Mở đường để khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo phát triển

5 dự án luật về KHCN được Quốc hội thông qua

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ KHCN Phạm Đức Long nhấn mạnh: “Năm 2025 là năm then chốt để hoàn thành thắng lợi Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025. Quán triệt tinh thần chỉ đạo của Chính phủ “Kỷ cương trách nhiệm; chủ động kịp thời; tinh gọn hiệu quả; tăng tốc bứt phá”, Bộ KHCN đã nỗ lực vượt qua nhiều thách thức, đặc biệt là việc kiện toàn tổ chức bộ máy sau hợp nhất, để triển khai đồng bộ các mặt công tác, tạo ra những dấu ấn đột phá và đóng góp thiết thực vào sự phát triển chung của đất nước”.

Theo đó, trong 6 tháng đầu năm, Bộ KHCN đã tham mưu trình Bộ Chính trị ban hành 4 Nghị quyết then chốt: Nghị quyết 57 về phát triển đột phá KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế; Nghị quyết 66 về đổi mới công tác xây dựng pháp luật; Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân. Đặc biệt, tại Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội Khóa XV, Bộ đã trình và được thông qua 5 dự án luật quan trọng: Luật KHCN và đổi mới sáng tạo; Luật Công nghiệp công nghệ số; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa; Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi). Bộ KHCN trở thành đơn vị có số lượng luật được thông qua nhiều nhất tại kỳ họp.

Bên cạnh đó, thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW về đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, Bộ đã chủ động tham mưu Chính phủ ban hành 2 nghị định quan trọng: Nghị định số 132/2025/NĐ-CP phân định thẩm quyền giữa các cấp chính quyền địa phương; Nghị định số 133/2025/NĐ-CP quy định cụ thể về phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đồng thời, thực hiện phân quyền, phân cấp 78 nhiệm vụ; và phân định thẩm quyền 6 nhiệm vụ từ cấp huyện xuống cấp xã và lên cấp tỉnh; ban hành 2 thông tư chuyên ngành hướng dẫn triển khai, đồng thời công bố danh mục thủ tục hành chính sửa đổi, bổ sung và bãi bỏ theo Quyết định số 1442/QĐ-BKHCN. Mô hình “một cửa - một cửa liên thông” được áp dụng trên diện rộng, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp.

Nhiều kết quả tích cực trong 4 trụ cột chiến lược

Về kết quả nổi bật trong 6 tháng đầu năm 2025 của 4 trụ cột chiến lược, Bộ KHCN nêu rõ, trong lĩnh vực khoa học: Công bố quốc tế tăng gần 9%, đặc biệt trong các lĩnh vực mũi nhọn: Kỹ thuật, Khoa học máy tính, Toán học, Y học, Khoa học xã hội; cấp 849 giấy chứng nhận kết quả nghiên cứu KHCN; 42 chương trình KHCN quốc gia đang được triển khai, kết nối nghiên cứu - sản xuất, ứng dụng thực tiễn.

Trong lĩnh vực công nghệ: Cấp 15 giấy chứng nhận chuyển giao công nghệ; 5 giấy chứng nhận gia hạn; hơn 1.000 giấy phép lĩnh vực năng lượng nguyên tử; nhiều ứng dụng bức xạ -đồng vị triển khai trong y tế, nông nghiệp, công nghiệp; số tiêu chuẩn quốc tế được Việt Nam chấp nhận tăng 25%; cấp mã số, mã vạch tăng gần 9%; hơn 40.000 văn bằng bảo hộ được cấp (tăng 58,3% so với cùng kỳ năm 2024).

Trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo, Việt Nam xếp hạng 44/133 trong GII 2024, tăng 2 bậc so với năm trước, tiếp tục dẫn đầu nhóm các nước thu nhập trung bình; ra mắt Sàn giao dịch công nghệ Việt Nam; cả nước có 24 sàn công nghệ đang hoạt động; 940 doanh nghiệp KHCN, khoảng 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; hệ sinh thái mở rộng với 208 quỹ đầu tư, 84 vườn ươm, 40 tổ chức thúc đẩy kinh doanh.

Trong lĩnh vực chuyển đổi số: 630 triệu giao dịch trên Nền tảng tích hợp và chia sẻ dữ liệu quốc gia (đạt 73% kế hoạch năm); tỷ lệ hồ sơ trực tuyến toàn trình gần 40%, nâng cao hiệu quả cung cấp dịch vụ công; hơn 75.000 doanh nghiệp công nghệ số hoạt động ổn định; Bưu chính - Viễn thông tăng trưởng mạnh: doanh thu tăng 12,8%, tốc độ mạng dẫn đầu khu vực, IPv6 đạt 65% - vào top 10 thế giới; kinh tế số chiếm 18,72% GDP, tăng 10% so với cùng kỳ; trong đó kinh tế số lõi đạt 8,63%.

