Chống gian lận thi đại học ở Trung Quốc: Từ drone đến AI vào cuộc

Với hơn 13 triệu thí sinh đăng ký dự thi, kỳ thi tuyển sinh đại học quốc gia (còn gọi là gaokao - Cao khảo) tại Trung Quốc được ví như “kỳ thi sinh tử” của hàng triệu học sinh.

Tuần này, khi các hội đồng thi đang bước vào giai đoạn chấm điểm, dư luận Trung Quốc và thế giới tiếp tục quan tâm không chỉ đến kết quả, mà còn đến những biện pháp chống gian lận chưa từng có được nước này triển khai trong mùa thi năm nay.

Huy động toàn lực công nghệ để chống gian lận

Bên cạnh sức ép học thuật, thí sinh Trung Quốc dự thi Cao khảo năm nay phải đối mặt với các biện pháp chống gian lận khắt khe nhất từ trước đến nay. Chính phủ Trung Quốc đã triển khai hệ thống kiểm soát nhiều lớp, kết hợp giữa công nghệ cao và quy trình kiểm tra truyền thống nhằm đảm bảo sự công bằng tuyệt đối.

Tại các điểm thi, công nghệ nhận diện khuôn mặt, máy dò kim loại, thiết bị bay không người lái (drone), thiết bị gây nhiễu sóng điện thoại và camera giám sát độ nét cao được áp dụng đồng loạt.

Đặc biệt, các công ty công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) hàng đầu Trung Quốc như Tencent hay DeepSeek đã chủ động “tắt” một số chức năng hỗ trợ học tập trong thời gian thi. Những nền tảng AI này đã chặn người dùng tải hình ảnh đề thi, nhằm ngăn chặn việc sử dụng AI để gian lận. Nghĩa là, nếu học sinh cố gắng tải lên hình ảnh của một câu hỏi trong bài thi, họ sẽ nhận được thông báo rằng tính năng này hiện không khả dụng.

Một thông báo từ chatbot của Tencent ghi rõ: “Kính gửi người dùng, để đảm bảo công bằng cho kỳ thi Cao khảo, chức năng này tạm thời không khả dụng trong thời gian thi. Tencent Yuanbao chúc các thí sinh đạt kết quả tốt”.

DeepSeek cũng xác nhận hành động tương tự: “DeepSeek Chat tạm ngưng tính năng tìm kiếm câu hỏi qua ảnh trong kỳ thi Cao khảo và các kỳ thi quan trọng khác”. Công ty này nhấn mạnh đây là biện pháp nhằm “đảm bảo sự công bằng trong kỳ thi tuyển sinh đại học”.

Không chỉ ngăn chặn hành vi sử dụng công nghệ trong kỳ thi, Trung Quốc còn đưa công nghệ vào giám sát trực tiếp phòng thi. Các hệ thống AI có khả năng nhận diện hành vi bất thường như nói chuyện, trao đổi tín hiệu, truyền giấy, liếc nhìn… đã được đưa vào vận hành.

Thậm chí sau mỗi buổi thi, nhiều trường học rà soát kỹ lưỡng toàn bộ video ghi hình trong phòng thi để phát hiện các hành vi gian lận chưa bị phát hiện tại chỗ.

Gian lận thi cử có thể bị xử lý hình sự

Việc ngăn chặn gian lận thi cử ở Trung Quốc không chỉ dừng ở khâu công nghệ hay kiểm tra kỹ thuật. Từ năm 2016, hành vi gian lận trong kì thi Cao khảo đã bị đưa vào diện xử lý hình sự. Theo đó, người vi phạm có thể bị phạt tù lên tới 7 năm và cấm thi các kỳ thi quốc gia khác trong 3 năm.

Theo Tòa án Nhân dân Tối cao Trung Quốc, kể từ khi luật được thực thi, nước này đã xử lý hơn 4.000 vụ án liên quan và kết án hơn 11.000 người. Năm 2018, một vụ án từng gây chấn động khi 6 người bị tuyên án từ 20 tháng đến 4 năm tù do điều hành một đường dây gian lận bằng thiết bị không dây. Thí sinh được cung cấp tai nghe, đọc to đề thi để người bên ngoài tìm lời giải và đọc lại qua thiết bị thu âm.

Quyết tâm đảm bảo công bằng trong giáo dục

Phần lớn ý kiến công chúng ủng hộ các biện pháp mạnh tay của Trung Quốc. Trên Instagram, một tài khoản bình luận: “Biện pháp táo bạo nhưng cần thiết. Khi có đến 13 triệu học sinh tranh giành số suất học giới hạn, thì chỉ một sơ hở nhỏ về công nghệ cũng có thể phá vỡ sự công bằng. Tôn trọng Trung Quốc vì đã coi trọng sự công bằng trong môi trường giáo dục”.

Đối với học sinh Trung Quốc, đặc biệt là những em đến từ khu vực nông thôn, Cao khảo được xem là “tấm vé vàng” giúp thay đổi số phận. Trong bối cảnh xã hội cạnh tranh gay gắt và khoảng cách vùng miền còn hiện hữu, kỳ thi này đóng vai trò như đòn bẩy tạo nên sự bình đẳng trong tiếp cận giáo dục và cơ hội thăng tiến xã hội.

Dù kỳ thi năm nay đã khép lại, nhưng những gì Trung Quốc đã thực hiện để bảo vệ sự công bằng trong môi trường giáo dục cho thấy một quyết tâm rõ ràng: không khoan nhượng với gian lận, dù bằng bất cứ hình thức hay công nghệ nào.

Hồng Nhung