Bảo vệ nền tảng tư tưởng Đảng

Dưới ngọn cờ Hồ Chí Minh, báo chí cách mạng Việt Nam tiếp tục xứng đáng với đất nước và hội nhập quốc tế

TS. Nhị Lê - Nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản • 19/06/2025 18:38

Hơn 100 năm trước, trong bóng tối của lịch sử dân tộc dài dặc 67 năm kể từ năm 1858, “ở một nước có đến 20 triệu dân mà không có lấy một tờ báo... Không có lấy một tờ báo bằng tiếng mẹ”(1), bởi ách nô dịch dân tộc và sự cấm đoán của chủ nghĩa thực dân Pháp.

Và, tròn 100 năm trước, ngày 21/6/1925, với tầm viễn kiến, sự nỗ lực của Nguyễn Ái Quốc, tờ Thanh Niên - đứa con nòi của nền báo chí cách mạng ra đời - khai sinh nền báo chí cách mạng Việt Nam. Và, dưới sự chủ trì của Người, ngày 3/2/1930, Đảng ta Cộng sản Việt Nam quyết định: "Ban Trung ương có thể xuất bản một tạp chí lý luận và ba tờ báo tuyên truyền"⁽²⁾.

Nhà cách mạng - Nhà báo vĩ đại Hồ Chí Minh

Chủ tịch Hồ Chí Minh khởi đầu sự nghiệp cách mạng từ làm báo và bằng làm báo. Mục đích của cuộc cách mạng - do Đảng mà Người sáng lập và là lãnh tụ đã lãnh đạo cuộc cách mạng cởi ách nô lệ cho cả dân tộc, giải phóng Nhân dân, xây dựng đất nước văn minh, giàu mạnh. Và, cuộc cách mạng cao cả ấy đã tôi luyện Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh trở thành một Nhà báo vĩ đại. Chỉ trong 19 năm (1922 - 1941), Người sáng lập, trực tiếp tổ chức biên tập, trình bày và phát hành 8 tờ báo và tạp chí chủ lực (Le Paria -Người cùng khổ, Thanh Niên, Công Nông, Lính Kách Mệnh, Thân Ái, Đỏ, Việt Nam Độc Lập và Cứu Quốc) với con số tác phẩm khổng lồ: hơn 2.000 bài báo dưới 200 bút danh, nhưng Người tột đỉnh khiêm cung, trước sau vẫn chỉ tự nhận mình có "duyên nợ với báo chí".

Một điều kỳ thú rằng, nếu K.Marx và F.Angel khởi đầu sự nghiệp cách mạng của mình bằng tờ báo Sông Ranh, V. I. Lenin lập ra tờ Tia lửa nhóm lên ánh sáng để làm nên cuộc Cách mạng Tháng Mười vĩ đại thì Nguyễn Ái Quốc sáng lập tờ Thanh niên, chuẩn bị thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam.

Ở Người, nhà cách mạng và nhà báo thống nhất tạo nên Người. Và, dưới sự dẫn dắt của Người, Đảng ta coi công tác báo chí là một bộ phận hợp thành chỉnh thể hữu cơ của sự nghiệp cách mạng, nỗ lực xây dựng và phát triển báo chí là một phương diện "tuyên truyền, cổ động, tổ chức và lãnh đạo cách mạng" hết sức quan trọng.

Toàn bộ cuộc đời Nhà cách mạng - Nhà báo vĩ đại Hồ Chí Minh là hệ giá trị quy chiếu một cách thống nhất và triệt để làm nên tất cả các quan niệm và nỗ lực của Đảng trong việc xác lập phẩm giá và cương lĩnh phát triển nền báo chí cách mạng trong lịch sử cuộc cách mạng của dân tộc vì độc lập tự do và chủ nghĩa xã hội, dưới ngọn cờ tư tưởng Hồ Chí Minh, suốt một thế kỷ qua.

Theo tầm nhìn và tư tưởng ấy của Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh, Đảng ta xây dựng và phát triển một nền báo chí cách mạng Việt Nam, bằng tất cả những điều kiện cho phép và trong khả năng có thể, vì sự lớn mạnh của nền báo chí cách mạng nước nhà.

