Nhân lực chất lượng cao: Khái niệm chuẩn, hoạch định chính sách mới sát thực tiễn
Khái niệm “nhân lực chất lượng cao” đã được đề cập trong văn kiện của Đảng, nhưng chính sách, pháp luật còn khoảng trống. Mỗi địa phương có cách tiếp cận khác nhau. Mỗi lĩnh vực có yêu cầu, đòi hỏi, đánh giá khác nhau. Đây là một trong những mục tiêu Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tìm hiểu, bởi nếu chưa có khái niệm chuẩn thì khó hoạch định chính sách sát thực tiễn.
Thế nào là nhân lực chất lượng cao?
Câu hỏi này được Đoàn giám sát đặt ra với hầu hết địa phương và doanh nghiệp. Câu trả lời nhận lại cũng khác nhau.
Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel) hiện sở hữu hàng nghìn nhân sự chất lượng cao trong các ngành viễn thông, nghiên cứu công nghệ cao, làm chủ việc thiết kế, vận hành mạng lưới trên toàn cầu các công nghệ 4G, 5G. Bên cạnh đó là 300 chuyên gia an ninh mạng, có tuổi đời rất trẻ nhưng đã giành được nhiều giải thưởng uy tín trên thế giới; nhiều nhân sự nằm trong top 100 cao thủ bảo mật hàng đầu của Microsoft…
Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Viettel, Thiếu tướng Tào Đức Thắng cho rằng, phải có sản phẩm/giải thưởng cụ thể mới được công nhận là người tài, không phân biệt tuổi tác. “Nếu không có sản phẩm sẽ khó đánh giá”.
Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) Vũ Quốc Huy đồng quan điểm, nhân lực chất lượng cao phải là nhân tài thực sự, có nhiều năm kinh nghiệm làm việc cho các tổ chức, doanh nghiệp lớn, nhà khoa học có uy tín trên thế giới; không phải là sinh viên giỏi, bởi nhiều sinh viên giỏi ra trường nhưng khi đi làm không đáp ứng được yêu cầu công việc.
Từ góc độ của một tập đoàn hàng đầu về khoa học - công nghệ, đào tạo và sử dụng nhân lực chất lượng cao, Giám đốc nhân sự Tập đoàn FPT Chu Quang Huy cho biết: “Bằng cấp không còn là yếu tố tiên quyết trong tuyển dụng, quan trọng là kiến thức, kỹ năng của nhân sự có thể đáp ứng nhu cầu thực tiễn”.
Theo Tổng giám đốc Tập đoàn Sao Đỏ Nguyễn Thành Phương, nhân lực chất lượng cao có thể là quản lý cấp trung trở lên và nhân lực công nghệ cao. Trong khi Giám đốc nhân sự Công ty điện tử LG Việt Nam - Hải Phòng Lương Thị Minh Thu quan niệm đơn giản, lao động chất lượng cao là lao động đạt năng suất lao động cao.
Ở cấp độ địa phương, TP. Hồ Chí Minh đặt ra mục tiêu ưu tiên đầu tư đào tạo nhân lực bậc đại học và sau đại học có trình độ quốc tế đối với 8 ngành trọng điểm, góp phần phát triển lực lượng lao động có chất lượng cao. Từ đó, tạo ra lợi thế cạnh tranh và tăng trưởng kinh tế cho Thành phố trong quá trình hội nhập chuỗi giá trị toàn cầu, đáp ứng xu thế toàn cầu hóa lực lượng lao động.
8 ngành trọng điểm gồm: công nghệ thông tin - truyền thông, cơ khí - tự động hóa, trí tuệ nhân tạo, quản trị doanh nghiệp, tài chính - ngân hàng, y tế, du lịch, quản lý đô thị.
Có chính sách cụ thể đào tạo nhân lực chất lượng cao
Có thể thấy, có nhiều cách tiếp cận cũng như định nghĩa khác nhau về nhân lực chất lượng cao. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Lâm Văn Đoan cho rằng, chúng ta đang thiếu khái niệm rõ ràng về nhân lực chất lượng cao. “Nếu chưa có khái niệm chuẩn thì khó hoạch định chính sách sát thực tiễn”.
Tại cuộc làm việc với Đoàn giám sát của UBTVQH, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long thừa nhận, hiện chưa có quy định cụ thể về nhân lực chất lượng cao. Bộ Nội vụ chỉ thống kê việc làm có trình độ chuyên môn theo thực tế, không thống kê trình độ cao hay tay nghề cao. Khu vực công có chính sách thu hút nhân tài theo từng lĩnh vực, như sinh viên tốt nghiệp loại xuất sắc, nhà khoa học trẻ… “đều là những người có trình độ đào tạo cao”.
Đây là thời điểm để thực hiện quyết liệt việc đào tạo và sử dụng nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao gắn với nghiên cứu, phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo. Vì thế, cần sớm có định nghĩa rõ ràng và quy định cơ chế, chính sách hỗ trợ phù hợp.
Theo Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn, không nhất thiết nhân lực chất lượng cao phải là trình độ sau đại học mà có thể cả ở giáo dục nghề nghiệp. Tuy nhiên, muốn có nguồn nhân lực chất lượng cao mang lợi ích lâu dài thì Nhà nước phải đầu tư thông qua cơ chế, chính sách cho các lĩnh vực này. Do chưa có định nghĩa cụ thể về nhân lực chất lượng cao nên hiện chúng ta chưa đề ra chính sách cụ thể đào tạo nhân lực chất lượng cao.
“Nhân lực chất lượng cao là nhóm nhân lực có kiến thức, kỹ năng đáp ứng yêu cầu của người sử dụng lao động, không nhất thiết phải là trình độ cao”. Nhấn mạnh quan điểm này, ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Kinh tế và Tài chính Lê Minh Nam - thành viên Đoàn giám sát, kiến nghị: “Cần xây dựng bộ tiêu chí cụ thể, công cụ để theo dõi. Quan trọng nhất vẫn là quan tâm bố trí nguồn lực cho giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp để tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao”, ông Lê Minh Nam kiến nghị.