5 điểm nhấn từ hội nghị thượng đỉnh NATO vừa diễn ra
Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) tại The Hague, Hà Lan vừa kết thúc với nhiều tuyên bố quan trọng, trong đó nổi bật là cam kết nâng chi tiêu quốc phòng lên mức chưa từng có kể từ sau Chiến tranh Lạnh.
Hội nghị cũng tái khẳng định nguyên tắc phòng thủ tập thể và thể hiện lập trường thống nhất về các mối đe dọa hiện hữu.
Hướng tới mức chi tiêu quốc phòng 5% GDP
Điểm nhấn lớn nhất của hội nghị là thỏa thuận giữa 32 quốc gia thành viên về mục tiêu nâng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP trong vòng 10 năm. Đây là mức tăng đáng kể so với mức khuyến nghị 2% hiện nay, vốn vẫn chưa được 8 quốc gia trong khối đáp ứng.
Theo kế hoạch, 3,5% trong số đó sẽ là chi tiêu cốt lõi dành cho quân đội và vũ khí, còn 1,5% còn lại có thể phân bổ cho các khoản chi “liên quan đến quốc phòng” như bảo vệ hạ tầng thiết yếu, an ninh mạng, đổi mới công nghệ và tăng cường công nghiệp quốc phòng.
Các nước sẽ phải nộp kế hoạch thực hiện hàng năm, thể hiện lộ trình “từng bước, có tính khả thi”, và một cuộc rà soát toàn khối sẽ được tổ chức vào năm 2029.
Tái khẳng định Điều 5 của NATO
Sự tồn tại và sức mạnh của NATO được xây dựng trên Điều 5 trong Hiến chương, đó là nguyên tắc “một vì tất cả, tất cả vì một”, trong đó một cuộc tấn công vào một thành viên được xem là tấn công vào toàn khối. Tuy nhiên, trong bối cảnh những phát ngôn không nhất quán từ Tổng thống Donald Trump, niềm tin vào cam kết này từng có lúc lung lay.
Ngay trước thềm hội nghị, ông Donald Trump đã nói rằng, Điều 5 có “nhiều cách hiểu khác nhau”, gợi lại những tuyên bố tranh cãi trước đây khi ông từng cảnh báo sẽ “không bảo vệ” những nước không đóng góp đủ ngân sách.
tại Hội nghị thượng đỉnh NATO ở The Hague ngày 25/6/2025. Ảnh: Reuters
Tuy nhiên, tuyên bố chung tại hội nghị lần này đã tái khẳng định “cam kết sắt đá đối với phòng thủ tập thể”. “Tôi đứng về phía Điều 5. Đó là lý do tôi có mặt tại đây”, Tổng thống Mỹ phát biểu sau hội nghị.
Tuyên bố này, về hình thức, giúp xoa dịu lo ngại từ các nước thành viên ở tuyến đầu châu Âu, vốn vẫn là những nước nghiêm túc trong việc thực hiện nghĩa vụ tài chính. Đồng thời, ông Donald Trump cũng trở về với một thắng lợi chính trị: buộc được các thành viên còn lại phải tăng chi tiêu quốc phòng.
Không lên án Nga
Vấn đề Nga luôn là chủ đề nhạy cảm. Đa số các quốc gia NATO đồng thuận rằng Moscow có thể là mối đe dọa trong tương lai gần. Tuy nhiên, kể từ sau cuộc gặp căng thẳng giữa Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Mỹ Donald Trump hồi tháng 2, các lãnh đạo châu Âu đều nỗ lực tránh gây căng thẳng với nhà lãnh đạo Mỹ.
thượng đỉnh NATO lần này. Ảnh AFP
Tổng thống Donald Trump luôn có cách tiếp cận mềm mỏng hơn với Moscow, và không coi Nga là kẻ thù. Vì vậy, trái với tuyên bố kết thúc hội nghị năm ngoái nhiều lần nhấn mạnh đến việc Nga phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine, tuyên bố tại hội nghị lần này chỉ đề cập tới “mối đe dọa dài hạn mà Nga gây ra đối với an ninh khu vực châu Âu - Đại Tây Dương” và nhấn mạnh sự cần thiết phải hỗ trợ lâu dài cho Ukraine, không có ngôn ngữ lên án trực tiếp nào nhắm vào Moscow - một thay đổi được cho là nhằm phản ánh lập trường mềm mỏng hơn của Washington dưới nhiệm kỳ mới của ông Donald Trump.
