Italy thông qua luật phát triển nền kinh tế không gian

Hoàn thiện khung pháp lý còn thiếu

Trước đây, mặc dù châu Âu chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của hệ sinh thái không gian mới, việc Italy chưa có một luật khung rõ ràng đã khiến các doanh nghiệp trong nước gặp trở ngại về cấp phép, bảo hiểm, quản lý rủi ro và tiếp cận nguồn vốn.

Luật mới đặt ra hai điểm cốt lõi. Trước hết, luật thiết lập Kế hoạch quốc gia về nền kinh tế không gian, trong đó có Quỹ kinh tế không gian, một cơ chế tài chính nhằm hỗ trợ đổi mới thị trường thông qua đầu tư công và tư. Quỹ này được cấp khoản vốn khởi đầu 35 triệu euro cho năm 2025, với mục tiêu nâng dần tổng vốn lên hơn 7 tỷ euro trong các năm tiếp theo thông qua việc tích hợp với Kế hoạch quốc gia về phục hồi và tăng cường khả năng chống chịu (Piano Nazionale di Ripresa e Resilienza - PNRR), Cơ quan Không gian châu Âu (ESA) và Cơ quan Không gian Italy (Agenzia Spaziale Italiana - ASI).

Quỹ ra đời để tài trợ cho các doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo nhỏ và vừa, đồng thời phát triển chuỗi cung ứng và cơ sở hạ tầng không gian, tạo đà bứt phá của các doanh nghiệp tiên phong về công nghệ.

Tiếp theo, luật giao cho ASI vai trò then chốt trong việc giám sát thực thi, bao gồm đăng ký các vật thể không gian phóng đi từ lãnh thổ Italy và có quyền thu hồi giấy phép đối với các nhà khai thác không tuân thủ. Cơ quan này còn được trao thẩm quyền xử phạt vi phạm theo các tiêu chuẩn về an toàn, kỹ thuật và môi trường, qua đó lấp đầy khoảng trống pháp lý về ủy quyền hoạt động không gian. Ngoài ra, luật cũng mở rộng phạm vi điều chỉnh đối với các nhà khai thác Italy thực hiện kinh doanh từ nước ngoài. Italy là quốc gia thứ ba trên thế giới tự chủ đưa vệ tinh nhân tạo vào quỹ đạo thông qua chương trình San Marco, sau Liên Xô và Mỹ.

Luật cũng chính thức hóa yêu cầu bắt buộc về bảo hiểm trách nhiệm dân sự đối với cả nhà khai thác trong và ngoài nước muốn tiến hành hoạt động không gian từ lãnh thổ Italy, với mức đền bù có thể lên đến 100 triệu euro mỗi sự cố, nhằm đảm bảo an toàn và bền vững tài chính cho các sứ mệnh không gian được ưu tiên và bảo vệ.

Không chỉ bảo đảm cơ chế quản lý, giám sát, luật còn giao cho Bộ Doanh nghiệp và sản phẩm thương hiệu Italy (Ministero delle Imprese e del Made in Italy (MIMIT)) chịu trách nhiệm phê duyệt chính sách sử dụng phổ tần cho liên lạc vệ tinh, ưu tiên cho các vệ tinh thuộc EU để bảo đảm an ninh quốc gia. Quy định này góp phần kiểm soát dữ liệu vệ tinh một cách nhất quán và có chủ đích.

Bệ phóng cho Italy

Về mặt kinh tế, Italy đã cam kết đầu tư khoảng 7,3 tỷ euro cho các chương trình không gian đến năm 2026, gồm đóng góp cho ESA khoảng 3,1 tỷ và chi cho ASI khoảng 2,3 tỷ. Khoản đầu tư đáng kể này giúp Italy duy trì vị thế trong nhóm dẫn đầu châu Âu về công nghiệp không gian, và chuẩn bị cho một nền kinh tế không gian toàn cầu được Diễn đàn Kinh tế thế giới và McKinsey dự báo là sẽ đạt đến 1.800 tỷ USD vào năm 2035.

Về tác động đối với các bên liên quan, luật mới giúp doanh nghiệp khởi nghiệp và doanh nghiệp vừa và nhỏ dễ dàng tiếp cận vốn, đơn giản hóa thủ tục cấp phép, giảm rào cản hành chính, thể hiện bước chuyển rõ rệt từ mô hình hỗ trợ tập trung vào các tập đoàn lớn sang thúc đẩy sản xuất công nghệ và dịch vụ vệ tinh quy mô nhỏ. Đồng thời, các tập đoàn lớn cũng hưởng lợi nhờ chính sách cung cấp sự ổn định pháp lý cần thiết cho hợp tác quốc tế, ví dụ dự án Artemis (NASA-ESA) hay các hiệp định song phương.

Tuy nhiên, để luật thực sự phát huy hiệu quả, các doanh nghiệp cần nỗ lực xây dựng hệ thống tuân thủ nội bộ, từ hồ sơ cấp phép, bảo hiểm đầy đủ, đến quy trình an toàn kỹ thuật và cơ chế báo cáo định kỳ. Việc không đáp ứng các tiêu chuẩn này có thể dẫn đến các biện pháp hành chính như xử phạt hoặc đình chỉ hoạt động.

Theo các nhà phân tích, luật mới không chỉ mở ra con đường phát triển cho nền kinh tế không gian tư nhân tại Italy, mà còn là bước đi chiến lược nhằm nâng tầm vị thế của quốc gia này trên bản đồ vũ trụ toàn cầu.

Linh Anh