau mỗi kỳ TXCT, trong liên hệ với cử tri.
Liên hệ với cử tri theo nhóm nhỏ đại biểu, đúng đối tượng
Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 đã xác lập Tổ đại biểu HĐND cấp xã như một đơn vị hoạt động chính thức, có vai trò cụ thể trong kết nối đại biểu với cử tri. Tuy nhiên, vì đây là thiết chế mới được thiết lập lại sau một khoảng thời gian dài bị ngắt quãng (từ khi Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 ban hành thì cấp xã không hình thành Tổ đại biểu HĐND) tại nhiều địa phương, Tổ đại biểu ở cấp xã tuy quen mà lạ, vẫn mới mẻ, lúng túng trong vận hành. Sau một tháng vận hành mô hình mới, một số nơi vẫn chưa hình thành được nếp sinh hoạt Tổ bài bản trước mỗi kỳ họp; phân công người chủ trì, dẫn dắt tổ chức tiếp xúc còn chưa rõ ràng, dẫn tới tình trạng đại biểu có mặt mà không thực sự phát huy vai trò.
Thực tiễn ở phường Nam Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh cho thấy, khi Tổ đại biểu được phân công theo địa bàn cụ thể và tổ chức họp trước mỗi đợt TXCT để thống nhất nội dung, hiệu quả cuộc tiếp xúc rõ ràng hơn. “Chúng tôi xác định, Tổ đại biểu phải là người hiểu dân nhất ở khu vực mình phụ trách. Tại cuộc TXCT trước kỳ họp HĐND thường lệ giữa năm 2025 lần này, tổ phối hợp với Ban Công tác Mặt trận Tổ dân phố nắm trước ý kiến nổi bật để chuẩn bị trả lời hoặc mời phòng, ban liên quan đến dự. Sau hợp nhất, số lượng đại biểu HĐND trong Tổ khá đông. Chúng tôi sẽ kiến nghị Thường trực HĐND cho tổ chức TXCT theo nhóm nhỏ đại biểu tại các đơn vị, khu vực cư trú, công tác, tập trung đúng đối tượng như hộ kinh doanh, người cao tuổi, đoàn viên thanh niên, phụ nữ… Như vậy, hiệu quả lắng nghe và mối liên hệ giữa cử tri với đại biểu HĐND sẽ bền chặt hơn”, bà Lê Hồng Hạnh, Tổ trưởng Tổ đại biểu số 3, phường Nam Hồng Lĩnh chia sẻ.
Rõ trách nhiệm, cơ chế họp tổ, phân công công việc
Trên thực tế, điều khiến các Tổ đại biểu HĐND cấp xã còn khó triển khai đồng bộ là thiếu kinh phí và quy định cụ thể về chế độ họp tổ, phân công người chủ trì. Dù đã có quy định Mặt trận là đơn vị chủ trì TXCT, phối hợp với HĐND và tổ đại biểu, nhưng việc Tổ trưởng Tổ đại biểu HĐND cấp xã có được quyền đồng chủ trì không, hay khi không có Tổ trưởng thì ai đảm nhiệm… vẫn còn bỏ ngỏ. Qua thực tiễn TXCT trước kỳ họp thường lệ giữa năm 2025 của một số địa phương cho thấy, nhiều nơi bố trí chủ trì gồm: đại diện Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã, đại diện Thường trực HĐND và Tổ trưởng Tổ đại biểu HĐND. Sự phối hợp như vậy vừa khẳng định được vai trò của mỗi thiết chế, vừa tôn trọng cử tri và cũng giúp mỗi bộ phận xác lập rõ trách nhiệm của mình trong TXCT cũng như liên hệ với cử tri trong tiếp thu, giải quyết các ý kiến, kiến nghị của cử tri sau này.
Để có sự phối hợp chặt chẽ, trước khi TXCT cần tổ chức họp bàn thông qua kế hoạch cụ thể, phân vai rõ ràng và Thường trực HĐND cấp xã nên đứng ra chủ trì. Cùng với đó, mỗi bộ phận sau đó cũng phải tự ngồi lại để bàn việc làm sao triển khai thực hiện tốt phần việc của mình. Để phát huy vai trò của Tổ đại biểu thì cũng phải họp bàn cụ thể. “Nếu Tổ đại biểu không họp trước, không phân công cụ thể thì khi TXCT dễ lặp lại tình trạng “đến cho đủ”, chứ chưa thực sự là đại diện tiếng nói cử tri. Mà nếu các tổ không sinh hoạt đều, lâu dần vai trò này sẽ nhạt đi. Quan trọng hơn là Tổ trưởng phải phân cho rõ việc: ai thay mặt Tổ báo cáo, ai ghi chép ý kiến, ai tham gia đồng chủ trì, ai tiếp thu, giải trình. Sau khi TXCT xong cũng phải họp lại để tổng hợp. Đó là chưa kể sinh hoạt Tổ trước kỳ họp để phân công thảo luận và chất vấn. Tất cả những nội dung này nếu không họp bàn cụ thể thì sẽ không phát huy được vai trò của tổ và cá nhân đại biểu trong tổ, bà H’Win Niê, đại biểu HĐND xã K’rông Năng, Đắk Lắk nêu ý kiến.
Một trong những đề xuất thiết thực là cấp xã cần sớm ban hành Quy chế làm việc của HĐND, Thường trực, các Ban, Tổ đại biểu HĐND và đại biểu HĐND như quy định tại Điều 21 Luật số 72/2025/QH15 Tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với đặc điểm địa phương. Trong đó, cần xác định rõ trách nhiệm Tổ trưởng, cơ chế họp tổ, nội dung và phân công công việc cụ thể trước - trong - sau mỗi kỳ TXCT, trong liên hệ với cử tri... Đồng thời, nên nghiên cứu bố trí một phần kinh phí cho hoạt động tổ chức sinh hoạt tổ, để đại biểu chủ động hơn trong điều phối.
Ngoài liên hệ với cử tri qua các kênh do Thường trực HĐND đứng ra điều phối thì theo quy định, Tổ đại biểu có thể liên hệ với cử tri bằng nhiều hình thức khác, như sử dụng mạng xã hội, thông qua các kênh, nhóm, diễn đàn, qua khảo sát thực tế nội dung cử tri phản ánh hoặc gặp gỡ theo nhóm đại biểu và cá nhân đại biểu.
Tổ đại biểu HĐND cấp xã chính là “mắt xích” quan trọng để duy trì mối liên hệ thường xuyên, thực chất với cử tri trong bối cảnh không tổ chức HĐND cấp huyện. Khi Tổ hoạt động bài bản, chủ động và gắn bó với địa bàn, cử tri sẽ có nơi để bày tỏ, đại biểu có cơ sở để phản ánh. Đó không chỉ là yêu cầu nhất thời trong vận hành mô hình mới, mà còn là tiền đề để củng cố niềm tin của người dân vào đại biểu và chuẩn bị tốt cho kỳ bầu cử nhiệm kỳ tới.