Hạ viện Anh thông qua dự luật trợ tử - vấn đề gây chia rẽ sâu sắc trong xã hội

Quyền lựa chọn phẩm giá cho cái chết

Dự luật, có tên gọi chính thức là Luật Chấm dứt cuộc sống của bệnh nhân nan y (Luật Trợ tử) đã được các hạ nghị sĩ Anh thông qua với 314 phiếu thuận và 291 phiếu chống, trong lần thảo luận thứ ba cũng là lần cuối cùng. Cuộc bỏ phiếu diễn ra sau 5 tiếng tranh luận gay gắt và sau 7 tháng vấn đề này chia rẽ xã hội Anh kể từ khi dự luật được đưa trở lại chương trình nghị sự vào tháng 11 năm ngoái. Dự luật giờ đây sẽ chuyển đến Thượng viện Anh để xem xét vòng cuối cùng.

Nếu được Thượng viện Anh thông qua, luật trợ tử mới sẽ đưa Anh và Xứ Wales gia nhập một nhóm nhỏ các quốc gia và khu vực cho phép người mắc bệnh giai đoạn cuối được quyền chủ động kết thúc cuộc sống một cách danh dự và không đau đớn, tương tự như Thụy Sĩ, Hà Lan, Bỉ, Canada, New Zealand và hầu hết các bang của Australia. Anh cũng sẽ trở thành một trong những quốc gia lớn nhất tính theo dân số cho phép thực hiện quy trình này.

Nội dung dự luật được thông qua nêu rõ những người được chẩn đoán mắc bệnh nan y, có thời gian sống dự kiến dưới 6 tháng, có thể lựa chọn kết thúc cuộc đời bằng việc sử dụng một loại thuốc, với điều kiện họ hoàn toàn minh mẫn để tự quyết định. Quy trình này yêu cầu sự xác nhận của hai bác sĩ và một hội đồng ba người. Quy định này được sửa đổi so với dự thảo ban đầu, yêu cầu sự đồng ý của một thẩm phán và hai bác sĩ, nhằm tránh tình trạng quá tải hệ thống tư pháp. Người bệnh sau đó phải tự sử dụng thuốc để chấm dứt cuộc sống mà không cần phải có sự hỗ trợ của bất kỳ ai.

Một số ít quốc gia cho phép một số hình thức trợ tử, nhưng các chi tiết cụ thể của luật lại khác nhau rất nhiều. Dự luật do Anh đề xuất về cơ bản phù hợp với mô hình Oregon, nhưng không đi xa như Thụy Sĩ, Hà Lan và Canada, nơi cho phép trợ tử trong các trường hợp đau khổ, không chỉ dành cho những người bệnh giai đoạn cuối. Nó khác với an tử, quá trình mà một người khác cố tình kết thúc cuộc sống của một người nào đó để giảm bớt đau khổ.

Hiện tại, giúp ai đó chết là một tội ác ở Anh và xứ Wales, có thể bị phạt tới 14 năm tù. Trong khi đó, thực hiện an tử cho một người được coi là giết người hoặc ngộ sát.

Vấn đề gây tranh cãi sâu sắc

Cuộc bỏ phiếu tại Hạ viện diễn ra trong bối xã hội Anh đang chứng kiến cuộc tranh luận công khai gay gắt trên toàn quốc về việc liệu nhà nước có nên quyết định những lựa chọn của người dân Anh vào những giây phút cuối đời của họ hay không.

Những người ủng hộ dự luật này, trong đó có MC truyền hình nổi tiếng Esther Rantzen - người đang điều trị ung thư phổi giai đoạn cuối, lập luận rằng việc cho phép trợ tử là quyền tự do cơ bản, giúp người bệnh giảm bớt đau đớn không cần thiết và tránh việc phải ra nước ngoài để tìm kiếm cái chết nhân đạo. Esther Rantzen cho rằng, sẽ không công bằng với những người không có điều kiện khi những người giàu có có thể tìm kiếm một cái chết êm ái vào cuối đời ở nước ngoài chẳng hạn như Thụy Sĩ, quốc gia đã thông qua luật trợ tử từ hơn 10 năm trước. Ước tính đến nay, hơn 500 người Anh đã tìm dịch vụ hỗ trợ cái chết ở nước ngoài.

Hạ nghị sĩ Công đảng Kim Leadbeater - người đệ trình dự luật này vào năm 2024, nhấn mạnh rằng đây không phải là lựa chọn giữa sự sống và cái chết, mà là quyền được quyết định cách ra đi của người bệnh trong những ngày cuối đời. Bà Leadbeater đã kể lại những câu chuyện về nỗi đau đớn của những người bệnh giai đoạn cuối và sự khẩn cầu được ra đi thanh thản. Bà kêu gọi Hạ viện bỏ phiếu với lời nhắn nhủ rằng, việc không bỏ phiếu ngày hôm nay không đồng nghĩa với quan điểm trung lập mà là hành động giữ nguyên trạng, nó sẽ khiến 10 năm nữa những nghị sĩ Anh vẫn phải ngồi đây, tại Westminster để thảo luận vấn đề này.

