Thượng viện Mỹ điều chỉnh dự luật thuế: Cân bằng giữa tăng trưởng và ổn định

Điều này có thể đánh dấu bước khởi đầu của quá trình thương lượng phức tạp giữa Hạ viện và Thượng viện Mỹ - vốn đều do phe Cộng hòa kiểm soát với tỷ lệ sát sao, nhằm thống nhất một gói cải cách thuế và chi tiêu quy mô lớn có tên “Dự luật Vĩ đại, Tuyệt vời” - được kỳ vọng là “đòn bẩy tăng trưởng” cho nền kinh tế nước này.

Giữa tán tụng và hoài nghi

“Dự luật sẽ là một động cơ phản lực”, Chủ tịch Hạ viện Mỹ Mike Johnson đã một lần nữa ca ngợi dự luật trên chương trình “Meet the Press” của Đài NBC mới đây. “Chúng tôi gọi đây là “Dự luật vĩ đại, tuyệt vời” bởi đây là một gói hỗ trợ tăng trưởng khổng lồ sẽ giúp thu nhập của mọi người tăng lên”.

Là chương trình nghị sự cốt lõi của chính quyền Tổng thống Donald Trump, tuy nhiên thời gian qua, dự luật đã gây ra cuộc tranh luận gay gắt giữa các đảng phái, đặc biệt liên quan đến vấn đề nợ công và bất bình đẳng thu nhập.

Hồi tháng 5, Hạ viện Mỹ đã thông qua Dự luật với tỷ lệ bỏ phiếu sít sao. Văn kiện này chủ yếu tập trung vào việc gia hạn các khoản cắt giảm thuế cá nhân từ Đạo luật Cắt giảm Thuế và Việc làm năm 2017, đồng thời bổ sung một số cam kết tranh cử của Tổng thống Donald Trump, bao gồm miễn thuế tạm thời đối với tiền boa, làm thêm giờ và lãi vay mua ô tô.

Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế nhận định rằng Dự luật mà Hạ viện Mỹ thông qua khó có thể mang lại hiệu quả tăng trưởng như kỳ vọng, do thiếu vắng những cải cách sâu rộng và lâu dài về thuế doanh nghiệp - yếu tố được xem là động lực chủ yếu của tăng trưởng kinh tế.

Các ước tính độc lập đều cho rằng dự luật này chỉ giúp tăng trưởng kinh tế ở mức rất khiêm tốn và không thể bù đắp cho hàng nghìn tỷ USD thuế cắt giảm.

Khác biệt trong cách tiếp cận

Đề xuất sửa đổi Thượng viện Mỹ vừa đưa ra bao gồm đề xuất kéo dài một số ưu đãi thuế cho doanh nghiệp và siết lại ưu đãi thuế đối với thu nhập chịu thuế ở cấp bang và địa phương. Các nội dung cốt lõi trong hai phiên bản Dự luật thuế riêng rẽ của lưỡng viện đang cho thấy sự khác biệt rõ rệt trong cách tiếp cận.

Phiên bản đã được Hạ viện thông qua chủ yếu tập trung vào việc gia hạn các ưu đãi thuế cá nhân trị giá khoảng 4.000 tỷ USD, vốn sẽ hết hiệu lực vào cuối năm 2025. Bên cạnh đó là một số biện pháp mở rộng ngắn hạn, như tăng mức tín dụng thuế trẻ em trong bốn năm tới. Tuy có đưa vào một số ưu đãi cho doanh nghiệp, chẳng hạn như cho phép khấu trừ toàn bộ chi phí mua thiết bị hoặc nghiên cứu và phát triển trong năm đầu tiên, nhưng các biện pháp này đều có thời hạn kết thúc vào cuối năm 2029. Chính tính tạm thời này khiến giới chuyên gia tỏ ra hoài nghi về hiệu quả lâu dài của dự luật.

Ngược lại, đề xuất của Thượng viện, theo thông tin mới nhất, đang hướng tới việc biến một số điều khoản thành vĩnh viễn, chẳng hạn khấu trừ chi phí mua thiết bị hoặc nghiên cứu và phát triển, qua đó tạo ra sự ổn định về môi trường thuế cho doanh nghiệp, một điều kiện quan trọng để thúc đẩy đầu tư dài hạn. Tuy nhiên, theo ước tính từ Ủy ban Ngân sách Liên bang có trách nhiệm, việc biến hai điều khoản này thành vĩnh viễn sẽ khiến chi phí ngân sách tăng từ 60 tỷ USD (nếu tạm thời) lên tới 507 tỷ USD trong một thập niên.

Dự báo tăng trưởng kinh tế đối với bản dự luật của Thượng viện vẫn chưa được công bố.

