Nhật Bản miễn học phí tư thục: Nguy cơ dẫn đến làn sóng di cư khỏi trường công?
Quyết định của Nhật Bản về việc miễn học phí bậc trung học phổ thông, bao gồm cả các trường tư thục, đang gây lo ngại khi nhà giáo dục và chuyên gia chính sách cảnh báo rằng, quyết định này có thể dẫn đến “làn sóng di cư” khỏi trường công và làm gia tăng bất bình đẳng trong hệ thống giáo dục.
Mặc dù được thiết kế nhằm giảm bớt gánh nặng tài chính cho các hộ gia đình trong bối cảnh lạm phát, chính sách này, được thông qua vội vã như một phần của thỏa thuận chính trị giữa các đảng phái, có nguy cơ làm suy yếu vai trò lâu nay của các trường trung học công lập - vốn được coi là "mạng lưới an toàn" cho học sinh có nhiều nhu cầu khác nhau.
Nhiều nhà giáo dục cho rằng để bảo đảm ổn định cho hệ thống giáo dục công, vốn đã chịu nhiều áp lực, Chính phủ đáng lẽ phải kết hợp giải pháp tăng học phí với việc hỗ trợ đầy đủ cho các trường công đang gặp khó khăn. Nhiều trường trong số đó đang phải đối mặt với tình trạng giảm tuyển sinh và thâm hụt ngân sách, đe dọa khả năng tồn tại của các trường công lập.
Cho đến nay, các trường công đã thích nghi với nhiều thay đổi xã hội, nhưng cũng phải vật lộn với hàng loạt thách thức như khối lượng công việc quá lớn của giáo viên và ngày càng có nhiều trường hợp đòi hỏi phải có biện pháp ứng phó riêng như tình trạng bạo lực học đường hay trốn học.
Chính sách miễn học phí trung học phổ thông của Nhật Bản đã trở thành tâm điểm vào cuối năm ngoái sau khi liên minh cầm quyền thiểu số do Đảng Dân chủ Tự do của Thủ tướng Ishiba lãnh đạo buộc phải bắt tay với đảng Đổi mới Nhật Bản đối lập. Phe cầm quyền đã đồng ý thông qua chính sách đặc trưng của đảng Đổi mới Nhật Bản về miễn học phí cho bậc trung học phổ thông để đổi lấy sự ủng hộ của đảng này cho việc thông qua dự thảo ngân sách tài khóa 2025 tại Quốc hội.
Theo thỏa thuận chính trị, Chính phủ Nhật Bản sẽ loại bỏ quy định về giới hạn thu nhập để hỗ trợ tài chính cho các gia đình có con theo học trường trung học tư thục. Mức trợ cấp tối đa sẽ được nâng lên khoảng 457.000 yen (tương đương 3.150 USD), gần bằng mức học phí trung bình hiện tại. Đối với các trường công lập, mức giới hạn này đã được gỡ bỏ từ năm tài khóa 2025.
Hiện tại, các gia đình có thu nhập dưới 9,1 triệu yen/năm nhận được 118.800 yen hỗ trợ học phí cho cả trường công lập và tư thục. Riêng đối với trường tư thục, những gia đình có thu nhập dưới 5,9 triệu yen có thể nhận được mức hỗ trợ lên tới 396.000 yen.
Ở các tỉnh Osaka và thủ đô Tokyo, nơi đã triển khai chương trình giáo dục trung học miễn phí từ trước đó, người ta đã chứng kiến các gia đình rút hồ sơ của con em mình khỏi các trường trung học công lập.
Các nhà phân tích cho biết cuộc tranh luận của các nhà hoạch định chính sách chỉ tập trung vào việc giải quyết gánh nặng tài chính của hộ gia đình, mà ít thảo luận về cách trợ cấp học phí có thể ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống giáo dục, bao gồm vai trò của trường công như mạng lưới an toàn.
Ông Hideyuki Konyuba, giáo sư chính sách giáo dục tại Đại học Teikyo, nhận định rằng chính sách này "gây áp lực" lên các trường công lập để thu hút thêm học sinh, nhưng lại thiếu kinh phí hoặc giáo viên bổ sung, khiến họ không thể cạnh tranh với các trường tư thục.
Ông cho rằng, nhà nước cần cung cấp nguồn lực, tiền bạc và giáo viên cho các cơ sở giáo dục công lập", đồng thời nói thêm rằng nhà nước cũng phải xây dựng tầm nhìn cho hệ thống trung học phổ thông của Nhật Bản, nơi gần 99% học sinh trung học cơ sở tiếp tục theo học mặc dù không có quy định bắt buộc về mặt pháp lý.