Nhiều doanh nghiệp chưa thấy rõ lợi ích của việc giảm phát thải
Hiện, nhiều doanh nghiệp chưa thấy rõ lợi ích kinh tế từ việc giảm phát thải và tham gia thị trường carbon, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa đang thiếu thông tin đầy đủ về quy trình phát triển dự án carbon, bán tín chỉ.
Đây là thông tin được nêu ra tại hội thảo Chính sách phát triển thị trường tín chỉ carbon: những vấn đề đặt ra và kiến nghị”, do Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) phối hợp Viện Kinh tế và phát triển tổ chức sáng 17/6.
Nhiều cơ hội phát triển thị trường carbon
Phát biểu tại hội thảo, PGS.TS Hoàng Văn Phụ, Chủ tịch Hội đồng khoa học Viện Kinh tế và phát triển cho biết, thị trường tín chỉ carbon, về bản chất, là cơ chế kinh tế cho phép các tổ chức, doanh nghiệp mua bán quyền phát thải khí nhà kính (CO2). Cơ chế này không chỉ tạo động lực tài chính để thúc đẩy các hoạt động giảm phát thải mà còn phân bổ hiệu quả nguồn lực giữa các chủ thể trong nền kinh tế.
Trên thế giới, nhiều quốc gia đã triển khai và đạt được những kết quả nhất định từ mô hình này, tạo ra nguồn lực cho phát triển bền vững.
Tại Việt Nam, để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050, Việt Nam đã có những bước đi quan trọng trong việc xây dựng khung pháp lý cho thị trường tín chỉ carbon, với 3 văn bản pháp lý trụ cột: Luật Bảo vệ Môi trường 2020; Nghị định số 06/2022/NĐ-CP và Quyết định số 232/QĐ-TTg ngày 24/01/2025 về phê duyệt Đề án phát triển thị trường carbon tại Việt Nam.
Những quy định này tạo nên khung khổ chính sách chiến lược và toàn diện, tạo nền tảng để Việt Nam không chỉ ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu, mà còn kiến tạo một nền kinh tế xanh, minh bạch và phát triển bền vững.
Việt Nam cũng có nhiều thuận lợi khi phát triển thị trường tín chỉ carbon. TS. Nguyễn Mạnh Hải, chuyên gia kinh tế, cho rằng, nước ta là có diện tích rừng lớn, đặc biệt là rừng trồng, có khả năng hấp thụ và lưu trữ lượng lớn carbon. Việc phát triển thị trường tín chỉ carbon từ rừng sẽ giúp giảm phát thải và tạo nguồn thu cho các chủ rừng và cộng đồng.
Việt Nam đã tham gia các cơ chế quốc tế như Cơ chế phát triển sạch (CDM) và đã chuyển nhượng thành công tín chỉ carbon cho Ngân hàng Thế giới, tạo nền tảng cho việc phát triển thị trường tín chỉ carbon trong nước. (Ngọc lan, 2024). Chính phủ cũng đã xác định phát triển thị trường tín chỉ carbon là một trong những giải pháp quan trọng để thực hiện cam kết giảm phát thải và phát triển bền vững.
Tuy nhiên, PGS.TS Hoàng Văn Phụ nhìn nhận, thị trường tín chỉ carbon của nước ta mới đang trong giai đoạn manh nha hình thành và chỉ được quan tâm trong thời gian gần đây, các hoạt động mua bán tín chỉ carbon mới dừng lại ở hoạt động tự phát, rời rạc và nhỏ lẻ. Do đó, hệ thống chính sách để định hướng, khuyến khích và hỗ trợ thúc đẩy thị trường tín chỉ carbon phát triển cũng đang trong giai đoạn sơ khai.
TS. Nguyễn Mạnh Hải bổ sung, việc ban hành các hướng dẫn chi tiết về kiểm kê, thẩm định và báo cáo vẫn còn thiếu, gây khó khăn trong quá trình triển khai. Các tổ chức, doanh nghiệp và một số cơ quan quản lý còn thiếu kiến thức chuyên sâu về thị trường carbon, dẫn đến khó triển khai các dự án đạt tiêu chuẩn quốc tế.
“Nhiều doanh nghiệp chưa thấy rõ lợi ích kinh tế từ việc giảm phát thải và tham gia thị trường carbon. Chi phí ban đầu để đầu tư vào công nghệ giảm phát thải cao, trong khi lợi nhuận từ tín chỉ carbon chưa rõ ràng. Nhiều doanh nghiệp nghiệp vừa và nhỏ không có thông tin đầy đủ về quy trình phát triển dự án carbon, bán tín chỉ hay tham gia các cơ chế cụ thể của thị trường carbon”, ông Hải phát biểu.
Cần có chính sách khuyến khích tài chính cho doanh nghiệp
Theo các đại biểu, trong xu hướng phát triển thị trường carbon trên thế giới hiện nay, Việt Nam cần nhanh chóng và tích cực trong hình thành, xây dựng và phát triển thị trường tín chỉ carbon theo những tiêu chuẩn, xu hướng quốc tế. Điều này không những giúp Việt Nam giảm phát thải theo cam kết quốc tế, mà còn mở ra cơ hội tài chính mới, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế trong bối cảnh toàn cầu hóa xanh.
“Cơ chế, chính sách chậm trễ ngày nào sẽ ảnh hưởng đến sự gia nhập thị trường tín chỉ carbon của Việt Nam vào thị trường toàn cầu ngày đó, từ đó làm giảm cơ hội cạnh tranh trên thị trường này của quốc gia”, PGS.TS Hoàng Văn Phụ nhấn mạnh.
TS. Đặng Hoàng Hà, Trường Đại học Công đoàn, đề xuất, để doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng tối đa lợi ích từ thị trường tín chỉ carbon, cần có các chính sách hỗ trợ đồng bộ nhằm khắc phục những rào cản hiện tại về kỹ thuật, tài chính và năng lực quản lý.
Một trong những định hướng chính sách quan trọng là phát triển hệ thống đo lường, báo cáo và thẩm định phát thải (MRV) chuẩn xác và minh bạch. Điều này không chỉ giúp tăng độ tin cậy của thị trường mà còn thúc đẩy niềm tin của nhà đầu tư và các bên liên quan. Chính phủ cần hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng năng lực kỹ thuật về MRV qua các chương trình đào tạo, tư vấn và hỗ trợ tài chính.
Cùng với đó, cần có chính sách khuyến khích tài chính, chẳng hạn như các khoản hỗ trợ trực tiếp, ưu đãi thuế hoặc các quỹ bảo lãnh tín dụng xanh, giúp doanh nghiệp giảm chi phí ban đầu đầu tư vào công nghệ sạch.
Bên cạnh đó, khung pháp lý cần tạo điều kiện thuận lợi cho việc tham gia thị trường tín chỉ carbon quốc tế, bao gồm việc công nhận tín chỉ đạt chuẩn quốc tế nhằm giúp doanh nghiệp Việt Nam mở rộng cơ hội giao dịch toàn cầu.