Có gì trong siêu dự luật vừa được thông qua của Tổng thống Donald Trump?

Với độ dày gần 900 trang, dự luật là một tổ hợp đồ sộ các khoản cắt giảm thuế, thắt chặt chi tiêu và ưu tiên chính sách của đảng Cộng hòa, bao gồm cả ngân sách mới cho quốc phòng và chính sách trục xuất người nhập cư.

Phiên bản dự luật cuối cùng được Hạ viện thông qua với tỷ lệ 218 phiếu thuận, 214 phiếu chống. Mặc dù toàn bộ đảng Dân chủ bỏ phiếu phản đối, họ không thể ngăn chặn dự luật khi đảng Cộng hòa chiếm đa số và giữ được sự đoàn kết. Thượng viện đã thông qua với lá phiếu quyết định của Phó Tổng thống JD Vance. Trước đó hồi tháng 5, Hạ viện cũng từng thông qua phiên bản chưa sửa đổi với chỉ một phiếu chênh lệch. Dưới đây là các nội dung chính của dự luật quan trọng bậc nhất và cũng gây tranh cãi bậc nhất trên chính trường Mỹ hiện nay.

Cắt giảm thuế - ưu tiên hàng đầu

Phe Cộng hòa khẳng định dự luật này là “tối quan trọng” vì nếu không được thông qua, một đợt tăng thuế quy mô lớn sẽ diễn ra vào cuối năm khi các khoản miễn giảm thuế từ nhiệm kỳ đầu tiên của ông Donald Trump hết hiệu lực. Dự luật mới bao gồm khoảng 4.500 tỷ USD cắt giảm thuế.

Các mức thuế hiện tại và các ngưỡng thu nhập sẽ trở thành vĩnh viễn, củng cố các chính sách thuế từng được thông qua trong nhiệm kỳ đầu của ông Donald Trump. Ngoài ra, dự luật tạm thời bổ sung các khoản khấu trừ thuế mới cho tiền boa, làm thêm giờ và vay mua ô tô.

Người già trên 65 tuổi có thu nhập không quá 75.000 USD/năm sẽ được hưởng khoản khấu trừ 6.000 USD, phù hợp với cam kết của ông Donald Trump trong việc chấm dứt đánh thuế lợi ích An sinh xã hội.

Tín dụng thuế cho trẻ em sẽ được tăng từ 2.000 USD lên 2.200 USD, tuy nhiên hàng triệu gia đình thu nhập thấp sẽ không được hưởng trọn mức tăng này.

Một thay đổi đáng chú ý khác là mức trần khấu trừ thuế địa phương và tiểu bang (gọi là SALT) sẽ được tăng gấp 4 lần lên 40.000 USD trong vòng 5 năm - một động thái có lợi cho các bang đánh thuế cao như New York.

Với doanh nghiệp, dự luật cho phép khấu trừ 100% chi phí trang thiết bị và nghiên cứu, được kỳ vọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Tuy nhiên, theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), các hộ giàu nhất sẽ được lợi thêm 12.000 USD, trong khi người nghèo sẽ mất đi khoảng 1.600 USD/năm do bị cắt Medicaid và hỗ trợ thực phẩm.

350 tỷ USD cho trục xuất, tường biên giới và Vòm Vàng

Dự luật phân bổ 350 tỷ USD cho chương trình an ninh biên giới và quốc phòng, bao gồm cả việc mở rộng bức tường biên giới Mỹ - Mexico và xây dựng 100.000 giường giam cho người nhập cư trái phép. Đây là nội dung quan trọng nhằm thực hiện lời hứa của ông Donald Trump về chiến dịch trục xuất người nhập cư lớn nhất lịch sử.

Khoản ngân sách này cũng dùng để tuyển thêm 10.000 nhân viên Cơ quan Di trú và hải quan (ICE) với tiền thưởng ký hợp đồng 10.000 USD/người; đồng thời tăng số lượng nhân viên Tuần tra Biên giới. Mục tiêu là trục xuất khoảng 1 triệu người/năm.

Để bù đắp chi phí, người nhập cư xin tị nạn sẽ phải trả thêm các khoản phí mới.

Bộ Quốc phòng cũng nhận được ngân sách lớn cho việc đóng tàu, phát triển vũ khí và nâng cao chất lượng sống cho binh lính. Riêng hệ thống phòng thủ tên lửa “Vòm Vàng” (Golden Dome) sẽ nhận 25 tỷ USD. Ngoài ra, 1 tỷ USD khác được cấp riêng cho an ninh biên giới.

Cắt giảm Medicaid và các chương trình phúc lợi

Để cân bằng phần nào khoản thâm hụt do cắt thuế và tăng chi tiêu, dự luật nhắm đến việc giảm trợ cấp y tế và thực phẩm cho người nghèo.

Đảng Cộng hòa lý giải rằng họ muốn đưa các chương trình an sinh xã hội trở lại đúng mục đích ban đầu, hướng đến nhóm dễ tổn thương nhất như phụ nữ mang thai, người khuyết tật và trẻ em; đồng thời loại bỏ gian lận và lạm dụng.

Cụ thể, dự luật áp dụng yêu cầu lao động tối thiểu 80 giờ/tháng cho người nhận Medicaid và tem thực phẩm (SNAP), bao gồm cả người cao tuổi tới 65 tuổi. Cha mẹ có con từ 14 tuổi trở lên cũng phải đáp ứng yêu cầu lao động. Ngoài ra, bệnh nhân dùng dịch vụ Medicaid có thể bị thu thêm phí 35 USD/lần.