Mâu thuẫn nội khối: Tây Ban Nha bị Mỹ lên án
Một điểm gây chú ý tại hội nghị là căng thẳng giữa Mỹ và Tây Ban Nha xung quanh vấn đề ngân sách quốc phòng. Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez - người đang đối mặt với nhiều khó khăn chính trị trong nước đến hội nghị với thông điệp bảo vệ mô hình chi tiêu hiện tại, cho rằng mức chi 2,1% GDP cho quốc phòng là “phù hợp và thực tế”. Tây Ban Nha đang ở nhóm cuối trong bảng xếp hạng chi tiêu quốc phòng của NATO, với mức 1,24% GDP.
Tổng thống Donald Trump đã cáo buộc Madrid đang “dựa dẫm” và cảnh báo rằng Tây Ban Nha có thể phải “trả giá gấp đôi” khi hai bên đang đàm phán thương mại.
Với tư cách là thành viên EU, Tây Ban Nha có thể không chịu tác động ngay lập tức từ cảnh báo này, nhưng vụ việc cho thấy áp lực gia tăng từ phía Mỹ đối với các đồng minh chưa đáp ứng mức chi tiêu yêu cầu.
Tổng thư ký NATO và khoảnh khắc cá nhân với ông Donald Trump
Không ai hiểu rõ hơn Tổng thư ký NATO Mark Rutte về những rủi ro tiềm ẩn tại hội nghị lần này. Và vì vậy, ông đã thu hút sự chú ý khi có tương tác bất ngờ với Tổng thống Mỹ. Trong một cuộc trao đổi chung với báo chí, ông Rutte đã gọi ông Donald Trump là “bố” - trong ngữ cảnh ông Donald Trump so sánh cuộc xung đột giữa Iran và Israel như “hai đứa trẻ đánh nhau trong sân trường” và cần “bố” can thiệp.
Ông Rutte trước đó cũng từng ca ngợi ông Donald Trump là người có hành động quyết đoán với Iran, “mà không đời Tổng thống Mỹ nào trước đây có thể làm được”.
Tổng thống Donald Trump tỏ ra thích thú với sự việc, nói đùa rằng: “Tôi nghĩ ông ấy thích tôi. Nếu không… tôi sẽ quay lại và "đánh" ông ấy”.
Sự việc tuy mang tính cá nhân, nhưng phần nào phản ánh cách vận hành mới của NATO trong thời đại mà chính sách đối ngoại không chỉ dựa trên lợi ích chiến lược, mà còn bị ảnh hưởng bởi yếu tố cá nhân và “ngoại giao tâm lý”.
trong khuôn khổ Hội nghị thượng đỉnh NATO ngày 25/6/2025. Ảnh: Getty Images
Trong bối cảnh thế giới ngày càng bất định, NATO đang bước vào giai đoạn tái định vị sâu sắc, không chỉ về năng lực quân sự, mà cả trong cách ứng xử với những thách thức đến từ bên ngoài và bất đồng từ bên trong.
Có thể thấy, Hội nghị thượng đỉnh NATO lần này đã đưa ra những định hướng rõ ràng về tài chính, an ninh và vai trò tập thể của khối. Dù vẫn còn tồn tại những khác biệt quan điểm giữa các thành viên, tuyên bố chung đã cho thấy một NATO đang nỗ lực điều chỉnh để thích nghi với thách thức ngày càng đa dạng và phức tạp.