Dưới ngọn cờ của Đảng, báo chí ngày càng xứng đáng là cây cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân; là phương tiện bảo đảm dòng thông tin hai chiều từ Đảng và Nhà nước tới Nhân dân và ngược lại, tạo nên sự hài hòa, thống nhất giữa ý Đảng với Dân; là cơ quan tham mưu, tư vấn cho Đảng, Nhà nước trong sự nghiệp lãnh đạo và quản lý đất nước, nói tiếng nói của Nhân dân; đồng thời là diễn đàn của Nhân dân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Trong dòng chảy của lịch sử cách mạng, tiếng nói của Đảng, của Nhà nước, của các tổ chức chính trị, xã hội mà báo chí nước ta lãnh nhiệm; diễn đàn của toàn thể Nhân dân nước ta mà báo chí gánh vác ngày càng toàn diện, rộng khắp trong sự phát triển rộng lớn về quy mô, sâu sắc và phong phú về tính chất, mạnh mẽ về tốc độ phát triển và đa dạng về hình thái và loại thể, tạo nên gương mặt báo chí bản sắc Việt Nam trong sự phát triển đa dạng, phong phú của nền báo chí thế giới.

Dưới ngọn cờ báo chí Hồ Chí Minh, mỗi bước phát triển, báo chí cách mạng càng hội tụ về và thống nhất hữu cơ với sự nghiệp cách mạng nước nhà. Trong lòng dân tộc, 7 thế hệ nhà báo Việt Nam nối tiếp nhau trong sứ mệnh góp phần giành lại và giữ gìn nền độc lập dân tộc, đi qua 4 cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại, phục vụ Tổ quốc và phụng sự Nhân dân. Và, báo chí càng tìm thấy cơ hội và môi trường phát triển không ngừng, ngày càng xứng đáng là một bộ phận máu thịt của cách mạng.

Mỗi bước trưởng thành của Đảng, của Nhà nước ta là mỗi bước nâng nền báo chí lên một vị thế và tầm cao mới; và mỗi bước phát triển của báo chí lại là tấm gương phản chiếu sự trưởng thành của Đảng, của đất nước; là động lực mạnh mẽ và quan trọng của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; khẳng định vị thế, sức mạnh và uy tín của mình trong sự phát triển của đất nước và trong nền báo chí toàn cầu.

Đó chính là cội nguồn làm nên vị thế, sức mạnh của nền báo chí nước nhà đối với đất nước và trên trường quốc tế, trong bối cảnh toàn cầu hóa đầy cơ hội nhưng cũng tiềm tàng những nguy cơ, thách thức "mất, còn" 100 năm qua.

Báo chí cách mạng - nơi dũng cảm, chân thật nói tiếng nói phụng sự Nhân dân, phục vụ cách mạng

Báo chí cách mạng Việt Nam không đơn thuần chỉ là người chép sử mà phải là người góp phần tìm ra logic vận động của lịch sử, tái tạo lịch sử và cùng dân tộc viết nên, thậm chí bằng máu và sinh mệnh, những trang sử mới hào hùng và quang vinh. Chỉ có như thế, báo chí mới thực sự là tiếng nói của Đảng, của Nhà nước ta, của các tổ chức chính trị - xã hội, là diễn đàn của Nhân dân, phụng sự Tổ quốc và phục vụ Nhân dân.

Và, một cách tự nhiên, Đảng không ngừng chăm lo xây dựng một nền báo chí Việt Nam có tính tư tưởng cao, tính chân thật mẫu mực, tính nhân dân sâu sắc, tính chiến đấu mạnh mẽ, tính đa dạng sinh động và tính hiện đại không ngừng phục vụ Tổ quốc và phụng sự Nhân dân. Đó là mệnh lệnh của sự nghiệp cách mạng Việt Nam, dưới ngọn cờ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh.

Trước vận hội mới, hơn bao giờ hết, báo chí càng phải phục vụ tự giác trên cơ sở khoa học, sáng tạo và hiệu quả sự nghiệp cách mạng của dân tộc. “Bất kỳ bao giờ, bất kỳ việc gì, đều phải tính đến lợi ích chung của Đảng, phải đặt lợi ích của Đảng lên trên hết, trước hết, việc của cá nhân và lợi ích của cá nhân phải để lại sau. Đó là nguyên tắc tối cao của Đảng... Chúng ta gọi nó là Đảng tính”(3).