Hiện nay, hơn 71 triệu người Mỹ phụ thuộc vào Medicaid và 40 triệu người sử dụng chương trình hỗ trợ thực phẩm. Theo các nhà phân tích, phần lớn trong số này đã đi làm.

CBO ước tính, nếu dự luật được ban hành, đến năm 2034 sẽ có 11,8 triệu người không còn được bảo hiểm y tế và 3 triệu người mất quyền hưởng SNAP.

Một điểm mới quan trọng yêu cầu các bang cùng chia sẻ chi phí SNAP nếu tỷ lệ lỗi thanh toán vượt 6%. Tuy nhiên, dự luật cũng tạm hoãn quy định này cho các bang có tỷ lệ sai sót cao, như Alaska - nơi có tỷ lệ lỗi gần 25%. Thượng nghị sĩ Lisa Murkowski đã vận động để đưa ngoại lệ này vào dự luật.

“Bản án tử hình” cho năng lượng sạch

Đảng Cộng hòa muốn loại bỏ hàng loạt ưu đãi thuế dành cho các dự án năng lượng tái tạo, vốn là trọng tâm trong luật khí hậu và y tế năm 2022 của cựu Tổng thống Biden. Thượng nghị sĩ Dân chủ Ron Wyden (Oregon) gọi các thay đổi này là “bản án tử hình cho ngành điện gió và mặt trời Mỹ” và là nguyên nhân khiến giá điện sẽ tăng.

Khoản giảm thuế cho người mua xe điện mới hoặc đã qua sử dụng sẽ hết hiệu lực vào ngày 30/9/2025, thay vì kéo dài đến năm 2032. Ngược lại, thuế ưu đãi cho than luyện kim (sử dụng trong sản xuất thép) sẽ được mở rộng.

Khởi động tài khoản tiết kiệm cho trẻ em mang tên Tổng thống

Một số nội dung khác thể hiện các ưu tiên đặc thù của đảng Cộng hòa bao gồm: Mở tài khoản tiết kiệm cho trẻ em (Trump Accounts) với 1.000 USD hỗ trợ từ Bộ Tài chính. 40 triệu USD dành cho việc xây dựng “Vườn vinh danh các anh hùng nước Mỹ” theo đề xuất của Tổng thống Donald Trump. Thuế tiêu thụ đặc biệt mới cho các quỹ đại học và chuyển tiền ra nước ngoài: 1%/giao dịch. Loại bỏ thuế 200 USD đối với ống giảm thanh, súng ngắn và súng nòng ngắn.

Ngừng chi Medicaid trong 1 năm cho các cơ sở cung cấp dịch vụ phá thai, như Planned Parenthood. Mở rộng Đạo luật bồi thường phơi nhiễm phóng xạ, do Thượng nghị sĩ Josh Hawley bảo trợ. Đầu tư hàng tỷ USD cho chương trình Mặt trăng Artemis và thám hiểm sao Hỏa, cùng 88 triệu USD cho ủy ban giám sát ứng phó đại dịch. Tăng trần nợ quốc gia thêm 5.000 tỷ USD, nhằm duy trì khả năng vay nợ.

Những điều chỉnh vào phút chót

Thượng viện bác bỏ đề xuất cấm các bang tự điều chỉnh công nghệ AI, với tỷ lệ 99 phiếu thuận, 1 phiếu chống sau khi nhiều thống đốc Cộng hòa phản đối.

Ngoài ra, một điều khoản được thêm vào phút chót là 10 tỷ USD/năm trong 5 năm cho bệnh viện nông thôn. Con số ban đầu là 25 tỷ USD, nhưng được nâng lên để lôi kéo các Thượng nghị sĩ Cộng hòa còn lưỡng lự.

Ngoài ra, thuế mới áp dụng cho các dự án gió và mặt trời sử dụng linh kiện từ Trung Quốc đã bị loại bỏ.

Vậy tổng chi phí là bao nhiêu?

CBO ước tính dự luật sẽ làm tăng thâm hụt ngân sách gần 3.300 tỷ USD trong giai đoạn 2025-2034.

Tuy nhiên, phe Cộng hòa áp dụng phương pháp tính riêng, cho rằng vì các ưu đãi thuế hiện tại là “chính sách hiện hành”, nên không cần tính là chi phí mới. Dưới góc nhìn này, dự luật giảm thâm hụt gần 500 tỷ USD trong 10 năm.

Đảng Dân chủ gọi đây là “ảo thuật toán học” nhằm che giấu chi phí thực tế. Tổ chức phi đảng phái là Ủy ban Ngân sách có trách nhiệm cũng cho rằng cách tính này là một “mánh kế toán”.

Dự luật cắt giảm thuế và chi tiêu của Tổng thống Donald Trump là một bản tuyên ngôn chính sách toàn diện, tái khẳng định những ưu tiên cốt lõi của đảng Cộng hòa: cắt giảm thuế, hạn chế phúc lợi xã hội, tăng chi cho quốc phòng và kiểm soát nhập cư. Tuy nhiên, cái giá phải trả là thâm hụt ngân sách khổng lồ, khả năng mất bảo hiểm y tế cho hàng triệu người và rủi ro phá vỡ tiến trình chuyển đổi sang năng lượng sạch. Hệ quả hay hiệu quả của những điều khoản này có thể sẽ cần nhiều năm để có được câu trả lời.

Quỳnh Vũ