Tại sao Israel tấn công Syria để bảo vệ người Druze?

Vào ngày 15/7, Israel đã phát động các cuộc không kích nhằm vào lực lượng chính phủ Syria tại khu vực Sweida có đa số người Druze sinh sống với lý do họ hành động để bảo vệ nhóm tôn giáo thiểu số này.

Chính quyền Damascus đã triển khai quân tới Sweida sau khi các cuộc đụng độ giữa các chiến binh Druze và các bộ tộc Bedouin khiến hơn 100 người thiệt mạng. Bạo lực tại Sweida bùng phát từ ngày 13/7 khi các tay súng người Bedouin bắt có một tiểu thương người Druze, dẫn tới hàng loạt vụ bắt cóc trả đũa sau đó làm leo thang tình trạng đối đầu giữa các nhóm Druze có vũ trang với các tay súng Bedouin. Theo Tổ chức Giám sát nhân quyền Syria, tính đến nay, các cuộc đụng độ tại Sweida từ ngày 12/7 đã cướp đi sinh mạng của ít nhất 166 người.

Israel đã tuyên bố các cuộc không kích của mình ngay sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Syria tuyên bố ngừng bắn tại thành phố Sweida, với lực lượng Chính phủ đã tiến vào thành phố vào buổi sáng.

"Thủ tướng Benjamin Netanyahu và Bộ trưởng Quốc phòng Israel Katz đã chỉ thị cho quân đội Israel ngay lập tức tấn công lực lượng được đưa vào khu vực Sweida... để thực hiện các hoạt động chống lại người Druze", một tuyên bố chung cho biết. "Chúng tôi đang hành động để ngăn chặn chế độ Syria gây hại cho họ và để đảm bảo phi quân sự hóa khu vực giáp biên giới của chúng tôi với Syria", tuyên bố nói thêm.

Người Druze là ai?

Druze là một cộng đồng giáo phái Ảrập có khoảng một triệu tín đồ, chủ yếu sinh sống ở Syria, Lebanon và Israel. Tại miền Nam Syria, nơi người Druze chiếm đa số ở tỉnh Suwayda, cộng đồng này từng bị kẹt giữa lực lượng thời nhà lãnh đạo Bashar al-Assad và các nhóm cực đoan trong suốt cuộc nội chiến kéo dài 10 năm.

Ba tỉnh gần khu vực Cao nguyên Golan do Israel chiếm đóng ở phía Nam nước này. Người Druze ở Golan sống cùng khoảng 25.000 người Do Thái trong hơn 30 khu định cư. Phần lớn người Druze tại Golan tự nhận là công dân Syria và đã từ chối lời đề nghị nhập quốc tịch Israel sau khi Israel chiếm đóng khu vực này. Những người từ chối được cấp thẻ cư trú của Israel nhưng không được công nhận là công dân Israel.

Vì sao quân đội Syria giao tranh với người Druze?

Sau khi lật đổ Tổng thống Bashar al-Assad, Tổng thống mới của Syria là ông Ahmed al-Sharaa đã cam kết thúc đẩy tinh thần hòa hợp và bảo vệ mọi cộng đồng đa dạng tại Syria. Tuy nhiên, các lực lượng Hồi giáo cực đoan trung thành với ông vẫn tiếp tục đối đầu bạo lực với các nhóm tôn giáo thiểu số.

Tháng 3, hàng trăm người đã thiệt mạng trong một chiến dịch trấn áp người Alawite tại thành phố Latakia ở miền Tây. Tháng 4, các cuộc giao tranh giữa lực lượng thân chính phủ và các tay súng Druze đã khiến ít nhất 100 người thiệt mạng.

Một vấn đề lớn khiến quan hệ giữa chính phủ mới của Syria và người Druze trở nên căng thẳng là yêu cầu giải giáp các tay súng Druze và sáp nhập lực lượng này vào quân đội chính quy. Ông al-Sharaa muốn hợp nhất các phe vũ trang dưới một quân đội thống nhất, nhưng chưa đạt được thỏa thuận với người Druze, vốn kiên quyết giữ lại vũ khí và các đơn vị độc lập.

Một số người Druze từng phản đối ông Assad nhưng vẫn dè chừng ông al-Sharaa. Họ bày tỏ lo ngại vì một số lãnh đạo của mình bị loại khỏi tiến trình đối thoại quốc gia do ông al-Sharaa khởi xướng và vì cộng đồng Druze chỉ có một bộ trưởng trong chính phủ mới.

Sau các cuộc giao tranh đẫm máu với lực lượng Chính phủ vào tháng 4 và tháng 5, các nhà lãnh đạo địa phương và tôn giáo đã đạt được một thỏa thuận với Damascus, theo đó các chiến binh Druze sẽ đảm bảo an ninh cho tỉnh này.

