"Vệ tinh" phát triển du lịch cộng đồng ở Mỹ Sơn

Nền tảng cho các sản phẩm du lịch đặc thù

Với quần thể kiến trúc gồm nhiều đền đài, Thánh địa Mỹ Sơn từng là nơi tổ chức cúng tế và là khu vực lăng mộ các vua quan, hoàng thân quốc thích của những vương triều Chăm Pa xưa. Dấu ấn văn hóa dân tộc và tài hoa độc đáo của người Chăm thể hiện rõ nét qua những ngọn tháp rêu phong cổ kính.

Khu di tích Mỹ Sơn không chỉ mang kiến trúc riêng biệt mà còn chứa đựng văn hóa đặc sắc của đồng bào Chăm với những thực hành nghi lễ và sinh hoạt đời thường. Những vũ điệu dâng lễ là điệu múa thiêng hướng vọng thần linh ở các ngôi đền tháp. Nghệ thuật diễn xướng dân gian, điệu múa cắn lửa, múa đội nước… mang theo nét độc đáo tâm linh, giao hòa con người và trời đất.

Đặc biệt, vào dịp lễ hội, chức sắc tôn giáo người Chăm thực hiện nghi lễ cúng cầu an ngay tại tháp theo tập tục truyền thống. Những màn giao lưu văn nghệ, trình diễn nhạc cụ dân tộc như sáo, trống Paranưng, khèn Sarainai… mang theo giá trị văn hóa nghìn năm.

Chính những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể này là nền tảng vững chắc để xây dựng các sản phẩm du lịch cộng đồng, giúp du khách có những trải nghiệm sâu sắc, độc đáo và chân thực. Xuất phát từ đặc thù địa phương, phát triển du lịch cộng đồng vùng di sản Mỹ Sơn là việc cộng đồng dân tộc Chăm tận dụng tiềm năng để phát triển kinh tế, chuyển đổi ngành nghề, tạo công ăn việc làm, chung tay bảo tồn di sản.

Nhìn lại những năm qua, nhất là sau khi Khu đền tháp Mỹ Sơn được UNESCO công nhận Di sản thế giới năm 1999, trải qua quá trình cứu vãn, bảo tồn, gìn giữ, khu di tích đã chuyển dần sang giai đoạn ổn định, phát triển. Vùng cộng đồng xung quanh khu di sản bắt đầu tiếp nhận sức lan tỏa của giá trị di sản thông qua các hoạt động tại khu di sản, các chương trình hợp tác quốc tế, các chính sách phúc lợi dân sinh, các hoạt động kinh tế, giáo dục di sản… Những hoạt động này đã góp phần làm chuyển biến nhận thức, trở thành thương hiệu vùng đất, niềm tự hào của người dân địa phương.

Tuy nhiên, nếu di sản không được khai thác, sản phẩm tạo ra không có bản sắc, dễ dẫn đến lãng phí nguồn tài nguyên và con người. Nhiều ý kiến cho rằng, để xây dựng du lịch cộng đồng vùng phụ cận di sản lớn mạnh đòi hỏi phải có sự đầu tư, nghiên cứu, hỗ trợ và bắt tay giữa các nhà làm du lịch, nhà quản lý, doanh nghiệp, cộng đồng dân cư, dưới hình thức chia sẻ lợi ích, cùng gắn trách nhiệm.

Hướng tới giá trị bền vững

Theo Giám đốc Ban quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn Nguyễn Công Khiết, du lịch cộng đồng mang lại nhiều lợi ích phát triển kinh tế bền vững cho cư dân bản địa. Riêng đối với Khu di sản Mỹ Sơn, du lịch cộng đồng không chỉ giúp đồng bào Chăm bảo vệ tài nguyên môi trường sinh thái, mà còn bảo tồn, phát huy những nét văn hóa độc đáo của dân tộc mình. Bởi vậy, trong công tác quản lý khu di sản, Ban quản lý luôn xác định ngoài nhiệm vụ bảo tồn và phát huy thì tạo sinh kế cho cộng đồng vùng di sản cũng là một trụ cột.

Trong bối cảnh hiện nay, phát triển du lịch cộng đồng Khu di sản văn hóa Mỹ Sơn còn nhiều hạn chế do nằm trong khu vực rừng núi tách biệt với bên ngoài, hoạt động du lịch ít có sự lan tỏa. Trong khi đó, hạ tầng du lịch trong vùng chưa phát triển, sản phẩm du lịch địa phương chưa tương xứng với tiềm năng.

Để khắc phục những điểm yếu này, Ban Quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn đang tập trung đẩy mạnh liên kết, hỗ trợ thông tin, quảng bá tại điểm đến, xây dựng các sản phẩm chung và thiết lập tour tuyến mới có sự tham gia của doanh nghiệp… Các hoạt động hỗ trợ cộng đồng dân cư cũng được chú trọng, như trưng bày, ký gửi sản phẩm địa phương, hàng lưu niệm và phối hợp đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ du lịch.

Nhiều sản phẩm du lịch mới đang được xây dựng nhằm tăng sức hấp dẫn cho điểm đến, đặc biệt là các hoạt động về đêm như “Đêm Mỹ Sơn huyền thoại” - chương trình biểu diễn nghệ thuật ngoài trời tái hiện những giá trị của tinh hoa văn hóa Chăm, lễ hội ẩm thực…; xây dựng du lịch làng quê, làng nghề… để du khách trải nghiệm phong tục tập quán, nghề thủ công của đồng bào dân tộc Chăm, để giá trị di sản được lan tỏa và mang lại lợi ích trực tiếp cho bà con.

“Với những định hướng và giải pháp phát triển phù hợp, cùng sự tham gia liên kết, hỗ trợ, tương tác lẫn nhau giữa đơn vị quản lý, chính quyền địa phương, doanh nghiệp, người dân vùng di sản..., hy vọng Mỹ Sơn từng bước khẳng định điểm đến có sức lan tỏa với những vệ tinh mới hấp dẫn du khách”, ông Nguyễn Công Khiết nói.

Thái Minh