Xá lợi Phật - Ngọn lửa thiêng bất diệt

Xá lợi - kết tinh của thân tâm thanh tịnh

“Xá lợi” là phiên âm từ tiếng Phạn “Sarira”, dùng để chỉ những hạt nhỏ cứng – có thể là xương, ngọc hoặc răng – còn lại sau khi hỏa táng thi thể của một bậc tu hành đắc đạo. Tùy vào màu sắc, hình dạng và nguồn gốc, xá lợi có thể là những viên ngọc sáng trong, mảnh xương trắng hoặc răng nhỏ. Không phải ai sau khi qua đời cũng để lại xá lợi. Chỉ những ai sống trọn vẹn đời sống thanh tịnh, tinh tấn tu hành, mới có thể kết tinh năng lượng ấy thành những hạt nhỏ vượt lên trên định luật sinh – diệt thông thường.

Từ góc nhìn khoa học, một số nhà nghiên cứu cho rằng xá lợi có thể hình thành từ quá trình tinh thể hóa khoáng chất trong xương người khi hỏa táng ở nhiệt độ lý tưởng. Tuy nhiên, điều khiến xá lợi trở nên đặc biệt không chỉ nằm ở thành phần cấu tạo, mà còn là giá trị biểu tượng mà nó mang lại – đó là biểu tượng của giác ngộ, của sự thanh tịnh tuyệt đối trong thân – khẩu – ý.

Người ta tin rằng xá lợi có khả năng phát ra năng lượng thanh tịnh, đem lại an lạc cho người chiêm bái. Dẫu chưa thể đo lường bằng các thiết bị khoa học hiện đại, nhưng năng lượng từ xá lợi lại được cảm nhận bằng tâm – thứ máy móc nào cũng bất lực khi cần đo đếm.

Xá lợi Đức Phật – di sản linh thiêng vượt thời gian

Theo kinh tạng Phật giáo, sau khi Đức Phật Thích Ca Mâu Ni nhập Niết bàn, ngọc thể của Ngài được phân chia thành tám phần, tôn trí trong các bảo tháp tại Ấn Độ. Về sau, Đại đế A Dục – một trong những vị minh quân vĩ đại của Ấn Độ cổ đại – đã cho mở các tháp ấy, chia nhỏ xá lợi và xây dựng hàng trăm tháp mới khắp nơi, giúp muôn dân có cơ hội chiêm bái.

Dòng thời gian trôi qua, chiến tranh và biến thiên lịch sử khiến tung tích xá lợi Phật gần như bị thất lạc. Cho đến một ngày tháng 1 năm 1898, những mẫu vật được tìm thấy trong cuộc khai quật tại làng Piprahwa (Ấn Độ) đã làm dấy lên niềm hy vọng: xá lợi Đức Phật vẫn còn hiện hữu, không chỉ trong sử sách mà ngay giữa lòng đất mẹ.

Nhưng có thật chỉ những viên ngọc nhỏ bé ấy mới là xá lợi Đức Phật? Nếu thân xác của Ngài đã hóa thành tro bụi hơn 2.500 năm về trước, thì điều gì vẫn còn tồn tại vững bền?

Có lẽ, xá lợi vĩ đại nhất mà Đức Phật để lại không nằm ở tro cốt, mà ở Chánh pháp – con đường mà Ngài đã khai mở. Đó là sự tỉnh thức, từ bi, trí tuệ, là tinh thần vượt qua khổ đau bằng chính nỗ lực tự thân. Và bất cứ ai, nếu sống đúng theo con đường ấy, cũng có thể “hành trì” xá lợi ngay trong tâm mình.

Phật ở đâu? Ở trong chính mỗi chúng ta

Người ta thường đến lễ Phật, chiêm bái xá lợi để cầu an, cầu tài, cầu phước. Nhưng ý nghĩa sâu xa của việc chiêm bái không nằm ở sự ban phát thần kỳ, mà ở việc gợi nhắc con người sống thiện lành hơn, tỉnh thức hơn, nuôi dưỡng hạt giống của lòng từ trong tâm mỗi ngày.

Xá lợi không phải là “bùa hộ mệnh”, càng không phải là món đồ linh thiêng để thỏa mãn lòng hiếu kỳ. Xá lợi là lời nhắc nhở: rằng hạnh phúc chân thật không đến từ ngoài thân, mà đến từ chính tâm trong sáng và hành động thiện lành. Một nụ cười hiền hậu, một cái nắm tay sẻ chia, một lần tha thứ cũng có thể là một “xá lợi sống” – nơi tâm Phật được hiện hình.