Trong khi đó, những người phản đối đã chỉ trích dự luật trên cơ sở tôn giáo và đạo đức, vấn đề quyền được sống và nêu ra những vấn đề liên quan đến quy trình lập pháp mà họ cáo buộc là không minh bạch.

Đặc biệt, những người phản đối cảnh báo rằng những người dễ bị tổn thương nhất trong xã hội, chẳng hạn như người khuyết tật và người già, có thể có nguy cơ bị ép buộc, trực tiếp hoặc gián tiếp, kết thúc cuộc sống của mình để tiết kiệm tiền hoặc giảm bớt gánh nặng cho các thành viên trong gia đình.

Cựu Thủ tướng Anh Gordon Brown là một trong những tiếng nói phản đối dự luật. Ông cho rằng, sửa chữa hệ thống chăm sóc cuối đời đang căng thẳng của Anh nên được ưu tiên. Ông viết trong một bài viết hiếm hoi trên tờ The Guardian rằng dự luật này "sẽ ưu tiên quyền hợp pháp được hỗ trợ tử vong mà không đảm bảo bất kỳ quyền được chăm sóc chất lượng cao cho những người cận kề cái chết".

Cảm xúc dâng cao bên ngoài tòa nhà Nghị viện Anh, nơi có hàng trăm người tụ tập để lên tiếng ủng hộ và phản đối dự luật. Những người ủng hộ mặc trang phục có in dòng chữ "Chiến dịch vì phẩm giá của cái chết", trong khi những người phản đối giơ cao biểu ngữ kêu gọi các nhà lập pháp không biến Dịch vụ y tế quốc gia do nhà nước điều hành thành "Dịch vụ tự tử quốc gia".

Những người ủng hộ đã ôm nhau bật khóc khi dự luật được thông qua.

Tương lai của dự luật sẽ như thế nào?

Cuộc tranh luận hôm 20/6 kết thúc bằng một cuộc bỏ phiếu tự do, nghĩa là các nghị sĩ Hạ viện được phép lựa chọn ủng hộ hay phản đối dự luật theo lương tâm của họ, mà không chịu bất kỳ sự ràng buộc nào về mặt đảng phái. Đây là lần thứ ba và cũng là lần cuối cùng các nghị sĩ bỏ phiếu về chủ đề này, sau lần đọc trước đó vào tháng 11.

Thủ tướng Keir Starmer nằm trong số những người bỏ phiếu ủng hộ dự luật, bất chấp sự phản đối của một số người trong phe đối lập rằng ông nên “kiêng” bỏ phiếu để tránh gây ảnh hưởng đến các nhà lập pháp khác.

Dự luật này không phải đề xuất lập pháp của Chính phủ mà là dự luật của một nghị sĩ, được đưa ra lại vào chương trình nghị sự theo cam kết của Thủ tướng Keir Starmer trước khi lên nắm quyền hồi tháng 7 về việc cho phép Nghị viện xem xét lại vấn đề. Ông đã nói với các thành viên nội các rằng họ "không nên tham gia vào cuộc tranh luận công khai" vì chính phủ vẫn giữ thái độ trung lập về dự luật này.

Tuy nhiên, một số bộ trưởng cấp cao vẫn bày tỏ quan điểm của mình, trong đó Bộ trưởng Y tế Wes Streeting và Bộ trưởng Tư pháp Shabana Mahmood đều phản đối. Mahmood, chính trị gia Hồi giáo cấp cao nhất đất nước viết trong một lá thư gửi tới cử tri rằng, "nhà nước không bao giờ nên cung cấp cái chết như một dịch vụ", song lưu ý đức tin đã ảnh hưởng đến lập trường của bà.

Dự luật hiện đã được chuyển lên Thượng viện, song bất kỳ sửa đổi nào của Thượng viện cũng sẽ được đưa trở lại Hạ viện để xem xét. Người ta lo ngại dự luật có thể không được xem xét trong một kỳ họp, vốn kéo dài 1 năm, và điều đó có thể khiến nó không thể được thông qua. Thông thường một dự luật của Chính phủ có thể được “gác” sang kỳ lập pháp tiếp theo nếu chưa xử lý xong, song dự luật của cá nhân thì không có được đặc quyền này.

Còn trong trường hợp được cả hai viện thông qua và được ký ban hành, dự kiến những bệnh nhân đầu tiên sẽ được tiếp cận dịch vụ trợ tử vào năm 2029.

Quỳnh Vũ