Thúc đẩy nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh

Điều kiện sống người dân được cải thiện rõ nét

Đánh giá tổng kết 2 chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, định hướng giai đoạn 2026 - 2035, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy khẳng định, điều kiện sống người dân được cải thiện rõ nét, nhất là tại các địa bàn khó khăn. Hạ tầng nông thôn phát triển đồng bộ, dịch vụ thiết yếu được mở rộng; tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh; cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động chuyển dịch tích cực, góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển và chênh lệch vùng miền.

Công tác truyền thông, đào tạo được chú trọng, đổi mới, góp phần nâng cao nhận thức và hành động trong cộng đồng về giảm nghèo bền vững. Cụ thể, đã tập huấn cho hơn 12.000 lượt cán bộ về xây dựng nông thôn mới và hơn 734.000 lượt cán bộ, cộng tác viên về giảm nghèo.

Công tác chỉ đạo, điều hành linh hoạt, tăng cường phân cấp cho địa phương; gắn kết chặt chẽ giữa mục tiêu - nguồn lực - tổ chức thực hiện. Công tác truyền thông, giám sát, phản biện được chú trọng. Đã tiếp cận các xu thế phát triển mới như chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, du lịch nông thôn, dinh dưỡng, đào tạo nghề, tạo việc làm, bình đẳng giới, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) đến năm 2030.

Về kết quả thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ, chương trình xây dựng nông thôn mới cơ bản là đạt và vượt các mục tiêu được giao đến hết năm 2025. Trong đó, tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới 79,3%/chỉ tiêu 80%, tăng 10,6% so với cuối năm 2021; tỷ lệ xã đạt nông thôn mới nâng cao là 42,4%/chỉ tiêu 40%, tăng hơn 5 lần so với cuối năm 2021; tỷ lệ xã đạt nông thôn mới kiểu mẫu là 12,3%/ chỉ tiêu 10%, tăng hơn 17 lần so với cuối năm 2021. Đã có 12 tỉnh được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới/chỉ tiêu 15 tỉnh, tăng 8 tỉnh so với cuối năm 2021.

Với chương trình giảm nghèo bền vững, tỷ lệ hộ nghèo cuối năm 2024 là 1,93%, giảm 3,27% so với cuối năm 2022, giảm bình quân 1,03%/năm (đạt mục tiêu giao giảm 1-1,5%/năm). Tỷ lệ xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo thoát khỏi tình trạng khó khăn là 35,20% (19/54 xã)/chỉ tiêu 30%. Tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi của trẻ em dưới 16 tuổi, giảm còn 25,42%/chỉ tiêu dưới 34%.

Đã triển khai trên 10.500 mô hình sinh kế/chỉ tiêu trên 1.000 mô hình (vượt xa mục tiêu). Hỗ trợ kết nối việc làm thành công cho trên 134.000 lao động thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo/chỉ tiêu là tối thiểu 100.000 lao động, vượt 34%.

Tuy nhiên, báo cáo cũng chỉ ra rằng, kết quả giảm nghèo, tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới tại một số vùng khó khăn còn hạn chế. Vẫn còn một số huyện nghèo “trắng xã nông thôn mới”. Nhiều địa phương chậm bố trí vốn đối ứng, lập kế hoạch và triển khai thực hiện; phân bổ nguồn lực từ trung ương về địa phương chưa kịp thời, còn dồn vào cuối năm, ảnh hưởng đến tiến độ chương trình và tốc độ giải ngân.

Chất lượng xã nông thôn mới, xã nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu, mô hình giảm nghèo một số nơi còn thiếu bền vững. Công tác hậu kiểm, giám sát chất lượng sản phẩm OCOP chưa được quan tâm. Một số vùng sâu, vùng xa còn thiếu hạ tầng thiết yếu và dịch vụ cơ bản; cán bộ cấp xã kiêm nhiệm nhiều, năng lực điều hành, giám sát còn hạn chế.

Phát triển bao trùm, bền vững, lấy người dân làm trung tâm

Về định hướng chương trình giai đoạn 2026 - 2035, theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, quan điểm là bảo đảm phát triển bao trùm, bền vững, lấy người dân làm trung tâm và là chủ thể của quá trình phát triển; gắn kết hiệu quả giữa xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững. Phát triển nông thôn theo hướng hiện đại, gắn với quá trình công nghiệp hóa - đô thị hóa và chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn; đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế - xã hội với bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường và thích ứng biến đổi khí hậu, đặc biệt ở các địa bàn khó khăn. Xây dựng và thực hiện chương trình theo hướng tích hợp, đa mục tiêu. Trong đó, Trung ương xây dựng khung chương trình, ban hành tiêu chí, định mức và phân bổ nguồn lực, quản lý theo mục tiêu dựa trên kết quả đầu ra; phân cấp, phân quyền cho địa phương chủ động triển khai thực hiện phù hợp với điều kiện thực tiễn, phát huy mạnh mẽ vai trò người dân, doanh nghiệp và cộng đồng.

“Mục tiêu là xây dựng nông thôn mới hiện đại, toàn diện, bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu. Thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn theo hướng đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; nâng cao thu nhập, chất lượng sống và khả năng tiếp cận dịch vụ thiết yếu của người dân nông thôn, từng bước tiệm cận mức sống đô thị.

Xây dựng nông thôn xanh, sạch, đẹp, an toàn, đậm bản sắc văn hóa; bảo đảm an sinh xã hội, giảm nghèo nhanh, bền vững; giữ vững quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội; hình thành cộng đồng nông thôn văn minh, nhân văn, gắn kết và hạnh phúc”, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhấn mạnh.

Để đạt các mục tiêu đề ra, cần ban hành đồng bộ các văn bản hướng dẫn thực hiện Chương trình; hoàn thiện cơ chế huy động - phân bổ nguồn lực linh hoạt; tăng phân cấp, phân quyền cho cấp tỉnh, xã; khuyến khích hợp tác công - tư, thu hút ODA; xây dựng Bộ tiêu chí quốc gia nông thôn mới các cấp phù hợp với giai đoạn mới; thí điểm mô hình “ nông thôn mới hạnh phúc”.

Đặc biệt, nghiên cứu, đề xuất mô hình tổ chức thực hiện theo hướng chuyên trách, phù hợp chính quyền địa phương 2 cấp. Định hướng triển khai xây dựng nông thôn mới theo 3 nhóm khu vực: xã ven đô, xã đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi và xã thuộc các địa bàn còn lại. Thực hiện giảm nghèo đa chiều, phát triển sinh kế bền vững, tránh tái nghèo...

Tùng Phương