Tại hội nghị, các đại biểu là đại diện lãnh đạo Sở KHCN các địa phương đã báo cáo về kết quả hoạt động KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong 6 tháng đầu năm; trong đó, điển hình là việc bảo đảm hệ thống công nghệ thông tin để triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Cùng với đó, các đại biểu là đại diện doanh nghiệp, các nhà khoa học đã tham luận, thảo luận về những cơ chế, chính sách thông thoáng mà Nghị quyết số 57 về phát triển đột phá KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số mang lại. Các đại biểu đánh giá, đây là nghị quyết mang những đột phá trong thể chế, khuyến khích đổi mới sáng tạo, giúp nhà khoa học có môi trường pháp lý thuận lợi hơn để cống hiến hết mình cho sự nghiệp KHCN và phát triển quốc gia. Nhiều đại biểu cũng phân tích những điểm nghẽn trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ và đề xuất các giải pháp tăng cường bảo hộ sở hữu trí tuệ như một động lực trọng yếu thúc đẩy doanh nghiệp tư nhân đổi mới sáng tạo; đề xuất giải pháp thu hút nhân tài, nâng cao chất lượng điều kiện làm việc cho lĩnh vực KHCN và nâng cao thu nhập cho các nhà khoa học;…

Sẽ trình Quốc hội xem xét, thông qua 4 dự án luật tại Kỳ họp thứ Mười

Phát biểu kết luận hội nghị, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ KHCN Nguyễn Mạnh Hùng đánh giá cao các ý kiến tham luận, thảo luận của các đại biểu. Bộ trưởng nhấn mạnh, vấn đề thu hút nhân tài là chủ đề lớn và Bộ KHCN cũng đang xây dựng một số đề án về vấn đề này. Muốn thu hút nhân tài thì cần có nguồn lực rất lớn và Bộ KHCN cũng rất mong muốn thực hiện tốt việc này thu hút các nhà khoa học về cống hiến cho đất nước với mục tiêu giúp Việt Nam ngày càng phát triển.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến các vấn đề về môi trường làm việc cho các nhà khoa học. Trong đó, Bộ cùng một số đơn vị liên quan đang nghiên cứu định hướng xây dựng các phòng Lab trọng điểm quốc gia, đạt đẳng cấp quốc tế. Sau khi Nhà nước đầu tư sẽ giao cho các Viện, Trường, Doanh nghiệp vận hành. Nhà nước sẽ chi tiền đầu tư và vận hành các phòng Lab trong một số năm đầu và sau đó khuyến khích các phòng Lab thu dịch vụ.

Trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học, Bộ trưởng chia sẻ, mỗi năm cơ cấu chi ít nhất 2.500 tỷ tương đương 10% ngân sách KHCN dành cho hoạt động nghiên cứu cơ bản. Như vậy, tỷ lệ chi ngân sách đã tăng khoảng 5 lần so với trước đây. Bên cạnh đó, Luật KHCN và đổi mới sáng tạo đã thiết kế cơ chế cấp tiền cho cả một giai đoạn nghiên cứu cơ bản; Nhà nước cũng định hướng nghiên cứu cơ bản đưa về các Trường Đại học. Bộ KHCN cũng định hướng hoạt động nghiên cứu khoa học theo phương châm “bỏ một đồng nghiên cứu phải tạo ra được 10 đồng doanh thu. Một công nghệ nghiên cứu ra thì phải đo lường được giá trị thương mại hóa toàn bộ vòng đời;

Tại hội nghị, Bộ trưởng cũng nhấn mạnh, đối với các dự án luật do Bộ KHCN chủ trì soạn thảo đã được thông qua tại Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội Khóa XV, các nghị định, thông tư liên quan quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật sẽ được ban hành ngay trong năm 2025 và có hiệu lực cùng ngày với các dự án luật, làm cơ sở để triển khai thi hành luật trong thực tiễn.

Từ nay đến cuối năm 2025, Bộ KHCN sẽ phải hoàn thành và trình Quốc hội thông qua 4 luật (gồm có 1 luật mới và 3 luật sửa đổi): Luật Chuyển đổi số; Luật sửa đổi, bổ sung Luật Công nghệ cao; Luật sửa đổi, bổ sung Luật chuyển giao công nghệ, Luật sửa đổi, bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ. Như vậy, riêng năm 2025, Bộ KHCN là cơ quan chủ trì soạn thảo 9 luật liên quan đến KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Bộ trưởng nhấn mạnh: Với số lượng lớn các luật cần soạn thảo, trên tinh thần đổi mới mạnh mẽ của Nghị quyết 57, đòi hỏi sự nỗ lực, quyết tâm lớn, cách làm mới thì mới có thể hoàn thành mục tiêu. Bộ trưởng kỳ vọng hành lang pháp lý về khoa học công nghệ hoàn thiện sẽ thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

“Bây giờ là lúc chúng ta hãy làm, làm thật nhiều, làm lớn hơn để hướng đến kết quả cuối cùng là tăng trưởng kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, nâng cao năng lực quản trị quốc gia, nếu có khó khăn thì chúng ta sẽ tiếp tục tháo gỡ” - Bộ trưởng khẳng định.

“

Ngày 1/3/2025, Bộ KHCN chính thức hoạt động theo mô hình tổ chức mới sau hợp nhất hai cơ quan cấp Bộ, đánh dấu bước chuyển có tính lịch sử trong cấu trúc bộ máy quản lý nhà nước. Ngay trong quý I/2025, Bộ đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 55/2025/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức; giảm số đơn vị trực thuộc Bộ từ 42 xuống còn 25 (giảm 40,5%); ban hành 49 quyết định nội bộ về chức năng, nhiệm vụ các đơn vị thành phần. Đồng thời, hoàn tất chuyển giao các lĩnh vực không thuộc phạm vi quản lý về đúng bộ/ngành chuyên trách gồm: báo chí, xuất bản, thông tin đối ngoại, an toàn thông tin và thanh tra. Mô hình tổ chức mới được thiết kế tinh gọn, hiện đại, thích ứng linh hoạt với sự thay đổi mới của đất nước, lấy hiệu quả và phục vụ người dân - doanh nghiệp làm trung tâm.

Mỹ Hạnh