Dừng thực hiện thủ tục kiểm tra "một cửa, một lần dừng" tại cặp cửa khẩu quốc tế Lao Bảo - Việt Nam và Densavan - Lào

Theo đó, Nghị quyết, Chính phủ quyết nghị dừng thực hiện thủ tục kiểm tra “một cửa, một lần dừng” tại cặp cửa khẩu quốc tế Lao Bảo - Việt Nam và Densavan - Lào được quy định tại phần A1 và Bản đính kèm số 1 của Bản ghi nhớ giữa Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào về triển khai thực hiện ban đầu Hiệp định về tạo điều kiện thuận lợi vận tải người và hàng hóa qua lại biên giới giữa các nước Tiểu vùng Mekong mở rộng tại cặp cửa khẩu quốc tế Lao Bảo và Densavan ký ngày 25/3/2005 (gọi tắt là Bản ghi nhớ năm 2005).

Chính phủ giao Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với Bộ Ngoại giao, các bộ, ngành liên quan và Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Trị thực hiện thủ tục sửa đổi, bổ sung Bản ghi nhớ năm 2005 theo trình tự, thủ tục được quy định tại Luật Điều ước quốc tế năm 2016, phù hợp với các quy định song phương và quy trình liên quan của khuôn khổ Tiểu vùng Mekong mở rộng.
Bộ Ngoại giao chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan thực hiện thủ tục đối ngoại với phía Lào và các đối tác liên quan trong khuôn khổ Hiệp định về tạo điều kiện thuận lợi vận tải người và hàng hóa qua lại biên giới giữa các nước Tiểu vùng Mekong mở rộng về việc dừng thực hiện thủ tục kiểm tra "một cửa, một lần dừng" tại cặp cửa khẩu quốc tế Lao Bảo (Việt Nam) – Densavan (Lào).

Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Trị chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan, chỉ đạo các lực lượng chức năng và tỉnh Savannakhet, Lào để triển khai quy trình thủ tục kiểm tra, kiểm soát tại cặp cửa khẩu quốc tế Lao Bảo (Việt Nam) – Densavan (Lào) theo quy định của Hiệp định về quy chế quản lý biên giới và cửa khẩu biên giới trên đất liền giữa Chính phủ hai nước, được ký ngày 16/3/2016, trong thời gian hai bên thực hiện các thủ tục pháp lý về việc sửa đổi, bổ sung Bản ghi nhớ năm 2005.

Chính phủ yêu cầu các Bộ trưởng: Bộ Xây dựng, Bộ Ngoại giao và Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Trị, các Bộ trưởng, Thủ trưởng các cơ quan liên quan chịu trách nhiệm thi hành Nghị quyết này.

Trước đó, Ngày 25/3/2005, Việt Nam và Lào đã ký Biên bản ghi nhớ (MOU) về triển khai thực hiện ban đầu Hiệp định GMS tại cặp cửa khẩu quốc tế Lao Bảo (Việt Nam) – Densavan (Lào).

Ngày 26/6/2014, tại Vientiane, được sự ủy quyền của Bộ Quốc phòng Việt Nam và Bộ Công an Lào, Bộ Tư lệnh Bộ đội biên phòng Việt Nam và Tổng cục An ninh Lào đã ký kết thỏa thuận về phối hợp kiểm tra, kiểm soát xuất cảnh, nhập cảnh theo mô hình “Một cửa, một lần dừng” với 4 bước cụ thể tại cặp cửa khẩu quốc tế Lao Bảo - Densavan.

Bước 1: Các bên ký kết biên bản ghi nhớ phối hợp để cùng nhau kiểm tra hàng hóa một lần tại khu vực kiểm tra chung của nước nhập cảnh.

Bước 2 và bước 3: Các cơ quan Hải quan và Kiểm dịch thực vật của hai nước phối hợp làm việc với nhau thực hiện các thủ tục liên quan tại nước nhập.

Bước 4: Thực hiện đầy đủ tất cả các thủ tục kiểm tra "Một cửa, một lần dừng".

Ngày 6/2/2015, tất cả các cơ quan có thẩm quyền tại cặp cửa khẩu Lao Bảo - Densavan đã chính thức triển khai thực hiện thí điểm mô hình "Một cửa, một lần dừng".