Đó cũng chính là nguyên tắc sáng tạo, là phẩm chất và ý thức tự nguyện của hệ thống báo chí và đội ngũ nhà báo nước ta. Khi báo chí đánh mất định hướng chính trị, mất niềm tin, sẽ trở thành lực lượng tiêu cực và mang trong nó sức phá hại ghê gớm. Điều này càng trở nên đặc biệt nguy hiểm khi lịch sử ở vào thời điểm bước ngoặt với những biến cố phức tạp, khó lường; và, trong bối cảnh quốc tế hóa thông tin như hiện nay, vấn đề đó càng quan trọng.

Noi theo tư tưởng của Người, xuất phát từ sự thống nhất giữa mục tiêu của Đảng với lợi ích của dân tộc, của Nhân dân, sự chân thật và tự do của báo chí chúng ta được bảo đảm tất yếu bởi lợi ích chân chính của toàn thể đất nước thống nhất với lợi ích của Nhân dân, vì nền độc lập tự do và vì chủ nghĩa xã hội Việt Nam, Đảng hết sức chăm lo “phát triển các phương tiện thông tin đại chúng, thông tin đa dạng, nhiều chiều, kịp thời, chân thực và bổ ích”(4). Đó là kỷ luật của báo chí.

Đặc biệt, khi "một tờ báo không được đại đa số (dân chúng) ham chuộng thì không xứng đáng là một tờ báo", càng đòi hỏi hệ thống báo chí cách mạng phải nỗ lực không ngừng nâng cao tính chân thật bất biến và tính dân chủ rộng rãi để thật sự xứng đáng là diễn đàn của Nhân dân. Báo chí cách mạng không chỉ là nơi Nhân dân nói mà còn phải là nơi dũng cảm và chân thật nói tiếng nói phụng sự Nhân dân, phục vụ cách mạng.

Và, khi “càng ngày báo chí chúng ta càng được nhân dân tin yêu, kẻ địch chú ý", lời Người mong mỏi càng đặc biệt thời sự: “Một là: Phải đặt lợi ích của Đảng, của dân tộc lên trên hết. Hai là: Việc gì cũng phải điều tra rõ ràng, cẩn thận và làm đến nơi đến chốn… Ba là: Lý luận và thực hành phải luôn đi đôi với nhau”(5). Vì, mục đích và hoạt động của nền báo chí cách mạng khi nó sinh ra, hoạt động và tự khẳng định vị thế và vai trò của mình, là phục vụ Nhân dân và phụng sự Tổ quốc.

Báo chí cách mạng không chỉ là phương tiện thông tin mà nó có chức năng tuyên truyền, cổ động, tập hợp và góp phần tổ chức Nhân dân xây dựng đất nước và bảo vệ Nhân dân.

Là tấm gương phản chiếu xã hội, là tiếng nói của Đảng, của Nhà nước, của các tổ chức chính trị, xã hội và là diễn đàn của Nhân dân, nền báo chí chúng ta tất yếu mang trong nó tính đa dạng bản sắc không ngừng phát triển trong tính thống nhất của hệ giá trị Việt Nam và đời sống báo chí quốc tế. “Mục đích chung của chúng ta là xây dựng chủ nghĩa xã hội, đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, giữ gìn hòa bình thế giới. Nhưng mỗi tờ báo như báo của nông dân, báo của công nhân, báo của thanh niên, báo phụ nữ... nên có đặc điểm của nó, về hình thức thì không rập khuôn; rập khuôn thì báo nào cũng khô khan, làm cho người xem dễ chán”(6).

Đó là thực tiễn vận động tất yếu của báo chí theo tư tưởng của Người và là xu thế phát triển khách quan của báo chí. Mỗi tờ báo là một gương mặt độc đáo, đậm đà bản sắc tạo nên dung mạo tổng thể sinh động và hài hòa của binh chủng báo chí Việt Nam hùng hậu, giàu màu sắc.

Đảng lãnh đạo - một bảo đảm để báo chí giữ vững tôn chỉ, mục đích, phát triển toàn diện

Trước sự phát triển như vũ bão của khoa học và công nghệ, tiến trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế càng trở nên phổ biến và bức thiết hơn, các dân tộc càng trở nên gần gũi nhau hơn trong một “thế giới phẳng” và không phẳng, báo chí tiếp tục là chiếc cầu nối kết sự giao tế giữa các quốc gia, là phương tiện giúp cho sự hiểu biết nhau hơn giữa các cộng đồng. "Báo của ta có một địa vị quan trọng trong dư luận thế giới, cho nên làm báo phải hết sức cẩn thận về hình thức, về nội dung, về cách viết", “không được bịa ra”(7).