Bạo lực bắt đầu vào 13/7 khi một người bán rau Druze bị bắt cóc trên đường cao tốc dẫn đến Damascus, dẫn đến các vụ bắt cóc trả đũa, buộc quân đội Chính phủ phải triển khai đến để duy trì trật tự.

Vài giờ sau khi binh sĩ Syria tiến vào thành phố Suwayda ngày 15/7, Bộ trưởng Quốc phòng Syria Murhaf Abu Qusra đã tuyên bố lệnh ngừng bắn sau khi đạt được thỏa thuận với các lãnh đạo cộng đồng, đồng thời cho biết cảnh sát quân sự sẽ được triển khai nhằm điều tiết hoạt động quân sự và truy cứu trách nhiệm đối với người vi phạm. Tuy nhiên, người Druze cho rằng, thực tế là lực lượng chính phủ đã kiểm soát nhiều vùng của người Druze.

Vì sao Israel can thiệp?

Israel, quốc gia cũng có cộng đồng người Druze, đã tìm cách tự coi mình là người bảo vệ nhóm thiểu số này kể từ khi Tổng thống Bashar al-Assad bị lật đổ vào tháng 12.

Ngày 15/7, Văn phòng Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố Israel cam kết ngăn chặn mọi tổn thất đối với người Druze tại Syria vì mối quan hệ anh em sâu sắc với cộng đồng người Druze ở Israel, cũng như quan hệ huyết thống và lịch sử với người Druze ở Syria.

Khoảng 130.000 người Druze ở Israel sống tại vùng Carmel và Galilee ở miền Bắc Israel. Khác với nhiều cộng đồng thiểu số khác trong lãnh thổ Israel, nam giới Druze từ 18 tuổi trở lên bắt buộc phải nhập ngũ từ năm 1957 và nhiều người đã đạt cấp bậc cao trong quân đội, cũng như đảm nhiệm các vai trò trong lực lượng cảnh sát và an ninh.

Chính phủ Israel cũng đơn phương tuyên bố thiết lập một vùng phi quân sự tại Syria, theo đó cấm đưa lực lượng và vũ khí vào khu vực miền Nam Syria.

Chính phủ Syria bác bỏ tuyên bố về vùng phi quân sự này và đã nhiều lần cùng với cộng đồng quốc tế yêu cầu Israel chấm dứt các hành động quân sự vi phạm chủ quyền Syria.

Lo ngại các nhóm cực đoan tại biên giới, Israel đã áp dụng lập trường đối đầu với ông al-Sharaa, bất chấp các nỗ lực của chính quyền Tổng thống Trump nhằm thúc đẩy hòa giải Syria - Israel và mở rộng tiến trình bình thường hóa tại Trung Đông.

Trước đó ngày 15/7, một lãnh đạo tinh thần của người Druze là ông Hikmat Al-Hijri đã kêu gọi quốc tế bảo vệ.

Tuy nhiên, một tuyên bố khác của các lãnh đạo Druze lại hoan nghênh hành động can thiệp của Chính phủ Syria vào Suwayda, kêu gọi nhà nước khẳng định quyền kiểm soát, đồng thời kêu gọi các nhóm vũ trang tại thành phố giao nộp vũ khí cho lực lượng chính phủ và bắt đầu đối thoại.

Phản ứng của các bên

Trong một tuyên bố, Bộ Ngoại giao Syria cho biết các cuộc không kích đã khiến nhiều dân thường và thành viên lực lượng an ninh thiệt mạng, nhưng không nêu con số cụ thể. Bộ này lên án các cuộc tấn công của Israel, gọi đây là hành động vi phạm chủ quyền của Syria và là hành vi can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia có chủ quyền. Cơ quan này cũng khẳng định quyền tự vệ chính đáng và cam kết bảo vệ tất cả người dân Syria.

Cùng ngày, nhiều quốc gia Trung Đông cũng bày tỏ quan ngại về sự can thiệp quân sự của Israel đối với các cuộc xung đột tại tỉnh Sweida. Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ ra tuyên bố cho rằng cần chấm dứt ngay các cuộc tấn công, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết phải ủng hộ các hoạt động của Chính phủ lâm thời Syria nhằm thiết lập an ninh trên toàn quốc.

Iran, Iraq cũng ra tuyên bố tương tự, bày tỏ quan ngại về các cuộc không kích của Israel tại Syria, cho rằng hành động này sẽ đe dọa ổn định khu vực. Iraq cũng kêu gọi các bên Syria kiềm chế, ưu tiên đối thoại và chấm dứt mọi đối đầu, căng thẳng.

Quỳnh Vũ