Iran trước những lựa chọn rủi ro
Việc Mỹ bất ngờ không kích các cơ sở hạt nhân của Iran đặt chính quyền Tehran trước những lựa chọn đầy rủi ro: Trả đũa và đối mặt với chiến tranh, hay chấp nhận thỏa hiệp trong thế yếu.
Iran và Mỹ đã có nhiều thập kỷ đối đầu căng thẳng, phần lớn thể hiện qua lời lẽ và các động thái gián tiếp. Từ các khẩu hiệu "Cái chết cho nước Mỹ" đến cuộc tấn công căn cứ Mỹ ở Iraq sau vụ ám sát tướng lĩnh hàng đầu Qasem Soleimani, chính quyền Tehran đã nhiều lần tiến gần đến bờ vực đối đầu quân sự trực tiếp với Mỹ, nhưng sau đó lại rút lui.
Giờ đây, với loạt không kích mới nhất của Mỹ nhằm vào các cơ sở hạt nhân tại Fordow, Natanz và Isfahan - những địa điểm then chốt trong chương trình hạt nhân của Tehran, cuộc đối đầu đã chuyển sang một cấp độ nguy hiểm hơn.
Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi gọi hành động này là “sự vi phạm trắng trợn Hiến chương Liên Hợp Quốc và luật pháp quốc tế”, đồng thời khẳng định Iran “giữ toàn quyền lựa chọn để bảo vệ chủ quyền, lợi ích và người dân”. Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran xác nhận ba cơ sở hạt nhân bị tấn công và gọi đây là “hành động thù địch mang tính hủy diệt”.
Ảnh: Getty Images
Trước đó, Tehran đã thể hiện mong muốn tránh leo thang, tập trung vào các nỗ lực ngoại giao, từ tiếp xúc với các lãnh đạo châu Âu, thế giới Ả Rập, đến vận động qua kênh Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, theo các nguồn tin ngoại giao, hy vọng ngăn chặn hành động quân sự của Mỹ đã sụp đổ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump - bất chấp những tiếng nói phản đối trong nội bộ - quyết định hành động.
Trả đũa hay thoái lui?
Iran hiện đang đứng trước hai lựa chọn, và không có lựa chọn nào dễ dàng.
Nếu trả đũa bằng quân sự, Tehran có thể kéo Mỹ vào một cuộc chiến kéo dài, với hệ lụy khôn lường cho chính thể Cộng hòa Hồi giáo đã tồn tại gần nửa thế kỷ. Tướng Mohsen Rezaei, cựu chỉ huy lực lượng Vệ binh Cách mạng và thành viên Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao cảnh báo trên truyền hình nhà nước rằng, nếu Mỹ bước vào chiến tranh, Iran sẽ phản ứng bằng cách tấn công các căn cứ quân sự Mỹ, gài thủy lôi ở Vịnh Ba Tư và tiến tới đóng cửa eo biển Hormuz, tuyến vận chuyển dầu mỏ quan trọng bậc nhất toàn cầu.
Tuy nhiên, các chuyên gia trong nước cảnh báo rằng hành động đáp trả có thể khiến Iran lún sâu vào một cuộc xung đột không cân sức, dẫn đến sụp đổ như Iraq hay sa lầy như Afghanistan.
Trong khi đó, nếu Iran chọn cách thoái lui và chấp nhận một thỏa thuận ngừng bắn, họ sẽ đối mặt với tổn thất nghiêm trọng về chiến lược: Chương trình hạt nhân bị tê liệt, quân đội suy yếu, và vị thế khu vực bị suy giảm đáng kể.
“Chúng ta đang đối mặt với một thách thức lớn. Nếu bước vào bàn đàm phán lúc này, phía bên kia sẽ đặt ra thêm nhiều yêu cầu mới, thậm chí liên quan đến năng lực phòng thủ của chúng ta”, nhà phân tích chính trị bảo thủ Reza Salehi bình luận từ Tehran.
Các cuộc tấn công của Mỹ cũng có thể khiến các lực lượng thân Iran trong khu vực phản ứng. Tuy nhiên, Hezbollah (tại Lebanon) và Hamas (tại Gaza) hiện đang suy yếu sau các chiến dịch quân sự của Israel. Lực lượng dân quân Iraq cũng đã giảm mạnh các cuộc tấn công vào căn cứ Mỹ. Duy chỉ có Houthi ở Yemen, với vị trí chiến lược gần Biển Đỏ, còn giữ thế chủ động. Họ tuyên bố sẽ tấn công tàu chiến Mỹ nếu Washington tiếp tục hỗ trợ Israel trong cuộc chiến chống lại Iran.
Tương lai bất định
Iran, dù muốn hay không, đang bị đẩy vào một bước ngoặt mang tính sống còn. Việc chọn lựa giữa trả đũa quân sự hay nhượng bộ ngoại giao không chỉ là bài toán chiến thuật, mà còn là phép thử lớn cho mô hình chính trị, vai trò khu vực và cả sự sinh tồn của thể chế Cộng hòa Hồi giáo.
Sự kiện lần này là minh chứng rõ ràng cho tính chất bất định và rủi ro leo thang của các cuộc xung đột Trung Đông - nơi các tính toán địa chiến lược không chỉ bị chi phối bởi lợi ích quốc gia, mà còn bởi niềm tin hệ tư tưởng, các mối liên minh phức tạp và tâm lý thù địch kéo dài nhiều thập kỷ.
Trong bối cảnh đó, Iran không chỉ cần cẩn trọng trong từng bước đi, mà cả thế giới cũng cần hành xử khôn ngoan để ngăn chặn một cuộc chiến mới có thể bùng nổ ngay giữa lòng khu vực dễ tổn thương nhất hành tinh.