Chiêm bái xá lợi – Chiêm nghiệm tâm mình

Hình ảnh hàng ngàn người cúi đầu, tay chắp trước xá lợi Phật trong các đại lễ không đơn thuần là nghi thức tôn giáo. Đó là khoảnh khắc con người dừng lại, quán chiếu bản thân giữa guồng quay thế tục, để nhắc mình sống lương thiện hơn, tỉnh thức hơn, buông bớt sân si, ích kỷ và ganh ghét.

Chiêm bái xá lợi không phải để cầu tài lộc hay giải nghiệp. Mà chính là để lắng lòng, cảm nhận giá trị của từ bi và trí tuệ – hai trụ cột vững chãi trong đạo Phật. Việc chiêm bái ấy không mang năng lực thần thông, nhưng lại mang đến công đức lớn lao nếu người hành lễ biết phát tâm thanh tịnh, nuôi dưỡng lòng hoan hỷ và gìn giữ chánh niệm.

Người ta thường tìm Phật ở nơi thánh địa, trong ngôi chùa lớn, trước xá lợi lấp lánh. Nhưng kỳ thực, Phật ở ngay trong từng hơi thở, trong từng hành động thiện lành. Mỗi lời nói chân thật, mỗi hành xử tử tế, mỗi lần vị tha chính là một viên xá lợi sống, lấp lánh giữa cuộc đời.

Phật Hoàng Trần Nhân Tông – Bậc giác ngộ giữa lòng dân tộc

Lịch sử dân tộc Việt Nam cũng tự hào khi có một bậc minh quân, sau hai lần đánh bại quân Nguyên – Mông, đã chọn con đường buông bỏ ngai vàng, xuất gia tu hành và thành đạo trên đỉnh Yên Tử. Đó chính là Trần Nhân Tông – người sáng lập thiền phái Trúc Lâm Yên Tử thuần Việt, được hậu thế tôn xưng là Phật Hoàng.

Sau khi viên tịch, ngọc thể của Ngài được tổ chức lễ Trà Tỳ theo nghi thức thiền tông. Trong khoảnh khắc hỏa đàn bùng cháy, trời xuất hiện mây ngũ sắc, tiếng nhạc vi diệu vang vọng, hương thơm lạ lan tỏa – như một điềm lành. Khi ngọn lửa tắt, đệ tử Pháp Loa đã thu được hơn 500 viên xá lợi ngũ sắc, lấp lánh như ngọc – minh chứng cho một đời sống đại trí và đại bi.

Một phần xá lợi được thờ phụng tại tháp Tư Phúc trong Cấm thành Thăng Long, một phần đưa về lăng Quy Đức (Thái Bình), số còn lại được phân tán đến các trung tâm tôn giáo, văn hóa lớn. Trong đó, Am Ngọa Vân trên non thiêng Yên Tử – nơi Phật Hoàng nhập diệt – trở thành thánh địa của Thiền phái Trúc Lâm, gìn giữ trọn vẹn hành trình tu hành – hóa Phật của bậc thánh nhân giữa lòng dân tộc.

Sự nghiệp và hành trạng của Trần Nhân Tông được xem như sự mô phỏng đầy xúc động theo con đường của Đức Phật Thích Ca: từ bỏ vương vị, xuất gia tu đạo, đắc pháp, hóa Phật và phân phát xá lợi. Trong dòng chảy Phật giáo Việt Nam, hình tượng Phật Hoàng chính là ánh sáng soi đường cho người tu tại gia lẫn xuất gia – rằng có thể sống giữa đời mà vẫn giữ được chánh niệm, có thể hành đạo mà không rời thế sự.
Xá lợi - Một phép màu có thật, nhưng không dành cho sự mê tín
Xá lợi không phải là điều để thổi phồng, càng không phải để người ta lợi dụng cho những mục đích trần tục. Phép màu của xá lợi không nằm ở sự linh thiêng theo kiểu cầu gì được nấy, mà ở năng lực chuyển hóa nội tâm – khi con người nhìn vào xá lợi, mà thấy mình cần sống tốt hơn, giản dị hơn, hướng thiện hơn.
Khi ấy, xá lợi không chỉ là di vật, mà là thông điệp – rằng cuộc đời này vốn vô thường, rằng điều thiêng liêng nhất là một tâm hồn thanh sạch, một trái tim không làm khổ mình khổ người. Rằng Phật không ở đâu xa, mà ở ngay trong hơi thở, trong lời nói chân thật, trong hành động từ bi. Xá lợi – nhỏ bé, nhưng mang theo lời dạy lớn. Xá lợi – không thể thiêu rụi, vì là kết tinh từ ngọn lửa không bao giờ tắt: ngọn lửa giác ngộ, từ bi và tỉnh thức.

Ngọc Khôi