Xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vữngGiai đoạn mới cần tư duy mới, định hướng tiếp cận mới

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, chúng ta đang bước vào một bối cảnh hoàn toàn khác. Sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính là một quyết định chiến lược nhằm tinh gọn bộ máy, tăng cường hiệu quả điều hành. Định hướng phân cấp, phân quyền sâu hơn đến cấp cơ sở, cấp thực thi, vận hành trực tiếp là cơ hội để địa phương phát huy tính lao động, sáng tạo. Sự đột phá khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là điều kiện để đưa tiến bộ về tận thôn xóm, bản làng.

"Xây dựng nông thôn mới với không gian cấp tỉnh, cấp xã rộng lớn hơn, phải có tiếp cận khác hơn. Cán bộ cấp cơ sở không chỉ dựa vào các tiêu chí cứng mà cần có sự sáng tạo dựa trên đặc điểm của mỗi địa phương. Không gian phát triển cấp xã không chỉ là không gian sản xuất mà là không gian tích hợp văn hóa, xã hội, cộng đồng, trong đó năng lực, tri thức của cư dân nông thôn là yếu tố quyết định", Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan cho rằng, quan trọng nhất là niềm tin, là sự chủ động, sự sẵn lòng thích ứng với sự thay đổi của người dân đã trở thành nguồn lực mạnh mẽ nhất. Xây dựng nông thôn mới không còn là chương trình của Nhà nước mà đã thực sự là chương trình của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân. "Giai đoạn mới cần tư duy mới, định hướng tiếp cận mới".

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan gợi mở một số hướng tiếp cận. Thứ nhất, cộng hưởng chính sách, hợp nhất chương trình. Chúng ta thực hiện cùng lúc chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững. Hai chương trình này có nhiều điểm giao thoa, mục tiêu tương đồng. Do vậy, tích hợp, hướng tới hợp nhất hai chương trình để giảm phân mảnh, tăng hiệu quả sử dụng linh hoạt nguồn lực, cùng hướng đến mục tiêu chung, không chỉ cải thiện thu nhập mà còn nâng cao đời sống vật chất và tinh thần.

Xây dựng nông thôn không chỉ giàu có mà còn hạnh phúc. Giảm nghèo bền vững không chỉ dừng lại ở việc "trao cần câu thay vì trao con cá" mà còn phải hướng dẫn cách thức câu cá, kiên trì đồng hành để khơi gợi "tinh thần câu cá", thái độ sống, làm việc đúng đắn, tự lực, tự chủ, không bỏ cuộc. Cách tiếp cận mới đặt người khó khăn vào vị trí chủ thể, khơi dậy động lực của chính bản thân thay vì chỉ trông chờ vào sự trợ giúp ở bên ngoài.

Thứ hai, từ tiêu chí cứng sang năng lực mềm. Giai đoạn đầu chúng ta đã dành nguồn lực cho hạ tầng nông thôn thì giai đoạn tới cần tập trung cho con người. Nâng cao năng lực cộng đồng để mỗi thôn, mỗi xã có thể tự có sáng kiến, sáng tạo, chủ động tham gia, góp phần quản lý dự án, giám sát công trình, tự chủ trong mỗi hành động hằng ngày.

Tri thức hóa nông dân, cư dân nông thôn không chỉ học kỹ thuật sản xuất mà học quản trị, tham gia các lớp bình dân học vụ số, học truyền thông, học liên kết, học cách thương mại hóa, học cách kể chuyện sản phẩm của mình làm ra. Thúc đẩy đổi mới sáng tạo từ dưới lên. Mỗi mô hình kinh tế tập thể, làng nghề, tổ hợp tác, hội quán nông dân là một hạt giống cải cách và đổi mới.

Thứ ba, kinh tế nông thôn không chỉ là nông nghiệp. Khi sản xuất nông nghiệp ngày càng chịu nhiều rủi ro về thời tiết, giá cả, dịch bệnh thì đa dạng hóa sinh kế là một yêu cầu sống còn. Kinh tế nông thôn cần phát triển cả dịch vụ, du lịch, làng nghề, sản phẩm OCOP, logistics. Hộ gia đình không chỉ là hộ nông dân trồng trọt, chăn nuôi mà là nhà sản xuất, nhà kinh doanh và nhà quảng bá sản phẩm của mình. Tổ chức kinh tế cộng đồng như hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã, doanh nghiệp vừa và nhỏ tại địa phương là điểm tựa để gia tăng giá trị, hài hòa lợi ích, san sẻ rủi ro.

Thứ tư, kết nối thị trường, đưa khoa học - công nghệ, tri thức về làng. Lợi thế nông nghiệp của đất nước khó có thể được phát huy hết nếu không thể kết nối trí tuệ của các nhà khoa học từ các viện, trường đến ruộng đồng. Cần có hệ thống khuyến nông cộng đồng, nơi người dân nông thôn không chỉ học kỹ thuật mà được trao đổi trực tiếp với các nhà khoa học, chuyên gia, sinh viên tình nguyện.

Mỗi làng quê đều có thể trở thành một phòng thí nghiệm sống động để thử nghiệm những giải pháp nông nghiệp tuần hoàn, phục hồi môi trường, tạo thêm nhiều sinh cảnh dọc theo những con sông, con đường, khu trung tâm. Mỗi hộ gia đình biết tiết kiệm nước, sử dụng năng lượng tái tạo, đổi mới giống cây, giống con, phát huy giá trị thực vật bản địa, kết hợp với những nghề mới như trồng dược liệu, cây gia vị,…

Thứ năm, thay đổi tư duy lập quy hoạch nông thôn. Sau khi hợp nhất không gian hành chính cấp xã, chắc chắn phải điều chỉnh lập quy hoạch mới. Quy hoạch xã không chỉ là quy hoạch sản xuất nông nghiệp, trồng cây gì hay nuôi con gì, là quy hoạch kết cấu hạ tầng. Quy hoạch xã quan trọng hơn là định hình khu vực kinh tế nông thôn. Trong không gian đó, làng nghề truyền thống được phục hồi, tạo ra các ngành nghề mới cho nông thôn, khu vực chế biến nông sản, phát triển du lịch cộng đồng.

Quy hoạch nông thôn cần được xem là bản marketing để giới thiệu, thu hút đầu tư bên ngoài, khuyến khích người làng tham gia phát triển kinh tế hộ, kinh tế hợp tác xã, xúc tiến đầu tư, khởi nghiệp nông nghiệp với các mô hình nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp số.

Thứ sáu, từ làng quê nông thôn đến làng thông minh, làng hạnh phúc. Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn tới sẽ không dừng lại ở đạt chuẩn mà bước tới những mô hình mới. Làng thông minh có kết nối internet, có dữ liệu sản xuất, có mô hình sản xuất thông minh. Làng hạnh phúc nơi không chỉ có thu nhập mà có niềm vui, sự sẻ chia, văn hóa cộng đồng được bảo tồn, người già được quan tâm, trẻ em được học hành, bình đẳng giới được bước vào từng ngôi nhà, từng cộng đồng. Bởi mục tiêu cuối cùng của phát triển không phải những con số mà là nâng cao chất lượng sống cho từng người dân.

Hành trình nông thôn mới, giảm nghèo bền vững vẫn còn nhiều việc phải làm. Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan tin rằng nếu chúng ta tiếp tục đồng lòng, lắng nghe tiếng nói của cộng đồng, tạo không gian cho những sáng kiến ở địa phương thì nông thôn Việt Nam sẽ không chỉ mới về hình thức mà mới cả trong tư duy, trong cách sống, cách làm ăn và cách gắn kết.

PV lược ghi