1 tuần nước Mỹ chứng kiến 4 trận lụt khủng khiếp: Thủ phạm là biến đổi khí hậu?

1 tuần 4 trận lụt nghiêm trọng

Kristina Dahl, Phó chủ tịch của tổ chức phi lợi nhuận Climate Central, cho biết: "Nếu như trước đây, những trận mưa lớn như thế này chỉ có tỷ lệ xảy ra trong năm là 0,1%. Vì vậy, việc chứng kiến ​​liên tiếp các trận mưa phá kỷ lục ở nhiều nơi trên cả nước trong suốt một tuần là hiện tượng đáng báo động”. Một số chuyên gia cho biết, hiện tượng này đặc biệt đáng chú ý và có khả năng trở nên phổ biến hơn do biến đổi khí hậu.

Tuần trước, ít nhất 120 người đã thiệt mạng tại sáu quận ở vùng Hill Country, miền trung Texas, sau khi mưa lớn gây ra lũ quét thảm khốc. Sông Guadalupe, gần Kerrville, đã dâng cao hơn 6m trong 90 phút trong cơn bão, cuốn trôi nhiều tuyến đường và tàn phá trên diện rộng.

Vài ngày sau, cơn bão nhiệt đới Chantal đã đổ bộ vào nhiều khu vực ở Bắc Carolina, gây ra lũ lụt nghiêm trọng trên khắp miền trung tiểu bang. Các quan chức địa phương vẫn đang xác nhận tổng số người chết do lũ lụt, trong khi khu vực này đang được đặt trong tình trạng cảnh báo lũ lụt vào 10/7.

Hôm 8/7, tại New Mexico, ít nhất 3 người đã thiệt mạng do lũ quét tàn khốc quét qua ngôi làng miền núi xa xôi Ruidoso, cách Albuquerque khoảng 180 dặm về phía nam. Và tại Chicago vào cùng ngày hôm đó, mưa to trong 90 phút tại Công viên Garfield dẫn đến lụt lội nghiêm trọng.

Ông Russ Schumacher, Giám đốc Trung tâm Khí hậu Colorado tại Đại học Bang Colorado và là nhà khí hậu học của tiểu bang cho biết: "Xác suất xảy ra hiện tượng mưa lớn và lũ lụt là 0,1% mỗi năm, nhưng trên toàn quốc, hiện tượng này có thể xảy ra ở đâu đó mỗi năm". Ông cho biết, biến đổi khí hậu cũng có thể khiến những hiện tượng lũ lụt cực đoan như thế này xảy ra thường xuyên hơn.

Thời tiết cực đoan càng phổ biến

Theo dữ liệu của Cơ quan Thời tiết quốc gia Mỹ (NWS), số người thiệt mạng do lũ lụt tại nước này đã tăng lên trong những năm gần đây. Trên toàn nước Mỹ, đã có 145 trường hợp tử vong liên quan đến lũ lụt trong năm 2024, cao hơn nhiều so với mức trung bình 25 năm là 85 người/năm.

Nhiều trận lũ lụt chết người có liên quan đến “xoáy thuận nhiệt đới”, vốn theo các nghiên cứu đã trở nên mạnh hơn và ẩm ướt hơn trong bối cảnh nhiệt độ toàn cầu tăng. Hơn một nửa số người thiệt mạng vì lũ lụt trong năm 2024 ở Mỹ là do siêu bão Helene, đổ bộ vào các bang Đông Nam vào tháng 9 năm đó, và trở thành siêu bão gây ra nhiều thiệt hại về người nhất ở lục địa nước Mỹ sau siêu bão Katrina hồi năm 2005.

Dù nước biển ấm hơn khiến các trận bão mạnh hơn, và mực nước biển dâng tạo ra nhiều đợt triều cường lớn hơn, nhưng lượng mưa mới là yếu tố gây tử vong nhiều nhất liên quan đến bão ở Mỹ những năm gần đây.

Phân tích của tờ Washington Post từ dữ liệu của Trung tâm Bão quốc gia (NHC) cho thấy lũ lụt xảy ra do mưa lớn và nước sông dâng cao chiếm 54% số ca tử vong trực tiếp do “xoáy thuận nhiệt đới” ở Mỹ giai đoạn 2013-2024.

Theo NWS, lũ lụt là nguyên nhân tử vong do thời tiết phổ biến thứ hai tại Mỹ, chỉ sau nắng nóng cực đoan. Ông Greg Pierce, đồng Giám đốc Sáng kiến Nước và giao thông thuộc Trung tâm Đổi mới Luskin tại UCLA, đã nhận định số người tử vong do lũ lụt tại Mỹ sẽ tiếp tục tăng trong những năm tới, do nguy cơ môi trường ngày càng lớn từ biến đổi khí hậu, và việc thiếu đầu tư vào hệ thống cảnh báo - vốn đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn thiệt hại về người do lũ lụt.

Thủ phạm là biến đổi khí hậu?

Thường rất khó để xác định chính xác ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến từng hiện tượng thời tiết, nhưng các nhà khoa học đều đồng ý rằng những cơn bão dữ dội có nhiều khả năng xảy ra hơn khi trái đất nóng lên, mang theo lượng mưa lớn hơn đến các khu vực nằm sâu trong lục địa, như khu vực Texas Hill Country vừa qua. Trận lũ hôm 4/7 là tàn dư của bão nhiệt đới Barry, tạo ra một cụm dông di chuyển chậm, hút lượng lớn hơi ẩm nhiệt đới cách đó hàng nghìn dặm. Tại hạt Kerr của bang Texas, lượng mưa tương đương 4 tháng đã trút xuống chỉ trong 4 giờ.

Ông Schumacher cho biết: “Đây là một trong những lĩnh vực mà khoa học có cơ sở vững chắc, vì bản chất vật lý cơ bản tương đối đơn giản”. Khí quyển ấm hơn có thể chứa nhiều nước hơn, khiến các cơn bão có khả năng trút một lượng mưa khổng lồ xuống đất liền. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng cứ mỗi độ F (độ C) mà hành tinh nóng lên, khí quyển có thể chứa thêm khoảng 3% đến 4% độ ẩm .

Dave Gochis, nhà khí tượng thủy văn kiêm giám đốc dịch vụ dự báo tại Airborne Snow Observatories, một công ty có trụ sở chính tại Mammoth Lakes, California, chuyên đo lường và lập mô hình về tuyết và tài nguyên nước trên khắp thế giới, cho biết: "Có một điều chắc chắn về mặt toán học là khi bầu khí quyển chứa nhiều nước hơn, nó cũng có thể xả ra nhiều nước hơn ngay lập tức".

Nhưng ông Gochis cho biết địa hình cũng có thể là yếu tố chính trong các trận mưa lớn. Ví dụ, ở Texas, địa hình đồi núi trong khu vực khiến nơi đây dễ bị lũ quét. Lớp đất mỏng phủ trên lớp đá gốc cũng hạn chế lượng nước có thể hấp thụ vào lòng đất, ông Gochis cho biết. Còn tại New Mexico, ngôi làng Ruidoso đã bị tàn phá bởi các vụ cháy rừng vào năm ngoái, làm tăng dòng chảy và làm tăng nguy cơ lũ quét.

Bà Kristina Dahl cho rằng, các trận lũ lịch sử trong tuần qua đã phơi bày những tác động tàn phá của biến đổi khí hậu đối với thời tiết khắc nghiệt - và nhu cầu bảo vệ cộng đồng trước và sau khi những thiên tai này. Theo bà, nỗ lực phục hồi có thể mất nhiều năm và những hậu quả khác, bao gồm cả hậu quả đối với sức khỏe cộng đồng, có thể kéo dài lâu hơn nhiều.

Quỳnh Lan