Theo tư tưởng đó của Người, Đảng ta yêu cầu báo chí một mặt phải chủ động, sáng tạo làm tốt công tác thông tin đối ngoại, giúp cho cộng đồng quốc tế, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài có thông tin kịp thời, đúng đắn về tình hình đất nước, tranh thủ sự đồng tình của Nhân dân ta; mặt khác, không ngừng nâng cao chất lượng chính trị, văn hóa, khoa học, công nghệ, nghề nghiệp, từng bước hiện đại hóa; đồng thời, kiên quyết, kiên trì cuộc đấu tranh chống chiến lược “diễn biến hòa bình”; kiên định, vững vàng trước mọi diễn biến phức tạp của tình hình, vượt qua mọi thử thách.

Trách nhiệm của nhà báo, của báo chí là đáp ứng vô điều kiện quyền được thông tin của các tầng lớp Nhân dân, đồng thời, phải lắng nghe tiếng nói của Nhân dân, “đều phải coi trọng ý kiến của Nhân dân”(8). Tư tưởng ấy được vun đắp và tỏa sáng từ niềm tin bất diệt về sự tốt đẹp và vĩ đại của Nhân dân, sức mạnh làm nên lịch sử của Nhân dân, từ tình yêu cao cả và tôn kính Nhân dân của Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh.

Với sứ mệnh cao cả là tiếng nói của Đảng, của Nhà nước, của các tổ chức chính trị - xã hội và là diễn đàn của Nhân dân, báo chí Việt Nam phục vụ sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Do đó, Đảng lãnh đạo nền báo chí là nguyên tắc. Nó là một bảo đảm để nền báo chí giữ vững tôn chỉ, mục đích, thực hiện trọn vẹn sứ mệnh cao cả của mình và phát triển một cách toàn diện. Nhà nước quản lý báo chí là bảo đảm hết sức cơ bản và điều kiện rất quan trọng bảo đảm báo chí phát triển đúng hướng, mạnh mẽ, vững chắc và phát huy ảnh hưởng của mình.

Theo đó, cần phân định rõ không chỉ về định tính mà cần định lượng cụ thể lực lượng, trước hết là cấu trúc lại hệ thống báo chí và đội ngũ những người làm báo, thật tinh, gọn, nhẹ hợp thành binh chủng báo chí tư tưởng, lý luận chỉnh thể và ngang tầm. Cải cách thể chế với các thiết chế cần và đủ bảo đảm vận hành toàn bộ hệ thống theo hướng liên ngành với phương tiện kỹ thuật hiện đại. Nói khái lược, giải quyết tổng thể, đồng bộ nhưng cụ thể, phù hợp, hiệu quả và văn hóa; đồng thời, phải chủ động, cầu thị nắm lấy và giải quyết toàn bộ điều đó, để mở rộng mọi con đường, mức độ phát triển và bảo vệ báo chí một cách đa diện, phong phú, hiệu quả, thiết thực, bằng pháp luật, với phương tiện kỹ thuật hiện đại.

Tất cả phải được thực thi theo luật pháp một cách chủ động, thiết thực và thật sự văn hóa.

“

Không có Nguyễn Ái Quốc không có nền Báo chí Cách mạng Việt Nam và Đảng Cộng sản Việt Nam; và càng không có sức mạnh và tương lai của nền báo chí cách mạng trên nền móng 100 năm xây dựng và trưởng thành, đi qua thế kỷ XX và đồng hành cùng lịch sử dân tộc bước tới kỷ nguyên mới trong tầm nhìn năm 2045.

Các cơ quan chủ quản báo chí, người đứng đầu cơ quan báo chí phối hợp chặt chẽ trong cuộc đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, chống âm mưu “diễn biến hòa bình”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”... toàn xã hội song hành với ngay trong các cơ quan báo chí. Và, mặt khác, đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy và nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động. Đẩy mạnh tốc độ chuyển đổi số báo chí theo tầm nhìn và lộ trình gắn với kinh tế số, kinh tế báo chí truyền thông, tăng cường ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, công nghệ mới một cách chỉnh thể, đồng bộ, thống nhất và hiệu quả nhằm tạo ra giá trị để phát triển nền kinh tế tri thức; đa dạng hóa các sản phẩm báo chí tên đa nền tảng công nghệ hiện đại.

