Các nhà ngoại giao châu Âu-Iran nhóm họp tìm cánh cửa hẹp cho đàm phán
Các nhà ngoại giao châu Âu có kế hoạch gặp gỡ người đồng cấp Iran tại Geneva vào chiều 20/6 (giờ địa phương) để tìm kiếm một con đường nhằm hạ nhiệt căng thẳng.
Cơ hội trong 2 tuần
Bộ trưởng Ngoại giao Anh, Pháp và Đức cùng với người đứng đầu chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu sẽ có cuộc họp với Bộ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi trong ngày 20/6. Đây sẽ là cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa các quan chức phương Tây và Iran kể từ khi Israel tiến hành không kích các địa điểm tại Iran ngày 13/6.
Phát biểu trước cuộc họp, Bộ trưởng Ngoại giao Anh David Lammy cho biết: "Bây giờ là lúc phải chấm dứt tình hình nghiêm trọng ở Trung Đông và ngăn chặn tình trạng leo thang trong khu vực vốn không mang lại lợi ích cho bất kỳ ai".
Ông Lammy lên đường tới Geneva sau cuộc họp tại Washington với Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và đặc phái viên Trung Đông của Tổng thống Donald Trump, Steve Witkoff.
Trước đó, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cũng đã có các cuộc điện đàm riêng với những người đồng cấp từ Australia, Pháp và Italy. Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết Rubio và các bộ trưởng ngoại giao đã nhất trí rằng “Iran không được phép phát triển hoặc sở hữu vũ khí hạt nhân”.
Ông Lammy cũng nói như vậy trên X, đồng thời nói thêm rằng “trong vòng hai tuần tới, các bên có cơ hội để đạt được một giải pháp ngoại giao".
Trước đó, Pháp, Đức, Anh và EU đã đưa ra một tuyên bố chung ngày 19/6 kêu gọi “tất cả các bên thể hiện sự kiềm chế, tránh thực hiện các bước đi dẫn đến leo thang hơn nữa trong khu vực và quay trở lại với biện pháp ngoại giao”.
Ba nước châu Âu, thường được gọi là E3, đóng vai trò quan trọng trong các cuộc đàm phán về thỏa thuận hạt nhân ban đầu năm 2015 với Iran. Nhưng các nước này đã nhiều lần đe dọa sẽ khôi phục các lệnh trừng phạt đã được dỡ bỏ theo thỏa thuận nếu Iran không cải thiện hợp tác với cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc IAEA.
Cuộc họp tại Geneva là cơ hội để các nước châu Âu tiếp cận Iran trong cuộc họp trực tiếp đầu tiên giữa các quan chức phương Tây và Tehran kể từ khi xung đột bắt đầu một tuần trước. Đây là thời điểm thích hợp để châu Âu thử nghiệm nỗ lực tìm kiếm một giải pháp ngoại giao và tìm hiểu lập trường của Iran trong bối cảnh căng thẳng leo thang giữa Mỹ và Iran.
"EU sẽ tiếp tục đóng góp vào mọi nỗ lực ngoại giao nhằm giảm căng thẳng và tìm ra giải pháp lâu dài cho vấn đề hạt nhân Iran, vốn chỉ có thể thông qua một thỏa thuận đàm phán", Anouar El Anouni, người phát ngôn của Ủy ban châu Âu cho biết. "Đây là lý do tại sao những nỗ lực tiếp cận mạnh mẽ liên quan đến tất cả các bên liên quan hiện đang được tiến hành để duy trì không gian cho ngoại giao và tạo điều kiện cho một giải pháp đàm phán về vấn đề hạt nhân Iran".
Cần thiện chí từ Iran
Trước vòng đàm phán, Bộ trưởng Ngoại giao Đức Johann Wadephul nhấn mạnh, các nước châu Âu luôn sẵn lòng cùng với Iran tìm kiếm một giải pháp cho chương trình hạt nhân của nước này, nhưng cho biết cần phải có động thái từ phía Tehran.
“Iran hiện phải hành động khẩn cấp, thể hiện thiện chí thông qua các biện pháp xây dựng lòng tin và có thể kiểm chứng được, chẳng hạn như giới lãnh đạo Iran phải khiến chúng tôi tin rằng, họ không nỗ lực để có vũ khí hạt nhân”.
Hôm 19/6, Thủ tướng Đức Friedrich Merz cũng thảo luận về xung đột Israel-Iran với nhà cầm quyền Qatar trước cuộc đàm phán Geneva. Một tuyên bố từ Văn phòng Thủ tướng cho biết ông và Quốc vương Sheikh Tamim bin Hamad Al Thani đã nhất trí rằng xung đột không được mở rộng sang các quốc gia khác trong khu vực.
Bộ trưởng Ngoại giao Pháp Jean-Noël Barrot cho biết hôm thứ Năm rằng, Pháp và các đối tác châu Âu đã sẵn sàng "nối lại đàm phán" với Iran; đồng thời khẳng định “thông điệp của Iran tương đối rõ ràng: Họ sẵn sàng nối lại các cuộc đàm phán, bao gồm cả với Mỹ, với điều kiện là có thể đạt được lệnh ngừng bắn".
Ông Barrot cho biết: “Về phía chúng tôi, chúng tôi sẵn sàng nối lại đàm phán, với điều kiện là các cuộc đàm phán này có thể dẫn đến những bước nhượng bộ đáng kể và lâu dài từ phía Iran liên quan đến chương trình hạt nhân, chương trình đạn đạo và các hoạt động gây bất ổn khu vực của nước này”.
Tuy nhiên, trả lời trên đài truyền hình nhà nước Iran sáng 20/6, Ngoại trưởng Iran Araghchi tuyên bố, nước ông không tìm kiếm đàm phán với bất kỳ ai chừng nào Israel vẫn tiếp tục các cuộc không kích vào Iran.
Mỹ không tham gia đàm phán
Những nỗ lực ngoại giao của châu Âu được thúc đẩy trong bối cảnh Tổng thống Donald Trump nói rằng, trong vòng hai tuần tới, ông sẽ quyết định liệu quân đội Mỹ có tham gia trực tiếp vào cuộc chiến hay không khi có "cơ hội đáng kể" để nối lại các cuộc đàm phán về chương trình hạt nhân của Tehran.
Trong khi đó, một quan chức Mỹ cho biết, nước này không có cơ chế tham vào các cuộc đàm phán hạt nhân giữa các nhà ngoại giao cấp cao châu Âu và Iran tại Geneva. Vị quan chức giấu tên này cũng lưu ý rằng châu Âu đã muốn tham gia vào các cuộc đàm phán trong nhiều tháng nhưng Mỹ đã phớt lờ điều đó.
Trong khi đó, Israel cho biết đã tiến hành các cuộc không kích nhằm vào sáng 20/6 nhằm vào những nơi mà họ cho là các địa điểm công nghiệp để sản xuất tên lửa của Iran. Israel cũng cho biết đã tấn công vào trụ sở của Tổ chức Đổi mới và Nghiên cứu quốc phòng Iran (SPND). Trước kia, Mỹ từng cáo buộc cơ quan này của Iran là vỏ bọc cho các hoạt động nghiên cứu và thử nghiệm phát triển các thiết bị đầu đạn hạt nhân.