Bài toán chính sách chưa có lời giải

Theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ, ngay cả khi tính đến các tác động tích cực từ tăng trưởng kinh tế, phiên bản Hạ viện vẫn sẽ làm tăng thâm hụt ngân sách thêm 2.800 tỷ USD trong giai đoạn 2025 - 2034. Nếu không tính đến các tác động kinh tế, mức tăng thâm hụt là 2.400 tỷ USD.

Văn phòng Ngân sách Quốc hội cũng dự báo rằng, mặc dù gói chính sách có thể giúp tăng thêm 124 tỷ USD doanh thu nhờ tăng trưởng, chi phí lãi vay của chính phủ sẽ tăng tới 441 tỷ USD do lãi suất cao hơn - một yếu tố mà nhiều chuyên gia cảnh báo sẽ làm giảm dư địa chi tiêu công trong tương lai.

Các mô hình độc lập khác cũng đưa ra đánh giá tương tự. Quỹ Thuế (Tax Foundation), một tổ chức nghiên cứu nghiêng về phía bảo thủ dự báo dự luật Hạ viện sẽ chỉ giúp Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) Mỹ tăng thêm 0,8% trong vòng 30 năm tới, so với mức 1,7% mà Đạo luật Cắt giảm Thuế và Việc làm đạt được theo ước tính của chính tổ chức này.

Penn Wharton Budget Model, một mô hình phân tích kinh tế uy tín, cho rằng đến năm 2034, GDP của Mỹ có thể tăng 0,4% nhưng thâm hụt ngân sách sẽ phình to thêm 3.200 tỷ USD. Đáng chú ý, Penn Wharton còn dự báo rằng một số người dân sẽ thay đổi hành vi lao động vì tác động từ chính sách. Theo đó, một số hộ thu nhập thấp có thể giảm giờ làm để đủ điều kiện hưởng Medicaid, trong khi người thu nhập cao có xu hướng làm việc ít hơn do được hưởng lợi từ các ưu đãi thuế.

Những điều chỉnh trong phiên bản đề xuất sửa đổi của Thượng viện được kỳ vọng sẽ cải thiện hiệu quả tăng trưởng của dự luật, nhưng cũng đặt ra bài toán tài khóa ngày càng phức tạp.

Ông William Gale, đồng Giám đốc Trung tâm Chính sách Thuế Urban-Brookings bình luận: “Nếu muốn thúc đẩy tăng trưởng, nên tập trung vào chính sách khuyến khích đầu tư - nơi doanh nghiệp chỉ được ưu đãi nếu thực sự bỏ vốn. Nhưng phải nhớ rằng, tăng chi tiêu vô điều kiện có thể phản tác dụng nếu đi kèm với thâm hụt cao”.

Trước những phân tích trái chiều, chính quyền Tổng thống Donald Trump kiên quyết bảo vệ Dự luật của mình. Người phát ngôn Nhà Trắng Kush Desai khẳng định: “Các “chuyên gia” chê bai “Dự luật Vĩ đại, Tuyệt vời” cần phải nhớ rằng chính họ cũng đã từng đưa ra các dự báo u ám tương tự về kế hoạch cắt giảm thuế của Tổng thống Trump trong nhiệm kỳ đầu”.

Ông Desai cho rằng Đạo luật Cắt giảm thuế và việc làm năm 2017 từng bị nghi ngờ nhưng đã giúp tạo việc làm, tăng lương, thúc đẩy đầu tư và tăng trưởng kinh tế “ở mức lịch sử”. Đây cũng chính là cơ sở để Nhà Trắng tiếp tục đặt niềm tin vào dự luật mới, như một phần trọng yếu trong chương trình phục hồi và tái cơ cấu nền kinh tế Mỹ hậu đại dịch và trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt.

Việc Thượng viện Mỹ công bố đề xuất phiên bản dự luật với các đề xuất sửa đổi là bước khởi đầu cho một giai đoạn thương lượng đầy thử thách giữa hai viện Quốc hội Mỹ. Mục tiêu là tìm ra điểm cân bằng giữa thúc đẩy tăng trưởng và kiểm soát thâm hụt - một bài toán vốn đã phức tạp, nay càng trở nên khó khăn trong bối cảnh lãi suất cao, nợ công chạm ngưỡng lịch sử và nền kinh tế toàn cầu còn nhiều bất định.

Theo giới quan sát, nếu hai viện Quốc hội Mỹ không thể thống nhất được các điều khoản chủ chốt, dự luật sẽ không thể được thông qua trước thời hạn ngày 4/7 mà Tổng thống Donald Trump đặt ra. Trong bối cảnh đó, giới làm chính sách Mỹ đang đối mặt với một câu hỏi then chốt: liệu ưu đãi thuế có còn là động lực đủ mạnh để thúc đẩy tăng trưởng, hay đã đến lúc phải tìm kiếm những đòn bẩy mới bền vững hơn?

Hồng Nhung