Hơn hết bao giờ, hiện nay, những lực lượng công kích, chống phá nền báo chí cách mạng đã và đang sử dụng chính báo chí âm mưu tạo nên tình trạng “mù màu về tư tưởng”, “hỗn loạn về đội ngũ” vô hình trung hạ bệ đường lối chính trị của Đảng, bôi nhọ, công phá chủ nghĩa Marx- Lenin, tư tưởng Hồ Chí Minh, thậm chí ngay từ bên trong đội ngũ.

Vì vậy, tiếp tục nâng cao bản lĩnh chính trị, ý thức trách nhiệm, trình độ quản lý chỉnh đốn tình trạng “báo chí xa rời tôn chỉ, mục đích, thiếu tính định hướng; một số người làm báo thiếu tu dưỡng, rèn luyện, vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức nghề nghiệp”(9). Đồng thời, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên, biên tập viên cả về chính trị, tư tưởng, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp; trước hết “thực sự cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; trung thực, giản dị, thẳng thắn, chân thành”(10).

Quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ phụ trách báo chí, bảo đảm vững vàng về chính trị và tư tưởng, trong sạch về phẩm chất đạo đức và tinh thông nghề nghiệp. Sắp xếp các cơ quan nghiên cứu, đào tạo cán bộ báo chí bảo đảm sự chỉ đạo chặt chẽ về tư tưởng chính trị và thống nhất trong cả nước.

Kết hợp chặt chẽ hợp tác song phương với hợp tác đa phương, dưới quy mô và hình thức phù hợp, nhằm tập trung nghiên cứu, trao đổi những vấn đề báo chí cơ bản, công nghệ làm báo, nhất là những vấn đề chúng ta còn thiếu hoặc còn hạn chế nhằm khẳng định vị thế, sức mạnh, uy tín và sự đóng góp to lớn hơn nữa của nền báo chí nước nhà với nền báo chí thế giới một cách xứng đáng.

Đó là thước đo bản lĩnh chính trị, bản lĩnh nghề nghiệp, trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân được thể hiện tập trung ở việc thực hiện đạo đức nghề nghiệp của mỗi người cầm bút; thước đo tính chính trị đúng đắn hay chệch hướng, trình độ phát triển nghề nghiệp cao hay thấp, khả năng tổ chức chặt chẽ hay chệch choạc của cả hệ thống báo chí trong việc thực hiện thiên chức của báo chí cách mạng.

Lịch sử phát triển của báo chí luôn cảnh báo rằng, sự thất bại của mỗi tác phẩm báo chí, rộng hơn là sự suy đồi của một nền báo chí không bắt đầu có những tác phẩm tệ hại, những ngòi bút suy đồi mà khi những người cầm bút và nhất là những người lãnh đạo không còn khả năng phân biệt được đâu là tệ hại, đâu là suy đồi. “Cần phải có tính đảng mới làm được việc. Kém tính đảng, thì việc gì cũng không làm nên”(11).

Tổng hòa toàn bộ những nhân tố đó, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện một hệ giá trị rường cột và không ngừng lan tỏa, thấm sâu trong đời sống báo chí, đổi mới diện mạo, phát triển cốt cách và nâng cao bản lĩnh của nền báo chí nước nhà trong kỷ nguyên mới thịnh vượng.

Trên nền móng 100 năm, tiếp bước Nhà báo vĩ đại Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh, không ngừng xây dựng và phát triển một nền báo chí cách mạng Việt Nam vững mạnh, trong sạch vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, vì hạnh phúc của Nhân dân.

Đó cũng là tầm nhìn, bổn phận và tấm lòng của những người làm báo nước nhà quyết không phụ sự tin cậy, ủy thác và nguyện càng không phụ mối "duyên nợ với báo chí" của Người, dưới ngọn cờ của Đảng, cùng đất nước bước vào kỷ nguyên mới phú cường trong tầm nhìn 2045.

TS. Nhị Lê - Nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản