Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ cần chuẩn hóa quy trình sản xuất, nâng tầm năng lực quản trị

Thách thức ngày càng gia tăng

Thống kê cho thấy, chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp 6 tháng đầu năm 2025 tăng 9,2% so với cùng kỳ, trong đó ngành chế biến – chế tạo tiếp tục dẫn đầu với tốc độ phục hồi mạnh mẽ, cùng làn sóng đầu tư máy móc và mở rộng xuất khẩu. Đặc biệt, lĩnh vực này thu hút hơn 12 tỷ USD FDI trong 6 tháng, chiếm 55,6% tổng vốn đăng ký, cho thấy sức hút mạnh mẽ từ chuỗi giá trị sản xuất tại Việt Nam.

Giám đốc Thương mại RX Tradex Vietnam Trần Hồng Quân nhận định, trong bối cảnh địa chính trị và công nghệ toàn cầu liên tục biến động, ngành cơ khí – chế tạo Việt Nam ngày càng khẳng định vai trò trụ cột chiến lược, đóng góp quan trọng cho tiến trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước. Không chỉ là nền tảng cho nhiều ngành sản xuất, cơ khí – chế tạo còn là động lực tăng trưởng dài hạn, thúc đẩy thương mại, xuất khẩu và chuyển giao công nghệ. Hiện nay, khu vực chế biến – chế tạo đang tạo ra giá trị gia tăng lớn nhất trong cơ cấu công nghiệp và GDP quốc gia.

Việt Nam đang từng bước chuyển mình từ “công xưởng sản xuất” trở thành trung tâm sáng tạo công nghệ cao của khu vực. Với kim ngạch xuất khẩu điện tử đạt 134,5 tỷ USD năm 2024 và xu hướng tăng trưởng mạnh trong 2025, cùng sự hiện diện ngày càng lớn của các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) như Qualcomm, NVIDIA và chiến lược phát triển bán dẫn đến 2030, Việt Nam đang trở thành điểm đến ưu tiên của các tập đoàn công nghệ toàn cầu.

Mặt khác, hàng loạt dự án đầu tư công quy mô lớn đang được triển khai mạnh mẽ trên khắp cả nước như dự án đường cao tốc Bắc – Nam phía Đông dài hơn 2.063km và tổng mức đầu dự kiến lên tới 310.000 tỷ đồng, đang trong giai đoạn hoàn thiện nhiều đoạn tuyến trọng điểm, kết nối từ Bắc vào Nam. Hay dự án Cảng Hàng không quốc tế Long Thành được đánh giá là một trong những dự án hạ tầng hàng không lớn nhất Đông Nam Á cũng đang được đẩy nhanh tiến độ. Với công suất thiết kế 25 triệu hành khách mỗi năm, sân bay sẽ trở thành trung tâm trung chuyển quan trọng, gia tăng khả năng giao thương và năng lực logistics. Những dự án này tạo cú huých lớn về nhu cầu thiết bị, máy móc, giải pháp gia công, tự động hóa và cơ khí chính xác.

Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội là những thách thức ngày càng gia tăng. Mới đây, Mỹ – thị trường xuất khẩu lớn nhất và là đối tác thương mại lớn thứ 2 của Việt Nam đã áp mức thuế 20% với một số mặt hàng. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp đối mặt với chi phí tăng cao, áp lực minh bạch nguồn gốc và rủi ro mất đơn hàng. Cùng lúc, các hiệp định thương mại tự do FTA thế hệ mới ngày càng siết chặt tiêu chuẩn xuất xứ, chất lượng và quản trị bền vững.

Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI) Trương Thị Chí Bình nhìn nhận, thuế đối ứng của Mỹ tác động trực tiếp đến ngành điện tử do chi phí tăng cao, nguy cơ mất đơn hàng; dệt may và da giày khó cạnh tranh; gỗ và nội thất chi phí tăng trong khi nhu cầu giảm. Ngoài ra, tác động đến đầu tư chuyển dịch việc làm và chuỗi cung ứng, ảnh hưởng đến công nghiệp hỗ trợ, logistics, tài chính do thuế suất và chi phí tăng cao...

Nâng tầm năng lực quản trị theo chuẩn quốc tế

Theo Phó Chủ tịch VASI Trương Thị Chí Bình, các doanh nghiệp cần phải tăng cường kiểm soát xuất xứ, kiểm soát chặt chẽ nguồn gốc sản phẩm, thuế chống phá thép; nâng cao năng lực nội tại bằng cách cải thiện sản xuất trong nước và khả năng cạnh tranh; đàm phán và đối thoại để tăng cường nhập khẩu từ Mỹ; đa dạng hóa thị trường EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, ASEAN, thị trường mới nổi... Cũng như đòi hỏi doanh nghiệp chuẩn hóa công nghệ và đầu tư vào nguồn nhân lực.

Đồng tình với quan điểm trên, Giám đốc Thương mại RX Tradex Vietnam Trần Hồng Quân cho rằng, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam không chỉ cần nâng cấp máy móc, mà còn phải chuẩn hóa toàn bộ quy trình sản xuất, minh bạch chuỗi cung ứng và nâng tầm năng lực quản trị theo chuẩn quốc tế cũng như chính sách ban hành.

Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Doanh nghiệp ngành công nghiệp hỗ trợ Hà Nội (HANSIBA) Nguyễn Vân nêu kiến nghị, Sở Tài chính cần tham mưu Thành phố xây dựng các cơ chế chính sách phù hợp với thực tế từng doanh nghiệp. Cùng với đó, đẩy mạnh các hoạt động thúc đẩy xúc tiến đầu tư trong nước và quốc tế cho doanh nghiệp Thủ đô, trong đó có ngành công nghiệp hỗ trợ. Ngoài ra cần lắng nghe ý kiến của các doanh nghiệp thông qua các hội, hiệp hội.

Nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt, Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 205/2025/NĐ-CP Sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 111/2015/NĐ-CP ngày 3/11/2015 của Chính phủ về phát triển công nghiệp hỗ trợ. Nghị định 205 có hiệu lực từ 1/9, nhằm mở rộng chính sách ưu đãi dành cho công nghiệp hỗ trợ. Đây được đánh giá là bước điều chỉnh quan trọng sau gần một thập kỷ, giúp khơi thông nguồn lực cho doanh nghiệp trong nước tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo đó, các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ có thể được hỗ trợ tối đa 70% chi phí cho các hoạt động phát triển thị trường. Lĩnh vực chuyển giao công nghệ cũng được mở rộng hỗ trợ, với mức tối đa 50% chi phí đầu tư máy móc, thiết bị và 70% chi phí đào tạo nhân lực, nâng cao năng lực vận hành. Doanh nghiệp đồng thời được tạo điều kiện tiếp cận các nguồn vốn từ Quỹ đổi mới công nghệ quốc gia, Quỹ phát triển khoa học và công nghệ quốc gia, cùng các chương trình hỗ trợ công nghệ cao.

Điểm mới đáng chú ý trong Nghị định 205 là mở rộng ưu đãi về môi trường, pháp lý và kiểm định chất lượng. Cụ thể, doanh nghiệp có thể được hỗ trợ tối đa 50% chi phí kiểm nghiệm sản phẩm, đo lường - hiệu chuẩn thiết bị, đăng ký sở hữu trí tuệ, mã số mã vạch.... Các khu công nghiệp hỗ trợ cũng được áp dụng chính sách ưu đãi môi trường theo quy định hiện hành. Doanh nghiệp nhỏ và vừa thuộc lĩnh vực này được hưởng hỗ trợ pháp lý theo Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Tâm Anh