Trong quá trình triển khai thí điểm, cơ quan chức năng hai phía Lào và Việt Nam đã có nhiều hội nghị đánh giá kết quả của mô hình và nhìn chung, mô hình đã đem lại một số mặt tích cực như: Thủ tục qua lại cửa khẩu được tập trung, đơn giản hóa, tiến hành rõ ràng, minh bạch hơn cho các đối tượng tham gia; rút ngắn được thời gian thông quan cho người, hàng hóa và phương tiện, qua đó tạo sự thuận lợi cho thương mại, đầu tư và giao thương qua lại biên giới giữa Việt Nam và Lào; thắt chặt mối quan hệ hợp tác giữa hai bên, nâng cao năng lực tác nghiệp cho cán bộ quản lý cửa khẩu, kịp thời xử lý các vấn đề phát sinh, ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật. Việc áp dụng mô hình có nhiều thuận lợi về mặt thủ tục pháp lý giúp cho việc xuất nhập cảnh, xuất nhập khẩu đối với người, phương tiện đơn thuần (như du lịch, công tác, thăm thân, học tập) vì quy trình thủ tục nhanh chóng, rút ngắn thời gian chờ đợi, di chuyển tại cửa khẩu, giúp cho việc lưu thông biên giới thuận lợi và giảm từ 40%-50% thời gian làm thủ tục.

Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, mô hình đang bộc lộ những bất cập, khó khăn nhất định. Hiện nay chưa có thỏa thuận chung của cấp chính phủ về thống nhất quy trình, thủ tục thực hiện mô hình kiểm tra chung, trong khi đó các thỏa thuận đã ký kết giữa các bộ chủ quản chỉ là thỏa thuận cấp ngành, hiệu lực pháp lý không cao, không vượt qua được các quy định hiện hành của mỗi nước, từ đó chưa tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho các lực lượng chức năng của hai nước trong phối hợp thực hiện.

Thực tế hiện nay, các lực lượng chức năng tại cửa khẩu của mỗi nước ưu tiên áp dụng các quy định pháp luật chuyên ngành trong nước nhưng quy định pháp luật của hai nước có nhiều điểm khác nhau dẫn đến gặp nhiều khó khăn trong thực hiện quy trình kiểm tra chung. Mô hình được triển khai trong giai đoạn hải quan hai nước đang triển khai thủ tục hải quan truyền thống.

Tuy nhiên hiện nay, dưới tác động của cuộc cách mạng 4.0, lực lượng hải quan hai nước, đặc biệt là hải quan Việt Nam đã chuyển hẳn sang thực hiện thủ tục hải quan điện tử, quản lý rủi ro, thông quan hàng hóa, phương tiện trên hệ thống xử lý điện tử hải quan, cơ chế một cửa quốc gia, một cửa ASEAN đang phát huy vai trò cao nhất, hạn chế thấp nhất sự tiếp xúc của doanh nghiệp với các cơ quan giải quyết thủ tục. Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng của hai bên chưa đồng bộ, gây nhiều khó khăn cho các lực lượng trong phối hợp thực hiện và chưa tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp.

Đặc biệt, trong những năm qua do ảnh hưởng của COVID-19 nên các hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa qua cặp cửa khẩu quốc tế Lao Bảo - Densavan gặp nhiều khó khăn, bất cập; các lực lượng hai bên gặp nhiều lúng túng trong công tác phối hợp dẫn đến hoạt động giao thương gặp nhiều khó khăn, trở ngại, không đảm bảo thuận lợi trong giao thương hàng hóa, đặc biệt ảnh hưởng đến công tác phòng, chống dịch bệnh.

Từ thực tiễn triển khai mô hình và đặc biệt trong điều kiện phòng, chống dịch năm 2021 UBND tỉnh Quảng Trị đã có văn bản kiến nghị Chính phủ tạm dừng thực hiện mô hình kiểm tra “Một cửa, một lần dừng” tại cặp cửa khẩu quốc tế Lao Bảo - Densavan. Đồng thời kiến nghị Chính phủ hai nước sớm ký kết hiệp định song phương để thống nhất phương án triển khai trong thời gian tới.

Võ Linh